Żylaki kończyn dolnych

Przyczyny powstawania żylaków

Przez długi czas problem żylaków kończyn dolnych był bagatelizowany i często traktowany był jedynie w kategoriach kosmetycznych, estetycznych. Od pewnego czasu żylaki są postrzegane jako poważne schorzenie mogące prowadzić do wielu groźnych następstw zdrowotnych, a nawet śmierci.

Krew pompowana przez serce dociera do wszystkich narządów i tkanek drogą naczyń tętniczych i włosowatych, skąd po wymianie tlenu i substancji odżywczych na dwutlenek węgla i produkty przemiany materii powraca drogą naczyń żylnych. W kończynach dolnych odbywa się to poprzez system żył głębokich i system żył powierzchownych. Żyłami głębokimi przepływa ok. 90% krwi, pozostałe 10% to krew zbierana ze skóry i tkanki podskórnej przez żyły powierzchowne.

Utrudniony przepływ skutkiem niewydolnych zastawek

Przepływ krwi „z dołu do góry”, wbrew sile ciężkości, jest możliwy dzięki takim czynnikom jak:

• różnica ciśnienia krwi między sercem a podudziem,
• zasysanie krwi przez serce w czasie rozkurczu oraz przy głębokim oddychaniu,
• pompowanie krwi przez pracujące mięśnie nóg podczas chodzenia czy biegania (tzw. pompa mięśniowa),
• obkurczanie się żył pod wpływem wysiłku fizycznego,
• niskiej temperatury,
• stresu.

Naczynia żylne wyposażone są w specjalne zastawki zapobiegające cofaniu się krwi. Uważa się, że to właśnie one i budowa ściany żył decydują o powstawaniu żylaków nóg. Jeżeli zastawki zostaną uszkodzone, dochodzi do zwolnienia przepływu krwi, jej zalegania i cofania się oraz powstawania zakrzepów. Krew zaczyna odpływać wolniej, zwiększa się ciśnienie wywierane na ścianę naczyniową, żyły poszerzają się, stają się poskręcane i uwypuklają się nad powierzchnię skóry.

Geny są przyczyną powstawania żylaków na nogach

Tworzeniu się żylaków sprzyjają genetycznie uwarunkowane zaburzenia tkanki łącznej, stąd częste ich występowanie wśród członków tej samej rodziny w ciągu kilku pokoleń. Niektóre dane mówią o 42% ryzyku rozwoju żylaków, jeżeli chorowało jedno z rodziców i nawet 89%, gdy z powodu tego schorzenia cierpiało oboje rodziców.

Co sprzyja powstawaniu żylaków?

Częstość występowania żylaków na nogach jest większa u kobiet i wzrasta wraz z wiekiem. Do powstawania żylaków przyczyniają się:

• ciąża w związku z zastojem i zmianami hormonalnymi,
• otyłość,
• płaskostopie,
• przewlekłe uporczywe zaparcia,
• praca związana z dźwiganiem i podnoszeniem dużych ciężarów,
• praca w pozycji siedzącej (urzędnicy, naukowcy, kierowcy),
• długie stanie (przykładem może być praca fryzjera, sprzedawcy, chirurga),
• złe nawyki: brak aktywności fizycznej, siedzenie z podkurczonymi nogami, stosowanie gorących kąpieli, korzystanie z sauny,
• antykoncepcja hormonalna,
• urazy nóg.

Wiele chorób ogólnoustrojowych zwiększa ryzyko zakrzepicy i może przyczyniać się do rozwoju żylaków. Są to:

• choroby układu krążenia,
• nowotwory,
• przebyte zapalenia lub zakrzepica żył,
• długotrwałe unieruchomienie w następstwie złamań.

Pierwsze objawy żylaków

Zaburzenia w odpływie krwi mogą postępować przez wiele lat, stopniowo zwiększając dolegliwości i prowadząc do przewlekłej niewydolności żylnej. Początkowo pojawia się uczucie ciężkich nóg, zwiększonego napięcia skóry, pieczenie, palenie skóry, obrzęki, bolesne kurcze łydek, zwłaszcza:

• w nocy – zespół niespokojnych nóg; dolegliwości zwiększają się w pozycji stojącej lub siedzącej,
• w czasie upałów, a u kobiet dodatkowo przed miesiączką,
• uczucie zmęczenia nóg nasila się w ciągu dnia, ustępuje po odpoczynku.

W rozwoju żylaków możemy wyróżnić pewne etapy. Pierwszym objawem żylaków na nogach są najwcześniej zmiany na skórze. Zaczynają pojawiać się drobne jednomilimetrowe poszerzone naczynka włosowate, tzw. pajączki na nogach (teleangiektazje) bądź nieco większe żyły siatkowate. Mają kolor ciemnoczerwony lub sinoniebieski. Mogą tworzyć siateczkowate skupiska. Zwykle umiejscawiają się na udach i nie powodują żadnych dolegliwości.

Czy to żylaki? Jak je rozpoznać?

Rozpoznanie żylaków jest stosunkowo łatwe, ale aby prawidłowo ocenić stan anatomiczny i czynnościowy żył, należy wykonać badanie ultrasonograficzne z tzw. „kolorowym dopplerem”. Pozwala ono ocenić stan zastawek żylnych, uwidocznić skrzepliny lub obliczyć stopień zwężenia naczynia.

Trwałe poszerzenie większych żył daje obraz żylaków: sznurkowatych, krętych, poskręcanych naczyń wystających ponad powierzchnię skóry o niebieskofioletowej barwie. Czasami są przyczyną bólu nóg, który nie zależy od wielkości ani liczby żylaków. Obrzęki na nogach początkowo ustępują po nocy, ale w miarę trwania choroby tkanka podskórna ulega włóknieniu i obrzęk staje się utrwalony.

Czytaj również: Choroba Pompego – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Powikłania po żylakach

Pęknięcia żylaków mogą dawać trudne do zahamowania krwawienia lub wylewy podskórne.

W bardziej zaawansowanych stanach obserwuje się:

• przebarwienia na nogach,
• rdzawoczerwone zlewające się plamy,
• blizny po owrzodzeniach,
• owrzodzenia.

Owrzodzenia żylne mogą być bardzo rozległe z towarzyszącym zapaleniem skóry i zmianami w krążeniu limfatycznym. Goją się trudno, wiele miesięcy lub lat, dając wiele powikłań ogólnoustrojowych.

Co na żylaki? Jak leczyć żylaki?

Skuteczność leczenia żylaków zależy od tego, jak szybko zostanie wdrożone leczenie. Należy je podjąć jak najwcześniej, nawet gdy nie ma jeszcze obrzęków, kurczów czy bólów nóg, zanim dojdzie do przewlekłej niewydolności żylnej. Stosuje się różne metody, które można ze sobą łączyć i które się nawzajem uzupełniają. Są to:

• leczenie uciskowe,
• leczenie obliteracyjne,
• leczenie farmakologiczne,
• leczenie operacyjne.

Uciskowe i obliteracyjne leczenie żylaków

Leczenie uciskowe (kompresoterapia) polega na stosowaniu specjalnych pończoch lub bandażowaniu nóg od stóp w kierunku pachwiny bandażem elastycznym. Dostępne w sprzedaży pończochy mają różny stopień ucisku i muszą być dobrane przez lekarza w zależności od zaawansowania zmian, obecności obrzęków, owrzodzeń, zmian skórnych. Każda zmiana rozmiarów chorej nogi może wymagać zmiany rozmiaru pończochy.

Stosowanie pończoch poprawia przepływ krwi, zmniejsza ciśnienie i średnicę żył, poprawia działanie pompy mięśniowej i wydolność zastawek. Prawidłowo dobrana pończocha wywiera największy nacisk na stopy i okolicę kostek, który ku górze stopniowo maleje. Pończochy należy zakładać rano przed wstaniem z łóżka. Jeżeli bandażujemy nogi, opaska powinna obejmować również pięty.

Dla wielu osób, szczególnie młodych kobiet, ten sposób postępowania jest trudny bądź niemożliwy do zaakceptowania ze względów estetycznych. Możemy wówczas zaproponować leczenie obliteracyjne, czyli skleroterapię, która polega na wstrzykiwaniu do żylaka specjalnego środka powodującego stopniowe zarastanie żyły. W ten sposób możemy pozbywać się małych, pojedynczych żylaków, również krwawiących oraz pajączków naczyniowych. Skleroterapia polecana jest także osobom z przeciwwskazaniami do leczenia operacyjnego.

Operacje na żylaki

Operacyjne leczenie żylaków polega na ich usuwaniu metodą tradycyjną lub przez zamrażanie, rzadziej z użyciem lasera bądź wysokiej temperatury. Operuje się zwykle duże, szpecące żylaki, także krwawiące i zmienione zapalnie ze skrzeplinami.

Leki na żylaki

Leki stosowane w chorobie żylnej mają działanie wspomagające. Łagodzą dolegliwości i poprawiają komfort życia. Ułatwiają opróżnianie żył, wzmacniają i uszczelniają ich ścianę, działają przeciwzapalnie. Najczęściej stosowane są preparaty diosminy, hesperydyny, rutyny, wyciągi z pestek winogron lub owoców cytrusowych.

Skuteczne w zapobieganiu dolegliwościom, które towarzysza żylakom są zwłaszcza preparaty zawierające diosminę. Jest to naturalnie występujący flawonoid, który usprawnia przepływ w naczyniach limfatycznych, zmniejsza przepuszczalność naczyń. Diosmina zmniejsza prawdopodobieństwo pękania naczyń i powstawania nowych pajączków na nogach. zmniejsza obrzęki na nogach i ból nóg. Zalecana jest w leczeniu przewlekłej niewydolności żylnej.

Diosmina to lek bezpieczny i dobrze tolerowany, dostępny jest bez recepty. Lekarze z reguły zalecają przyjmowanie 1 tabletki 1000 mg na dobę (np. Diohespan max).

Żylaki a styl życia

Bardzo ważna jest zmiana stylu życia, nawet gdy nie odczuwamy żadnych dolegliwości i nie mamy zmian na nogach. Należy unikać długotrwałego stania, a jeżeli tego wymaga nasz zawód, starajmy się jak najczęściej przejść kilka kroków, poruszać palcami stóp, maszerować w miejscu, od czasu do czasu stawać na palcach lub piętach, unikać wysokich obcasów.

Osoby siedzące wiele godzin nie powinny zakładać nogi na nogę, siadać z podkurczonymi nogami czy na nodze. Ważna jest wysokość krzesła, regulowane, pochylone do przodu oparcie, stosowanie podnóżków pod stopy. Najlepszy odpoczynek daje leżenie z wyprostowanymi i wysoko uniesionymi nogami powyżej poziomu serca. Szkodzą nam natomiast długotrwałe kąpiele w gorącej wodzie, która rozszerza naczynia i zwalnia krążenie. Podobnie działa wielogodzinne leżenie na słońcu i częste wizyty w solarium.

Nie należy zapominać o zwiększeniu aktywności fizycznej. Najbardziej polecane są spacery, jazda na rowerze, pływanie i gimnastyka w wodzie oraz taniec. Nie zaleca się takich sportów jak dźwiganie ciężarów, treningi na siłowni, jazda konna. Podróżując samochodem, starajmy się robić częste przerwy na gimnastykę nóg. Krótkie spacery można robić również w pociągu czy samolocie.

Przestrzegając tych kilku prostych zasad, możemy nie dopuścić do rozwoju bardzo uciążliwej, ale i groźnej w następstwach przewlekłej choroby żylnej.