Układ moczowy jest jednym z ważniejszych układów w organizmie człowieka. Jego zadaniem jest usuwanie produktów przemiany materii i toksyn. Utrzymuje także gospodarkę wodną i elektrolitową. Choroby układu moczowego mogą mieć przykre dla zdrowia konsekwencje, w tym zakażenia i zatrucia organizmu.
Najczęściej spotyka się infekcje układu moczowego. Towarzyszy im częste i bolesne oddawanie moczu, ból pęcherza i – niekiedy – gorączka. Pacjenci skarżą się na uporczywe pieczenie i szczypanie podczas oddawania moczu. Przyczyną infekcji bywa najczęściej zakażenie bakteryjne. Nieleczone zapalenie pęcherza może się przerodzić w stan przewlekły i doprowadzić do zakażenia układu moczowego.
Zakażenie układu moczowego (ZUM) zapoczątkowane jest zwykle przez stan zapalny wywołany przez drobnoustroje i bakterie. Jest to tzw. zapalenie układu moczowego. Zdecydowaną większość zakażeń powoduje bakteria kałowa E. coli (Escherichia coli), która z odbytu przedostaje się do cewki moczowej, pęcherza lub nerek. O stanie, w jakim znajduje się chory, świadczy wtedy wywiad medyczny i charakterystyczne dla schorzenia objawy, np. bakterie w moczu. Dzięki temu można wdrożyć odpowiednie leczenie. Obecność bakterii E. coli w układzie moczowym może wywołać odmiedniczkowe lub ostre kłębuszkowe zapalenie nerek, które prowadzi do niewydolności tego narządu. Do przewodu moczowego może przedostać się też Candida albicans – grzyb często powodujący zapalenia pęcherza. W takich sytuacjach mówimy o grzybicy cewki moczowej.
Inną, równie częstą przypadłością jest kamica nerkowa. Złogi wytrącające się z moczu tworzą kamienie nerkowe. Choroba ta może uszkadzać miąższ nerek, a jej charakterystycznym objawem jest ból w okolicy lędźwiowej (ból nerki), który promieniuje aż do pęcherza.
Na chory pęcherz cierpią też dzieci, które zmagają się z zaleganiem moczu. Ta przypadłość to refluks pęcherzowo-moczowodowy. Choroba ta objawia się cofaniem się moczu z pęcherza do moczowodów. Jest to spowodowane uszkodzeniem mechanizmu zamykającego moczowody. Objawy charakterystyczne dla tej choroby to: bolesne i częste oddawanie moczu, gorączka, ospałość, a także biegunka lub zaparcia.
Jest szereg leków, które można zastosować w dolegliwościach ze strony układu moczowego. Najbardziej znanym nam lekiem jest furagina. Lek ten należy do grupy chemioterapeutyków o działaniu bakteriobójczym, głównie w kierunku bakterii E. coli. Kiedyś furaginę można było kupić wyłącznie na receptę, ale obecnie jest dostępna także bez recepty – w tabletkach lub jako syrop dla dzieci.
W zakażeniach pęcherza wykorzystuje się też fluorochinolony. Są to chemioterapeutyki z grupy chinolonów o działaniu przeciwbakteryjnym. Nie można ich kupić bez recepty. Stosuje je się ściśle według wskazań lekarza. Mają postać tabletek do połykania. Te najbardziej znane to cyprofloksacyna, lewofloksacyna, ofloksacyna, norfloksacyna. Działanie bakteriobójcze ma też trymetoprim. W aptekach występuje jako preparat złożony, w połączeniu z sulfonamidem – sulfametoksazol. W terapii stanów ostrzejszych (np. zapalenie nerek) stosuje się antybiotyki na zapalenie pęcherza, takie jak nitrofurantoina. Antybiotyk ten zabija bakterie, uniemożliwiając ich namnażanie. Jest skuteczny w przewlekłych schorzeniach układu moczowego, także tych przebiegających z nawrotami. Lek kupuje się tylko na receptę lekarską w tabletkach do połykania.
Żeby pozbyć się kamieni w nerkach, coraz częściej sięgamy po zioła na nerki. Dostępne w aptekach i sklepach zielarskich pasty są bardzo polecane w profilaktyce tej choroby. Jako lek usuwający drobne złogi poleca się wyciąg z nasion fasoli indyjskiej. Ma on działanie głównie moczopędne. Niektóre z past ziołowych działają także przeciwzapalnie, ale ich skład jest bardziej rozbudowany. Zawierają też etanol.
Na rynku dostaniemy również tabletki oczyszczające drogi moczowe. W swoim składzie mają liść borówki brusznicy, ziele rumianku, liść brzozy i naowocnię fasoli. Poleca się je chorym z zastojem moczu. Pacjenci dotknięci chorobami układu moczowego zażywają także suplementy diety, np. żurawinę w tabletkach lub kapsułkach. Zapobiega ona tworzeniu się kamieni nerkowych, ponieważ zmienia odczyn moczu. Dodatkowo działa bakteriobójczo na bakterie, które są oporne na antybiotyki. Żurawinę często łączy się z witaminą C, aby wzmocnić efekty leczenia. Nie należy jej jednak nadużywać, bo można osiągnąć efekt odwrotny do zamierzonego. Z kolei witamina C stosowana w nadmiarze działa szkodliwie na nerki. Charakterystyczne dla działania witaminy C jest to, że pomaga ona usunąć szczawiany z organizmu. Ponadto nie pozwala im łączyć się z wapniem, co uniemożliwia powstanie kamieni nerkowych.
Na rynku spotyka się rozmaite formy witaminy C. Najtańsze są tabletki lub kapsułki, które można kupić bez recepty. W niektórych miejscach lub drogą wysyłkową można nabyć jej sproszkowaną formę. Krystaliczny proszek jest najbardziej wydajny. Dla dzieci dostępne są krople z witaminą C. Częściej jednak stosuje się je w leczeniu infekcji dróg oddechowych, rzadziej moczowych.
W atakach kolki nerkowej, którą charakteryzuje tępy ból i nierzadko krwiomocz, stosuje się leki rozkurczowe. W takich przypadkach sprawdza się chlorowodorek drotaweryny, który można kupić bez recepty. Receptę potrzebujemy na zakup hioscyny. Jest ona silnym środkiem rozkurczowym, który rozluźnia mięśnie gładkie. Lek ten ma postać tabletek do połykania.
Przy kłębuszkowym i odmiedniczkowym zapaleniu nerek choremu zaleca się leki przeciwbólowe. Najczęściej stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne. Ich działanie polega nie tylko na zmniejszeniu bólu, ale i stanu zapalnego. Niektóre zmniejszają także obrzęk moczowodu. Te najbardziej znane to diklofenak, ketoprofen i ibuprofen. Leki te działają drażniąco na śluzówkę żołądka, dlatego zaleca się umiar w ich zażywaniu. Warto także pomyśleć o lekach osłonowych, jeśli musimy je stosować. Preparaty te można kupić bez recepty, ale tylko w mniejszych dawkach. Większe dawki wymagają recepty lekarskiej.
Sygnałów od chorego układu moczowego lepiej nie lekceważyć. Niektóre schorzenia, zwłaszcza te przewlekle, mogą wymagać interwencji chirurgicznej.