Hemoroidy to coraz częściej diagnozowana przypadłość, na rozwój której największy wpływ ma niewłaściwy tryb życia. Kiedyś była to dolegliwość głównie osób starszych, dziś coraz częściej hemoroidy rozpoznawane są w młodym wieku, bardzo rzadko u dziecka. Nieco rzadziej niż u kobiet diagnozowane są hemoroidy u mężczyzn, co wynika z mniejszej skłonności do zaparć. Pierwsze objawy hemoroidów często są bagatelizowane, a objawy zaawansowane są trudne do zniesienia i mogą prowadzić do rozwoju licznych powikłań.
Hemoroidy to w rzeczywistości fizjologiczne struktury odbytu – to nic innego jak splot naczyń tętniczo-żylnych, które znajdują się u ujścia odbytu. Ich zadaniem jest uszczelnienie odbytu i regulowanie – wraz z mięśniami zwieraczami – procesów wydalania. Hemoroidy są zatem przydatnymi strukturami, a problematyczne stają się dopiero wtedy, gdy przestają funkcjonować prawidłowo. Ich powiększenie nie tylko zaburza proces wypróżniania się, ale generuje znaczny dyskomfort i może być powikłane zakażeniami czy poważnymi owrzodzeniami bądź zakrzepami.
Przyczyny hemoroidów są bardzo zróżnicowane, a wśród najważniejszych z nich wymienić można następujące:
- dieta uboga w błonnik, obfitująca w ciężkostrawną i przetworzoną żywność, jednym słowem – sprzyjająca zaparciom; osoby dotknięte zaparciami doświadczają nasilonego uczucia parcia podczas wypróżniania, co zwiększa ciśnienie krwi w hemoroidach; gdy zaparcia występują często, dochodzi do rozciągnięcia ścian naczyń krwionośnych odbytu i powstania żylaków;
- siedzący tryb życia, który zaburza krążenie krwi i sprzyja gromadzeniu się krwi w dolnych partiach układu krążenia, w tym w naczyniach krwionośnych odbytu; tak jak w przypadku zaparć prowadzi to do osłabienia i rozciągnięcia ścian naczyń krwionośnych, co ostatecznie powoduje rozwój niepożądanych zmian;
- nadwaga lub otyłość;
- ciąża (hemoroidy po porodzie, przebytej ciąży); rozwijający się płód prowadzi do narastającego ucisku na układ żylny, co sprzyja zaleganiu krwi w naczyniach krwionośnych dolnej części ciała, a poród generuje znaczący wzrost ciśnienia żylnego i rozszerzanie naczyń krwionośnych; dlatego hemoroidy w ciąży i hemoroidy po porodzie są często diagnozowane;
- seks analny;
- choroby wątroby przebiegające z rozwojem nadciśnienia wrotnego;
- stosowanie środków przeczyszczających;
- podeszły wiek i następujący fizjologicznie spadek syntezy kolagenu, co osłabia ściany naczyń żylnych i zwiększa ich podatność na rozciąganie.
Hemoroidy rozwijają się stopniowo. Pierwszym etapem jest powstanie hemoroidów wewnętrznych, czyli nieprawidłowo funkcjonujących struktur, które zlokalizowane są wewnątrz odbytu. Nie są one widoczne gołym okiem. Takie zmiany klasyfikowane są jako I stopień hemoroidów. Stopień II to hemoroidy zaczynające wystawać poza kanał odbytu podczas parcia, a następnie wracające do pierwotnego położenia. Trzeci stopień hemoroidów to żylaki odbytu stale wystające na zewnątrz kanału odbytu.
Objawy hemoroidów są bardzo charakterystyczne i ulegają nasileniu wraz z pogłębieniem stopnia zaawansowania choroby. Początkowo zauważalne jest pieczenie i swędzenie odbytu. Uczucie świądu, które początkowo towarzyszy momentowi wypróżniania, następnie może występować niezależnie od defekacji. Obecne jest podrażnienie śluzówki odbytu oraz wydzielina z odbytu. Pojawiający się śluz z odbytu utrudnia utrzymanie higieny osobistej i sprzyja rozwojowi stanów zapalnych. Kolejnym charakterystycznym objawem hemoroidów jest krwawienie z odbytu. Najpierw zauważyć można krew na papierze toaletowym, z czasem krwawienia są coraz bardziej obfite. A konsekwencją podrażnień odbytu i powstawania w naczyniach krwionośnych zakrzepów jest pieczenie odbytu. Najdotkliwsze są objawy wynikające z pęknięcia hemoroidów – to dotkliwy ból i obfite krwawienia z odbytu.
Rozpoznanie hemoroidów nie sprawia trudności. W przypadku hemoroidów wewnętrznych, którym towarzyszy świąd i pieczenie, wykonywane jest badanie anoskopem bądź badanie manualne per rectum. Gdy choroba jest bardziej zaawansowana i pojawiają się hemoroidy zewnętrzne, najczęściej do postawienia diagnozy wystarczy wywiad lekarski i badania pomagające określić przyczynę krwawienia z jelita grubego:
Leczenie żylaków odbytu uzależnione jest od stadium zaawansowania choroby. Zawsze wskazana jest zmiana stylu życia:
- wprowadzenie diety pobudzającej pasaż treści jelitowej, czyli diety o wysokiej zawartości błonnika oraz spożywanie minimum 2 litrów płynów,
- regularna aktywność fizyczna,
- utrzymywanie prawidłowej masy ciała,
- utrzymywanie higieny przy hemoroidach.
Chorzy na hemoroidy bardzo często sięgają po domowe metody leczenia hemoroidów – nasiadówki z rumianku, aloesu, kory dębu. Nasiadówki te należy wykonywać w taki sposób, że krocze powinno być zanurzone w naparze przez około 15 minut, po czym delikatnie osuszone. Pomocne mogą okazać się także herbatki z czarnego bzu czy piołunu.
Chorzy bardzo często sięgają także po maści bez recepty na hemoroidy. Maść na hemoroidy działa na drodze kilku mechanizmów: łagodzi ból odbytu (dzięki zawartości np. lignokainy), obkurcza naczynia krwionośne (dzięki wyciągowi z kasztanowca), redukuje świąd i pieczenie, łagodzi stan zapalny. Stosowane mogą być także czopki na hemoroidy, które działają podobnie do maści. Istnieje oczywiście możliwość przepisania leków na receptę, wzbogaconych np. o antybiotyki.
Leczenie hemoroidów uwzględnia dbanie o higienę (tu specjalne żele do mycia) oraz stosowanie diety z wysoką podażą błonnika, czyli włókna pokarmowego. Dobre zioła na hemoroidy to wyciągi roślinne z nagietka, kasztanowca oraz arniki. W aptece dostępne są natomiast leki z diosminą bez recepty. Na bolące hemoroidy można zastosować też okłady z kostek lodu zawiniętych w chusteczkę, które obkurczają naczynia krwionośne.
W zaawansowanych stadiach leczenie hemoroidów wymaga wykonania zabiegu chirurgicznego:
- zabiegów kriochirurgicznych, czyli mrożenia żylaków ciekłym azotem,
- zakładania na hemoroidy gumowych opasek,
- skleroterapii, czyli ostrzykiwania hemoroidów substancjami zamykającymi światło poszerzonych naczyń krwionośnych,
- laseroterapii,
- chirurgicznego usunięcia hemoroidów.