Test na krew utajoną w kale – jakie badanie na krew utajoną wybrać?

Krew w kale a krwawienie z układu pokarmowego

Krew w kale wydalana jest codziennie w minimalnych ilościach, które nie są wykrywane żadnymi testami. Każda ilość krwi większa niż ta fizjologiczna, stanowi powód do obaw. Obecność krwi w stolcu może świadczyć o krwawieniu występującym w każdym odcinku przewodu pokarmowego. Krew w stolcu widoczna gołym okiem może świadczyć o obecności krwawiących hemoroidów, wtedy stolec wygląda jakby był nakropiony świeżą, żywoczerwoną krwią. Inną przyczyną zauważalnej makroskopowo krwi w stolcu jest choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz rak jelita grubego.

Świeże krwawienie z odbytu podczas wypróżniania może także świadczyć o obecności infekcji, np. duru brzusznego, czerwonki, a także w przebiegu skaz krwotocznych. Natomiast smoliste, czarne stolce są manifestacją krwawień z górnych odcinków przewodu pokarmowego – przełyku, żołądka czy dwunastnicy.

W kale może występować również tzw. krew utajona. To nic innego, jak krew niezauważalna gołym okiem. Jej wykrycie na jak najwcześniejszym etapie jest kluczowe dla ograniczenia stopnia zaawansowania choroby, której może być objawem.

Test na krew utajoną w kale – kiedy wykonać?

Kał na krew utajoną powinien być badany co roku u każdej osoby po 50. roku życia, zwłaszcza że jest to test wykrywający raka jelita grubego. Postępowanie takie jest elementem profilaktyki tego drugiego co do częstości występowania nowotworu złośliwego w Polsce.

Inne wskazania do badania na krew utajoną w stolcu to:

• występowanie charakterystycznych objawów ze strony układu pokarmowego: nawracające bóle brzucha, naprzemienne biegunki i zaparcia, smoliste, czarne stolce, problemy trawienne, nagły spadek wagi ciała;
• ustalenie przyczyny niedokrwistości, która może być spowodowana krwawieniami z przewodu pokarmowego; test na obecność krwi utajonej wykonywany jest zarówno u pacjentów z objawami anemii (osłabienie, bladość, męczliwość, kołatanie serca, zawroty głowy), jak i u tych, u których na anemię wskazują wyniki badań laboratoryjnych (obniżony hematokryt, obniżona hemoglobina, obniżone żelazo we krwi, zmniejszone wysycenie transferryny).

Badanie na krew utajoną w kale wykonuje się także w przypadku postępowania profilaktycznego u osób z rodzin dotkniętych przypadkami raka jelita grubego.

Badanie na krew utajoną – jakie testy na badanie kału?

Który test na krew w kale jest lepszy? Najczęściej wykonywane badanie kału na krew utajoną to test gwajakolowy. Jednorazowy wynik wykrywa krew utajoną jedynie u 30 proc. pacjentów, stąd wymagane jest wykonanie serii trzech oznaczeń. Cena testu gwajakolowego to ok. 14 zł.

Badanie kału na krew utajoną (FOBT) wykonane może być zarówno w laboratorium, jak i w warunkach domowych. Obecnie dostępne są trzy metody oznaczania krwi utajonej w kale:

• testy gwajakalowe – wykorzystują właściwości obecnego w próbce kału hemu, czyli składnika krwinek czerwonych; dodany do badanej próbki kwas gwajakolowy, na skutek reakcji utlenienia, zabarwia się na niebiesko;
• testy immunochemiczne – wykrywające białka wskazujące na obecność krwi: albuminę, hemoglobinę oraz globinę; użycie specyficznych przeciwciał powoduje powstanie kompleksów immunologicznych, które mogą być uwidocznione różnymi technikami;
• test porfirynowy – umożliwiający ilościową ocenę hemoglobiny w kale.

Znacznie bardziej czułym testem jest badanie kału na obecność krwi utajonej metodą immunochemiczną. Ten test na krew utajoną jest mniej podatny na interferencje spowodowane dietą, ponadto wykrywa tylko krew pochodząca z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, co ma szczególne znaczenie w profilaktyce raka jelita grubego. Cena badania na krew utajoną metodą immunochemiczną to około 22 zł.

Do badania krwi ukrytej w kale wykorzystywany bywa także bibułkowy test domowy – polega on na wykorzystaniu bibułek testowych, które wrzuca się do toalety po oddaniu kału. Mimo sprawdzenia wiarygodności testu poprzez użycie bibułki kontrolnej, zawsze istnieje ryzyko ingerencji środków czyszczących do toalet w wynik testu. Domowy test na krew utajoną jest zatem najmniej wiarygodny i ma wartość jedynie orientacyjną. Koszt testu domowego to 20 zł, można go w każdej aptece.

Badanie kału na krew utajoną – jak wygląda i jak się przygotować?

Przed wykonaniem testu na krew utajoną należy na dwa dni przed badaniem zrezygnować ze stosowania środków przeczyszczających oraz kwasu acetylosalicylowego. Należy także zrezygnować z picia alkoholu. Ponadto w przypadku testu gwajakolowego konieczna jest rezygnacja z diety bogatej w mięso na trzy dni przed badaniem.

Aby wykryć obecność krwi w kale, należy wykonać trzy oznaczenia z trzech różnych próbek kału, pobranych w ciągu kilku dni. Nie można pobierać kału do badania podczas krwawienia hemoroidów oraz do trzech dni po krwawieniu miesięcznym.

By wynik testu był miarodajny, pacjent powinien także być poinstruowany co do tego, jak pobrać kał do badania krwi utajonej. Próbkę należy pobrać czystą szczoteczką do specjalnego pojemniczka, unikając zanieczyszczenia próbki moczem.

Wynik obciążony jest pewnym odsetkiem wyników fałszywych. Fałszywie dodatni wynik testu na krew utajoną to skutek stosowania diety obfitującej w mięso, stąd na trzy dni przed badaniem warto zrezygnować ze spożywania dużych ilości mięsa. Wynik fałszywie ujemny może wynikać z zażywania dużych ilości witaminy C.

W przypadku badania krwi utajonej w kale wynik dodatni wymaga odpowiedniej interpretacji przez lekarza i dalszej diagnostyki – wykonywana jest m.in. kolonoskopia w celu zlokalizowania miejsca krwawienia oraz morfologia i żelazo. Te badania laboratoryjne pozwalają oszacować obecność utraty krwi.

Krew utajona w kale – wynik dodatni – co to znaczy?

W badaniu na krew utajoną wynik ujemny jest prawidłowy. Najczęściej dodatni wynik badania na krew utajoną świadczy o:

• krwawieniach z wrzodu żołądka,
• krwawieniach z wrzodu dwunastnicy,
• obecności polipów,
• raku jelita grubego.

I to właśnie podejrzenie tego ostatniego schorzenia jest najważniejszą przesłanką do wykonania omawianego testu.

Bardzo wiele chorób układu pokarmowego, w tym rak jelita grubego, może przez dłuższy okres przebiegać bezobjawowo. Idealnym testem przesiewowym wydaje się badanie na krew utajoną, które w nieinwazyjny i całkowicie bezpieczny dla pacjenta sposób może wykryć krwawienie z przewodu pokarmowego (z dowolnego jego odcinka).