Prawidłowy puls (prawidłowe tętno) u człowieka wynosi od 60 do 100 uderzeń w ciągu minuty. Niskie tętno najczęściej (ale nie zawsze) jest wyrazem bradykardii, czyli zwolnionej czynności serca. Wolny puls może być fizjologiczny – np. u bardzo wytrenowanych sportowców. Niski puls może objawiać się zawrotami głowy, omdleniami oraz osłabieniem. Jak podnieść tętno i leczyć zbyt wolne bicie serca? Jakie są patologiczne przyczyny niskiego tętna?
Niskie tętno (niski puls) – przyczyny, objawy, leczenie
Niskie tętno – jaki jest prawidłowy puls?
Tętno jest to ruch ściany tętnic wyczuwalny jako regularnie powtarzające się „tykanie”, wyczuwalne na tychże naczyniach krwionośnych. Tętno najczęściej sprawdzane jest na tętnicy promieniowej lub na tętnicy szyjnej. Odradza się sprawdzanie tętna na tzw. nadgarstku. Tętno człowieka zależne jest od dwóch czynników: częstości uderzeń serca oraz od elastyczności ścian tętnic. Mimo że często stawia się znak równości między tętnem a czynnością serca, myślenie to jest uproszczone.
Nie każdy przypadek niskiego tętna (pulsu) oznacza zwolnioną czynność serca, czyli bradykardię. Należy pamiętać o tym, że wyczuwalny puls w niektórych przypadkach nie pokrywa się z czynnością serca – zdarza się tak np. przy szybkim migotaniu przedsionków (mówimy wówczas o deficycie tętna). Choroby tętnic także mogą wpłynąć na to, czy wyczuwalny jest puls – czy jest niski czy wysoki.
Przy badaniu pulsu należy zwrócić uwagę na częstotliwość, miarowość i amplitudę. Niskie tętno najczęściej związane jest ze zwolnioną czynnością serca, czyli bradykardią (rzadkoskurczem).
Prawidłowy puls dorosłego człowieka w trakcie normalnej aktywności (tętno spoczynkowe) mieści się w granicach 60–100 uderzeń na minutę. Bradykardia występuje, gdy ilość uderzeń serca na minutę jest niższa niż 60 (u dorosłego człowieka, u dzieci normy są zależne od wieku).
Niekiedy mamy do czynienia z bradykardią fizjologiczną – np. czynność serca w naturalny sposób jest obniżona podczas snu. Dodatkowo fizjologicznie niski puls mają dobrze wytrenowani sportowcy.
Zobacz też: Ciśnienie atmosferyczne, a jego wpływ na człowieka
Niski puls – jakie są przyczyny za niskiego tętna?
Niskie, słabo wyczuwalne tętno może być objawem choroby serca, zmian naczyniowych, np. zaawansowanej miażdżycy, gdy elastyczność naczyń jest bardzo osłabiona.
Spośród innych patologicznych przyczyn wolnego pulsu wyróżniamy:
- zaburzenia hormonalne (najczęściej niedoczynność tarczycy – w jej przebiegu obserwujemy ogólne osłabienie i zmęczenie, przybieranie na wadze pomimo osłabionego apetytu, zaparcia, niskie ciśnienie i puls),
- arytmie związane z wolną czynnością serca (bradyarytmie),
- bradykardię zatokową związaną z dysfunkcją węzła zatokowego,
- bloki zatokowo-przedsionkowe,
- bloki przedsionkowo-komorowe,
- zaburzenia elektrolitowe,
- zatrucia, np. lekami.
Za niskie tętno bywa także obserwowane w chorobie niedokrwiennej serca. Stosunkowo często jest obserwowane u osób w podeszłym wieku, z osłabioną wydolnością mięśnia sercowego – często bywa wówczas stwierdzany niski puls i wysokie ciśnienie.
Sprawdź również: Clexane – co to za lek?
Wolne tętno i za niski puls a leki na nadciśnienie
Nadciśnienie tętnicze i leki stosowane w jego leczeniu mogą spowodować skutek uboczny w postaci słabego tętna. Również beta-blokery blokują receptory beta-adrenergiczne, przez co obniżają ciśnienie tętnicze. Skutkiem ubocznym jest tu jednak spowolniona akcja serca.
Podobny efekt wywierają glikozydy naparstnicy stosowane w leczeniu niewydolności serca. Ich mechanizm działania polega na pobudzaniu układu przywspółczulnego, który odpowiada m.in. za zwalnianie czynności węzła zatokowo-przedsionkowego i węzła przedsionkowo-komorowego, a więc doprowadza do wolnego bicia serca.
Przedawkowanie leków zwalniających czynność mięśnia sercowego może wiązać się z bradykardią stanowiącą zagrożenie dla zdrowia i życia.
Zobacz również: Jakie są przyczyny zimnych potów?
Zbyt niskie tętno – objawy bradykardii (rzadkoskurczu)
Zbyt wolne bicie serca może nie dawać żadnych objawów lub manifestować się dolegliwościami, takimi jak osłabienie, mroczki przed oczami, zawroty głowy, zasłabnięcie, omdlenie, drgawki.
Zespół objawów związanych z niedostatecznym ukrwieniem ośrodkowego układu nerwowego w wyniku znacznie zwolnionej czynności serca, obejmujący powtarzające się utraty przytomności, nosi nazwę zespołu Morgagniego-Adamsa-Stokesa (zespół MAS). W przypadku tego zespołu może dojść do braku tętna.
Ponadto bradykardia prowadzi do pogorszenia tolerancji wysiłku fizycznego oraz uczucia zmęczenia. W rzadkich sytuacjach w przebiegu bradykardii może dojść do asystolii (zatrzymania akcji serca) i nagłej śmierci.
To też może Cię zainteresować: Niedokrwienie jelit – przyczyny, objawy, leczenie
Bradykardia – leczenie – jak podnieść puls?
Stwierdzenie objawowej bradykardii wymaga oceny pod kątem ryzyka wystąpienia asystolii (zatrzymania czynności serca) i wstrząsu. Jeżeli takie ryzyko zostanie wykluczone, do rozważenia pozostaje podanie atropiny lub obserwacja połączona z leczeniem przyczynowym.
W przypadku zagrożenia życia w przebiegu bradykardii konieczne jest niezwłoczne podanie atropiny, a czasem też przeprowadzenie stymulacji przezskórnej i podanie dopaminy. Bradyarytmia o nieodwracalnej przyczynie może wymagać wszczepienia rozrusznika serca.
Bezobjawowa bradykardia z reguły nie wymaga żadnego leczenia, a jedynie obserwacji – wykonania badań EKG (EKG spoczynkowe oraz 24-godzinne monitorowanie czynności serca – Holter EKG) oraz wykonania badań laboratoryjnych (w tym hormonów tarczycy).
Agnieszka Zaremba-Wilk
Lekarz
Absolwentka I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. W trakcie studiów aktywnie działała w Studenckich Kołach Naukowych: pediatrycznych oraz chirurgicznych. Aktualnie w trakcie specjalizacji z pediatrii. Poza chorobami dzieci interesuje się chirurgią, chirurgią dziecięcą, chorobami wewnętrznymi.
Komentarze i opinie (16)
opublikowany 21.11.2018
opublikowany 01.01.2019
opublikowany 18.02.2019
opublikowany 26.02.2019
opublikowany 23.06.2024
opublikowany 18.01.2019
opublikowany 17.02.2022
opublikowany 20.09.2022
opublikowany 02.10.2022
opublikowany 12.10.2022
opublikowany 22.10.2022
opublikowany 22.10.2022
opublikowany 25.12.2023
opublikowany 11.01.2024
opublikowany 10.09.2024
opublikowany 19.09.2024