Choroby krwi w fachowej terminologii określane są jako choroby układu krwiotwórczego. W najszerszym ujęciu polegają na nieprawidłowym tworzeniu elementów morfotycznych (białych krwinek, czerwonych krwinek, płytek krwi), prowadzącym do ich nadmiaru lub niedoboru. Podstawowym narzędziem diagnostycznym jest w tym przypadku morfologia. Badanie krwi pozwala ocenić m.in. poziom hemoglobiny, hematokryt, MCV, frakcje granulocytów (neutrofile, eozynofile, bazofile), limfocyty B, limfocyty T bądź liczbę płytek krwi PLT. Lista parametrów jest jednak o wiele dłuższa.
Niedokrwistość (anemia) to najczęstsza dolegliwość związana z niedoborem erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, oraz z niskim poziomem hemoglobiny. Objawy to przede wszystkim bladość skóry, senność, bóle głowy, osłabienie. Do anemii może prowadzić m.in. utrata dużej ilości krwi, choć częsta jest także anemia z niedoboru żelaza wynikająca z niedostatecznej podaży tego pierwiastka z dietą. Na podłożu niedokrwistości może rozwijać się m.in. niedokrwistość hemolityczna, pokrwotoczna czy niedokrwistość aplastyczna.
Lepka i gęsta krew świadczy z kolei o nadkrwistości, czyli nadmiarze erytrocytów. Stan ten predysponuje do tworzenia zatorów oraz zawałów – serca i innych narządów, dlatego wymaga szybkiej diagnostyki. Z nadkrwostości wynikają takie choroby, jak m.in. czerwienica prawdziwa bądź poliglobulie (np. choroba wysokościowa).
Zmiany w liczbie białych krwinek to leukopenie (niski poziom leukocytów i leukocytozy (zbyt podwyższone leukocyty). Do grupy pierwszej należą:
- granulocytopenia – niedobór granulocytów we krwi, zwiększający podatność na infekcje bakteryjne;
- agranulocytoza – znaczny niedobór granulocytów zasadochłonnych skutkujący brakiem odporności na zakażenia; wynik zaniedbanej granulocytopenii;
- limfopenia – niewydolność układu limfocytotwórczego.
Nadmiar leukocytów charakterystyczny jest m.in. w białaczce. W jej przebiegu zwiększa się poziom leukocytów we krwi, narządach wewnętrznych, szpiku. Wyróżniamy przewlekłą i ostrą białaczkę szpikową czy też ostrą białaczkę limfoblastyczną. Do grupy leukocytoz należy także szpiczak mnogi– choroba szpiku prowadząca do jego degradacji.
Do chorób krwi zalicza się także grupę schorzeń określanych jako skazy krwotoczne, czyli zaburzenia krzepliwości krwi. Jedną z nich jest hemofilia, rozpoznawana głównie u chłopców, której objawy wynikają z deficytu czynników krzepnięcia. Główną oznaką jest skłonność do krwawień z nosa, a także układu pokarmowego czy skóry. Skaza krwotoczna może występować w przebiegu wielu schorzeń (np. w aplazji szpiku), maskując jej symptomy.
Trombofilia (nadkrzepliwość) to z kolei nadreaktywność czynników krzepnięcia. Schorzenie zwiększa skłonność do powstawania zakrzepów, a nieleczone może doprowadzić do rozwoju choroby zakrzepowej, zwłaszcza zakrzepicy żył głębokich.