Leukocytoza (podwyższone i wysokie leukocyty) – jakie są przyczyny i leczenie?

Co to jest leukocytoza – przyczyny podwyższonych leukocytów

Leukocytoza to podwyższenie poziomu białych krwinek – powyżej 10 tys. komórek/µl. Błędem jest stosowane czasami określanie mianem leukocytozy konkretnego wyniku białych krwinek np. „leukocytoza 6 tys./µl”. Jest to częstą sytuacją wśród chorych pacjentów.

Sam wzrost leukocytów powyżej normy jest realizowany za pomocą różnych mechanizmów, takich jak mobilizacja leukocytów związanych ze śródbłonkiem naczyniowym, wyrzut dodatkowych leukocytów ze szpiku kości, zwiększenie tempa namnażania leukocytów czy też zmniejszenie ich liczby wędrującej do tkanek organizmu.

Przeczytaj również:

Ostra białaczka limfoblastyczna – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, rokowania

Przyczyną leukocytozy może być równe podwyższenie we wszystkich subpopulacjach lub też może wynikać ona z patologicznego wzrostu tylko w jednej subpopulacji. Kiedy białych krwinek stwierdza się za dużo, ważne jest określenie, która grupa jest przyczyną tego wzrostu. W znaczący sposób przyczynia się to bowiem do prawidłowej diagnozy leukocytozy. Podział na poszczególne subpopulacje można uzyskać, robiąc w laboratorium rozmaz krwi.

Przeczytaj również:

Fosfor nieorganiczny – badanie z krwi i moczu. Jakie normy w wynikach morfologii?

Ważnym pozostaje ocena dojrzałości leukocytów, gdyż na podstawie tych informacji możemy powiedzieć, czy dochodzi do zwiększonej produkcji leukocytów w szpiku. Mówimy tutaj o „przesunięciu w lewo” w indeksie dojrzałości leukocytów, przy zwiększonej produkcji i młodszych komórkach lub o „przesunięciu w prawo”, przy braku młodych komórek i dominacji starych i dojrzałych. Leukocytoza z przesunięciem w lewo jest szczególnie silnia wyrażona w białaczkach, podczas gdy leukocytoza z przesunięciem w prawo przy supresji szpiku spowodowanej infekcjami, uszkodzeniem napromieniowaniem czy też lekami.

Przeczytaj również:

Ketony w moczu i ketonuria – przyczyny, norma, objawy, leczenie

Funkcja i grupy leukocytów – czym są leukocyty i jaka jest norma?

Leukocyty są odpowiedzialne za utrzymanie odporności organizmu przeciwko wszelakiego rodzaju patogenom atakującym go, takim jak: bakterie, wirusy, grzyby, itd. Norma leukocytów wynosi 4–10 tys. komórek/µl. W wyniku morfologii WBC (ang.: white blond count) to skrótowe oznaczenie krwinek białych. Miejscem ich powstawania jest szpik kostny, śledziona, węzły chłonne i grasica (w szczególności u dzieci). Czas wzrostu leukocytu to około jeden tydzień. Leukocyty to też nie jeden rodzaj komórek, tylko duża baza różnych komórek, z których każda grupa ma inną budowę i odpowiada za co innego. Leukocyty dzielą się na:

• Neutrofile (60–70 proc. wszystkich leukocytów) – stanowią największą grupę leukocytów i są produkowane w szpiku, reagują za wszystkie najbardziej typowe infekcje; w tym celu mogą uwalniać wolne rodniki i inne substancje powodujące śmierć bakterii.
• Limfocyty (20–45 proc.) – druga co do liczebności subpopulacja leukocytów, ich główną funkcją jest synteza przeciwciał, dojrzewają w węzłach chłonnych i grasicy; oprócz wytwarzania przeciwciał mogą też niszczyć wrogie komórki za pomocą substancji cytotoksycznych.
• Monocyty (4–8 proc.).
• Eozynofile (2–4 proc.).
• Bazofile (0–1 proc.).

Neutrofile, eozynofile i bazofile łącznie są nazywane granulocytami.

Przeczytaj również:

Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn, interpretacja wysokiego i niskiego poziomu w badaniach

Co to jest fizjologiczna leukocytoza?

Istnieje szereg stanów, w których leukocytoza może pojawić się u w pełni zdrowej osoby, tzw. fizjologiczna leukocytoza. Fizjologicznie podwyższony poziom leukocytów występuje:

• po znacznym wysiłku fizycznym,
• po posiłku, w szczególności z dużą zawartością białka,
• w czasie gorączki,
• w czasie ciąży i porodu,
• po ataku padaczkowym,
• przy znieczuleniu,
• po podaniu adrenaliny.

Kiedy krwinki białe są podwyższone w takich sytuacjach,stan ten jest zupełnie normalny.

W sytuacjach takich jak wyżej wymienione ta pula zostaje zmobilizowana i trafia do krążenia, co powoduje przekroczenie normy leukocytów we krwi. Z tego względu badanie leukocytów trzeba zgłaszać się rano, na czczo. Nie wolno też przed samym badaniem podejmować znaczącego wysiłku fizycznego. Oczywiście przekroczenie normy białych krwinek w przypadku takiej fizjologicznej leukocytozy jest maksymalnie kilkukrotne, a wyniki np. 30 tys./µl czy wyższe mają inne podłoże.

Przeczytaj również:

Testy alergiczne z krwi – badanie IgE całkowitych i swoistych

Choroby związane z leukocytozą

Częstą przyczyną leukocytozy są różnego rodzaju schorzenia. Mogą być one bardzo błahe lub też poważne. Dlatego każdą znaczącą leukocytozę trzeba zdiagnozować. Podwyższona leukocytoza z reguły nie daje sama w sobie żadnych objawów. Ewentualne objawy pochodzą zwykle od choroby będącej przyczyną leukocytozy. Jedynie leukocytoza rzędu kilkuset tysięcy może dawać objawy bólów głowy, zmęczenia, zakrzepicy i zatorów i jest stanem zagrożenia życia. Takie wartości zdarzają się jednak tylko w przypadku ostrych białaczek.

Przeczytaj również:

Niska hemoglobina – o czym świadczy niski poziom hemoglobiny?

Istnieje wiele chorób, w czasie których mamy do czynienia z podwyższoną leukocytozą. Możemy je podzielić w zależności od subpopulacji białych krwinek, która w szczególności ulega podwyższeniu.

Leukocytoza neutrofilowa (neutrofilia):

• ostre infekcje bakteryjne, szczególnie przebiegające z gorączką,
• martwice tkanki:
  • zawał serca,
  • poparzenia.

Leukocytoza eozynofilowa (eozynofilie):

• choroby alergiczne:
  • astma,
  • katar sienny,
  • alergie na leki,
  • alergiczne choroby skóry,
  • pemfigoid,
  • choroba Dühringa;
• infekcje pasożytnicze;
• niektóre rodzaje nowotworów:
  • chłonniak Hodgkina (ziarnica zlośliwa),
  • chłonniaki nieziarnicze;
• choroby autoimmunologiczne (np. toczeń);
• układowe zapalenie naczyń.

Limfocytoza:

• przewlekłe zakażenia:
  • gruźlica,
  • bruceloza;
• infekcje wirusowe:
  • mononukleoza zakaźna,
  • wirusowe zapalenie wątroby,
  • aktywne zakażenia wirusem cytomegalii;
• krztusiec.

Monocytoza:

• przewlekłe zakażenia:
  • gruźlica,
  • zapalenie wsierdzia,
  • malaria;
• choroby autoimmunologiczne (np. toczeń);
• choroby zapalne jamy brzusznej (np. perforacja jelita).

Przyczyną leukocytozy bazofilowej (bazofilii) jest najczęściej choroba rozrostowa układu krwiotwórczego.

Lista ta nie jest zamknięta, gdyż istnieje jeszcze wiele możliwych przyczyn leukocytozy. Jedną z nich są leki stosowane w różnych chorobach takie jak glikokortykosteroidy, lit czy stosowane w terapii nadciśnienia beta-blokery.

Przeczytaj również:

Toczeń układowy (trzewny) – przyczyny, objawy, leczenie

Leczenie leukocytozy – jak obniżyć poziom białych krwinek?

Z reguły nie prowadzi się leczenia samej podwyższonej leukocytozy, lecz choroby podstawowej. Sama leukocytoza jest po prostu wynikiem badania. Wraz z postępem leczenia choroby podstawowej, leukocytoza wraca do normy. Jedynie przy znacznej leukocytozie rzędu kilkuset tysięcy zagrażającej zatorom w układzie krwionośnym w specjalistycznych ośrodkach hematologicznych wykonuje się aferezę, czyli separację białych krwinek z krążenia i w ten sposób zmniejsza się leukocytozę do akceptowalnego poziomu.

Leukocytoza – najnowsze badania i znaczenie kliniczne

Leukocytoza a choroby sercowo-naczyniowe

Coraz więcej badań wskazuje, że przewlekle podwyższona liczba leukocytów może być nie tylko skutkiem choroby, ale również czynnikiem ryzyka dla niektórych schorzeń.

Wykazano na przykład silny związek między leukocytozą a chorobami sercowo-naczyniowymi. Wysoka liczba białych krwinek jest niezależnym predyktorem przyszłych incydentów sercowo-naczyniowych (takich jak zawał serca czy udar) zarówno u osób zdrowych, jak i pacjentów z już rozpoznaną chorobą wieńcową. Zależność ta utrzymuje się nawet po uwzględnieniu innych czynników ryzyka (np. palenia tytoniu).

Uważa się, że przewlekły stan zapalny odzwierciedlony przez leukocytozę przyspiesza rozwój miażdżycy i sprzyja powikłaniom zakrzepowym – nadmiar leukocytów może: uszkadzać śródbłonek naczyń, nasilać krzepliwość krwi i powodować mikrozakrzepy.

Oznacza to, że utrzymująca się leukocytoza może skłonić lekarza do baczniejszej oceny stanu układu krążenia pacjenta.

Przeczytaj również:

Udar mózgu – skutki, powikłania, rokowanie, konsekwencje

Wpływ stylu życia na poziom leukocytów

Nowe informacje podkreślają, że na liczbę białych krwinek we krwi wpływają także czynniki środowiskowe i styl życia. Palenie tytoniu (jak już wcześniej wspomniano) jest jednym z nich – u nałogowych palaczy stwierdza się przewlekle wyższe wartości WBC (white blood count) o kilkanaście procent w porównaniu z niepalącymi osobami.

Palenie powoduje stan zapalny w organizmie, co objawia się równoczesnym wzrostem markerów zapalnych (np. CRP, fibrynogen) oraz leukocytów; badania wiążą utrzymywanie się takich podwyższonych wskaźników ze zwiększonym ryzykiem rozwoju, m.in.: nowotworów płuca, jelita grubego czy piersi. 

Otyłość sprzyja przewlekłej leukocytozie. Tkanka tłuszczowa wytwarza cytokiny prozapalne, które stymulują produkcję leukocytów w szpiku i uwalnianie ich do krwi. U osób otyłych często obserwuje się nieznacznie podwyższoną liczbę białych krwinek (nawet jeśli mieści się jeszcze w granicach normy) – w skrajnych przypadkach może ona przekraczać normę, dając obraz leukocytozy.

Ciekawe dane pochodzą z analiz epidemiologicznych: np. w dużym badaniu u 44% kobiet będących jednocześnie nałogowymi palaczkami i osobami otyłymi stwierdzono leukocytozę powyżej 10 tys./µl, podczas gdy u kobiet wolnych od tych czynników odsetek ten wynosił tylko 2%.

W praktyce klinicznej oznacza to, że u pacjentów z nadwagą lub palących papierosy umiarkowana leukocytoza może wynikać z tych czynników, a poprawa stylu życia (rzucenie palenia, redukcja wagi) często przynosi normalizację wyników krwi.

Przeczytaj również:

Otyłość – przyczyny, konsekencje, metody leczenia

Leukocytoza jako marker stanu zapalnego (wskaźnik NLR)

W ostatnich latach dużo uwagi poświęca się wskaźnikowi NLR (ang. neutrophil-to-lymphocyte ratio), czyli stosunkowi neutrofilów do limfocytów w morfologii krwi. Uznaje się, że NLR jest prostym i łatwo dostępnym parametrem, który odzwierciedla nasilenie stanu zapalnego oraz reakcję organizmu na stres.

Analizy naukowe (w tym duże metaanalizy) wskazują, że nieprawidłowo wysoki NLR wiąże się z gorszym rokowaniem oraz wyższą ogólną śmiertelnością w różnych chorobach.

W badaniach nad COVID-19 wykazano, że pacjenci z ostrą infekcją koronawirusem, u których NLR przy przyjęciu do szpitala wynosił ok. 6 lub więcej, mieli istotnie wyższe ryzyko ciężkiego przebiegu choroby i zgonu.

Z tego powodu wskaźnik ten bywa wykorzystywany pomocniczo przez lekarzy do oceny, którzy pacjenci wymagają pilniejszego nadzoru lub bardziej intensywnego leczenia. Choć NLR nie zastępuje klasycznych badań, stanowi dodatkową informację prognostyczną – jego monitorowanie jest tanie (wylicza się go z rutynowej morfologii) – i może wspomagać oceniającego lekarza w różnych sytuacjach klinicznych.

Nowoczesna diagnostyka i monitorowanie leukocytozy

W diagnostyce znacznej lub utrzymującej się leukocytozy medycyna sięga po coraz nowocześniejsze metody, aby znaleźć jej przyczynę. Kluczowe jest określenie, który rodzaj białych krwinek jest podwyższony (tzw. rozmaz krwi), co już było standardem.

Należą do nich, m.in.: cytometria przepływowa (pozwalająca określić immunofenotyp komórek krwi), badania molekularne i genetyczne w kierunku mutacji (wykrywające np. zmiany charakterystyczne dla białaczek) oraz biopsja szpiku kostnego.

Tak kompleksowa diagnostyka pomaga odróżnić tzw. odczynową leukocytozę (np. wskutek infekcji czy stanu zapalnego) od chorób rozrostowych układu krwiotwórczego, takich jak białaczki czy zespoły mieloproliferacyjne. Dzięki temu pacjent z uporczywie wysokimi leukocytami może zostać właściwie pokierowany – w razie potrzeby do hematologa – i szybko wdrożyć odpowiednie leczenie przyczynowe.

Postęp technologiczny przynosi także nowe możliwości monitorowania liczby leukocytów w mniej inwazyjny sposób. Ciekawym osiągnięciem jest prototypowy system o nazwie UbiWhite, który wykorzystuje smartfon do bezinwazyjnego zliczania leukocytów w czasie rzeczywistym.

Wstępne testy (porównujące wyniki z tradycyjną morfologią krwi) wykazały obiecującą dokładność tej metody. T

ego typu innowacje mogą w przyszłości umożliwić pacjentom wygodne, domowe monitorowanie parametrów krwi. Choć technologia jest na etapie badań, stanowi obiecujący krok w kierunku poprawy opieki – zwłaszcza dla osób wymagających częstych kontrolnych badań krwi lub odczuwających lęk przed igłami.