Lekarze są zgodni co do jednego – jedyną bezpieczną dla organizmu metodą redukcji masy ciała jest umiejętne połączenie diety odchudzającej i wysiłku fizycznego. Jeżeli planuje się skuteczne odchudzanie z długotrwałym efektem, niezbędna jest stała zmiana trybu życia. Kilkutygodniowa dieta niskokaloryczna daje bowiem jedynie tymczasowy efekt. Racjonalna dieta powinna być oparta na aktualnej Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej (opracowanej w 2016 roku przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie) oraz połączona z regularnym, 30-minutowym wysiłkiem fizycznym.
Stosowanie każdej diety powinno być poprzedzone sprawdzeniem własnego BMI (Body Mass Index). Oblicza się je, dzieląc aktualną wagę (wyrażoną w kilogramach) przez wzrost (określany w metrach). Wynik powyżej 25 wskazuje na nadwagę i konieczność zmniejszenia masy ciała. Wynik powyżej 30 oznacza już otyłość. Osoby chcące zredukować masę ciała mają często wyznaczone bardziej szczegółowe (niż tylko redukcja masy) cele treningowe, na przykład wyszczuplenie ud, bioder czy ramion. Poza wykonywaniem ćwiczeń, stosują one wtedy także dietę, w której problemem jest nie tylko to, co jeść, żeby schudnąć, ale również to, jak należy jeść. Oto kilka istotnych zasad.
- Zapotrzebowanie kaloryczne. Każda dieta rozpoczyna się od obliczenia podstawowej przemiany energii. Jest to ilość energii potrzebna do prawidłowego działania wszystkich narządów w warunkach spoczynku, na czczo i w optymalnej temperaturze. Na tej podstawie można obliczyć, ile powinien wynosić ujemny bilans kaloryczny umożliwiający redukcję tkanki tłuszczowej (zazwyczaj 200–1000 kcal).
- Właściwa jakość jedzenia. Przepisy dietetyczne powinny opierać się na posiłkach gotowanych na wodzie lub parze, pieczonych bez tłuszczu (na przykład w folii), grillowanych lub surowych (owoce, warzywa).
- Ilość i częstotliwość posiłków. W przypadku diety odchudzającej jest to 4 do 5 właściwie skomponowanych posiłków, spożywanych w regularnych odstępach czasu.
- Wyeliminowanie produktów szkodliwych. Nie tylko w tego typu diecie, ale w ogóle, prowadząc zdrowy tryb życia, należy unikać żywności przetworzonej (typu instant), fast foodów, cukrów prostych (słodycze, nadmiar słodkich owoców, owoce suszone) i tłuszczów trans (tłuszcze pochodzenia zwierzęcego) oraz soli.
- Przepisy dietetyczne. Układanie diety powinno obejmować dietetyczne dania, zdrowe przekąski, koktajle odchudzające itd. Każdy powinien mieć możliwość wyboru i zamiany składników. Dieta powinna być, w miarę możliwości, przyjemnością i nie zabierać zbyt dużo czasu (na przygotowywanie posiłków), aby nie zniechęcać.
- Śniadanie na diecie odchudzającej. Jest ono obowiązkowe i powinno zawierać węglowodany, błonnik oraz owoce lub warzywa.
- Kolacja na diecie odchudzającej. Idealna kolacja to połączenia dobrej jakości białka (kurczak, indyk, ryba) i warzyw.
- Naturalne spalacze tłuszczu. Produkty uniemożliwiające wchłanianie tłuszczy, podnoszące temperaturę i przyspieszające metabolizm to: papryka chili, kurkuma, cynamon, ocet jabłkowy, zielona herbata, kawa i inne. Warto włączyć je do swojej diety.
Najczęstsze błędy w odchudzaniu
- Szybkie odchudzanie. Prawidłowa utrata masy powinna wynosić od 0,5 do 1 kilograma na tydzień. Szybsze odchudzanie przynosi odwrotny efekt – spowolniona przemiana materii daje o sobie znać po zakończeniu diety, powodując efekt jojo.
- Ograniczanie miejsca redukcji. Chęć schudnięcia jedynie w określonym miejscu ciała zazwyczaj nie przynosi spodziewanego rezultatu. Organizm pozbywa się tkanki tłuszczowej proporcjonalnie z całej powierzchni. Często powtarzającym się problemem jest pytanie o to, jak schudnąć z brzucha. Dieta na płaski brzuch lub uwidocznienie mięśni brzucha wymaga przede wszystkim specyficznego reżimu żywieniowego, ale również określonego rodzaju treningu i budowania mięśni.
- Podjadanie. Dodatkowe posiłki niepotrzebnie dostarczają nadprogramowych kalorii.
Przykłady diet redukcyjnych
- Dieta śródziemnomorska – jedna z najlepszych diet, oparta na rybach, pełnoziarnistych produktach, sezonowych warzywach, owocach i oliwie. Jest również znakomitą profilaktyką chorób sercowo-naczyniowych.
- Dieta 2000 kcal – jest jedną z najmniej rygorystycznych i najlepiej zbilansowanych diet redukcyjnych w połączeniu z aktywnością fizyczną. Jej bardziej rygorystyczną odmianą jest dieta 1500 kalorii, która musi zostać starannie zbilansowana, aby dostarczyć jak najwięcej wartościowych składników w niskokalorycznych produktach.
- Dieta Montignaca – to sposób żywienia oparty na indeksie glikemicznym potraw. Praktycznie nie wymaga liczenia kalorii, natomiast żaden z produktów w diecie nie powinien przekroczyć IG50 i równie ważne jest łączenie poszczególnych produktów w posiłkach.
Co warto wiedzieć o monodietach?
Monodieta polega na spożywaniu jednego rodzaju pokarmu, kosztem innych. Składnik wiodący takiej diety jest zazwyczaj produktem wysokobłonnikowym i pobudzającym trawienie. Przykładem monodiety może być między innymi:
- dieta owocowo-warzywna,
- dieta białkowa (Dukana, proteinowa),
- dieta sokowa – oparta wyłącznie na sokach owocowych lub wodzie,
- dieta wysokobłonnikowa (bogatoresztkowa),
- dieta wysokotłuszczowa (Jana Kwaśniewskiego).
Zwolennicy stosowania monodiety wskazują na jej skuteczność w redukcji tkanki tłuszczowej i detoksykacji organizmu, jednak ze względu na brak równowagi żywieniowej, monodiety nie powinny być stosowane przez:
- kobiety w ciąży i karmiące,
- osoby osłabione,
- osoby cierpiące na choroby przewlekłe (choroby autoimmunologiczne, cukrzyca, choroby serca, zaburzenia pracy nerek i inne).
Dlaczego specjaliści są sceptyczni?
Organizm człowieka jest znakomicie funkcjonującym urządzeniem, które potrzebuje właściwego paliwa. Wiele niezbędnych związków człowiek wytwarza sam, mając odpowiednią ilość właściwych substancji. W ciągu doby nasz organizm potrzebuje około 60 różnych związków. Jeżeli te substancje otrzymuje, cały cykl przemian biochemicznych zostaje zachowany, jeżeli nie – pogarsza się działanie organizmu, a w konsekwencji samopoczucie. Skrajnym przykładem zachwiania równowagi organizmu jest głodówka. Kwestia oczyszczania organizmu pozostaje w opinii lekarzy i dietetyków niezmienna – organizm ludzki posiada mechanizmy oczyszczające i korzysta z nich stale: nerki, przewód pokarmowy, skóra, płuca, nos – wszystkie szkodliwe substancje, które powstają w procesach metabolicznych, zostają przez ciało ludzkie zneutralizowane i usunięte. Według specjalistów jedynym wsparciem, jakie można dać własnemu organizmowi w procesie oczyszczania jest racjonalne odżywianie i podaż płynów w ilości 1,5 do 2 litrów wody dziennie.
Suplementy wspomagające odchudzanie
Wspomaganie diet odchudzających suplementami przyspieszającymi spalanie tłuszczu (termogeniki) jest bezpieczne i uzasadnione, pod kilkoma warunkami – suplement stosowany jest zgodnie z zaleceniem producenta, lekarza czy dietetyka, a źródło jego pochodzenia jest pewne i legalne. Zazwyczaj suplementy na odchudzanie zawierają jeden wiodący składnik o działaniu przyspieszającym metabolizm, ułatwiającym trawienie itd. Występują najczęściej w postaci tabletek na odchudzanie, gotowych koktajli lub ziół na odchudzanie do sporządzania naparów.
Cola nitida
Orzechy te są składnikiem preparatów wspomagających usuwanie nadmiaru wody z organizmu. Posiadają również właściwości termogeniczne, dzięki czemu organizm zużywa więcej kalorii w procesie wytwarzania ciepła. Nasiona cola nitida zawierają też kofeinę, przyspieszającą spalanie tkanki tłuszczowej.
Chitosan
Chitosan ma właściwości wiążące tłuszcze ze spożywanych pokarmów. Dzięki temu nie są one wchłaniane do organizmu. Ten mechanizm działania niesie często skutek uboczny w postaci dolegliwości jelitowych – wzdęć i zaparć.
L-karnityna
Występuje naturalnie w pożywieniu (mięso, grzyby, nabiał, drożdże). Organizm ludzki potrafi również syntetyzować ją sam (około 25 proc. potrzebnej l-karnityny powstaje właśnie w ten sposób). Jej skuteczność wymaga stworzenia określonych warunków do działania.
- L-karnityna nie działa w sytuacji niedoboru – najpierw należy wyrównać jej poziom w organizmie.
- Przyspiesza spalanie tkanki tłuszczowej jedynie w połączeniu z aktywnością fizyczną – w momencie, kiedy organizm podczas treningu sięga do swoich zasobów w postaci tkanki tłuszczowej.
Jako produkt naturalny, L-karnityna nie daje skutków ubocznych i nie ma również przeciwwskazań do jej stosowania.
Błonnik (włókno pokarmowe)
Jest niezbędnym składnikiem każdej diety redukcyjnej. W organizmie pełni wiele funkcji.
- Błonnik normalizuje pracę układu pokarmowego.
- Stabilizuje poziom cukru we krwi, wydłużając proces trawienia.
- Zwiększa i formuje masy kałowe, umożliwiając sprawną prace jelit.
- Zwiększa wydzielanie śliny, przyspieszając trawienie.
- Silnie chłonie wodę, dzięki czemu szybko zapewnia uczucie sytości.
- Wiąże jony sodu, obniżając ciśnienie krwi.
Dużą zawartość błonnika w diecie można zapewnić dzięki produktom roślinnym (płatki zbożowe, pieczywo pełnoziarniste, ryż), owocom (maliny, porzeczki, jabłka), warzywom (chrzan, buraki, koper) i roślinom strączkowym.