Czym jest otyłość?
O otyłości mówi się, gdy w naszym organizmie dochodzi do nadmiernego nagromadzenia się tkanki tłuszczowej, głównie w wyniku spożywania zbyt dużej liczby kalorii. Otyłość to ogólnoustrojowa, metaboliczna choroba przewlekła, ze skłonnością do częstych nawrotów, wiążąca się z niekorzystnymi konsekwencjami – zarówno jeśli chodzi o zdrowie fizyczne, jak i psychiczne czy aspekty społeczne. Stanowi poważny problem zdrowotny. Szczególnie jeśli się bierze pod uwagę fakt, iż tylko w Polsce choruje na nią ponad 1/5 naszego społeczeństwa – w tym także dzieci i nastolatki.
Jak się rozpoznaje się otyłość? Kluczowym parametrem jest tu zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. W tym celu najczęściej wykorzystuje się indeks masy ciała (BMI) stanowiący iloraz naszej masy ciała i wzrostu w metrach, podniesionego do kwadratu:
BMI = masa ciała w kg ÷ (wzrost w m)²
Wyróżnia się trzy stopnie otyłości:
Otyłość I stopnia – BMI powyżej 30 kg/m².
Otyłość II stopnia – BMI między 31 a 39 kg/m².
Otyłość III stopnia – BMI powyżej 40 kg/m².
Dodatkowym wskaźnikiem ułatwiającym rozpoznanie otyłości jest współczynnik WHR, będący stosunkiem obwodu talii do obwodu bioder:
wartość 1,0 lub większa – u mężczyzn,
wartość 0,8 lub większa – u kobiet,
świadczą o otyłości typu brzusznego.
Przeczytaj również:
Otyłość brzuszna (wisceralna) – przyczyny, skutki, leczenie, dieta, operacja
Kiedy zaczyna się otyłość olbrzymia?
Za szczególnie niebezpieczną uznaje się otyłość III stopnia – nazywaną otyłością olbrzymią. Czym jest otyłość olbrzymia? Jak już wspomnieliśmy, rozpoznaje się ją w momencie, kiedy wskaźnik masy ciała BMI przekracza u pacjenta 40 kg/m². Stwierdza się ją także w przypadku, gdy odsetek tkanki tłuszczowej w organizmie przekracza:
35% u mężczyzn,
50% u kobiet.
Jest to stan wymagający natychmiastowej interwencji lekarskiej, gdyż stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, a niejednokrotnie również życia.
Przeczytaj również:
Ozempic – zastosowanie, działanie, skutki uboczne, odchudzanie, cena
Przyczyny otyłości olbrzymiej
Otyłość olbrzymia nie rozwija się z dnia na dzień, jej pojawienie się to proces stopniowy, w dużej mierze wynikający z nieprawidłowo prowadzonego stylu życia.
Wśród głównych czynników predysponujących do nadmiernego gromadzenia się tkanki tłuszczowej i jej rozwoju wymienia się:
Brak aktywności fizycznej.
Błędy żywieniowe, takie jak:
zbyt duża kaloryczność spożywanych posiłków;
brak w diecie warzyw i owoców oraz innych produktów będących źródłem witamin, minerałów i błonnika;
spożywanie produktów wysoko przetworzonych, zawierających węglowodany proste, tłuszcze utwardzone itp.
Przewlekły stres.
Zaburzenia endokrynologiczne (niedoczynność tarczycy, choroby nadnerczy, hiperinsulinemia, PCOS, czyli zespół policystycznych jajników).
Czynniki genetyczne.
Przyjmowanie niektórych leków (kortykosteroidy, leki psychotropowe
Przeczytaj również:
Ozempic – zamienniki leku
Czym grozi otyłość olbrzymia? Konsekwencje
Otyłość olbrzymia to stan, który prowadzi do poważnych konsekwencji – w różnych sferach życia. Pod względem zdrowotnym nadmiar tkanki tłuszczowej przyczynia się do nadmiernego obciążenia naszego organizmu, a co za tym idzie – rozwoju takich schorzeń, jak:
przeciążenia stawów;
niewydolność oddechowa i astma;
choroby układu pokarmowego, takie jak: choroby wątroby, refluks żołądkowo-przełykowy, kamica pęcherzyka żółciowego, stan zapalny trzustki;
choroby układu sercowo-naczyniowego, takie jak: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, zawał serca, udar mózgu;
bezdech senny;
cukrzyca typu II i insulinooporność, jak również rozwój innych zaburzeń metabolicznych;
niepłodność;
choroby nowotworowe, takie jak: rak piersi, szyjki macicy i jajników, jelita grubego, prostaty, wątroby, trzustki.
Należy pamiętać, że otyłość olbrzymia wiąże się także ze znaczącą zmianą naszego wyglądu, co może prowadzić do obniżenia poczucia własnej wartości i braku akceptacji ze strony innych członków społeczeństwa, w efekcie prowadzić do zaburzeń emocjonalnych i stanów depresyjnych. Nadmiar tkanki tłuszczowej utrudnia często nawiązywanie kontaktów międzyludzkich, a występowanie chorób współistniejących utrudnia lub wręcz uniemożliwia wykonywanie codziennych obowiązków czy podjęcie pracy.
Przeczytaj również:
Mysimba – tabletki na odchudzanie. Jak działają? Efekty, wskazania i przeciwwskazania, dawkowanie i zamienniki
Otyłość olbrzymia – jak ją leczyć?
Leczenie otyłości olbrzymiej jest możliwe, jednak stanowi nie lada wyzwanie. Dążenie do prawidłowej masy ciała przede wszystkim wymaga dużej motywacji ze strony pacjenta, a także jego ścisłej współpracy z szerokim gronem specjalistów – w tym również dietetyków i fizjoterapeutów. Otyłość to choroba przewlekła, a jej leczenie to proces czasochłonny, bowiem tylko systematyczne, długofalowe rozwiązania mają w przypadku otyłości olbrzymiej szansę na powodzenie. Terapia obejmuje zazwyczaj:
metody zachowawcze,
leczenie farmakologiczne,
w razie konieczności – również leczenie operacyjne.
Podstawę stanowi oczywiście zmiana nawyków żywieniowych i dotychczasowego stylu życia. Pod okiem dietetyków należy dopasować liczbę i skład spożywanych posiłków do naszych potrzeb. Istotne jest nie tylko ograniczenie kaloryczności, ale również zastąpienie wysoko przetworzonej żywności produktami bogatymi, w: białko, węglowodany złożone, witaminy i mikroelementy.
W przypadku osób cierpiących na otyłość olbrzymią początkowo trudno jest wprowadzić w ich harmonogram dnia znaczną, regularną aktywność fizyczną, jednak warto w tym przypadku postępować w myśl zasady małych kroków i starać się zachęcać pacjentów do coraz częstszego ruchu.
Zdarza się jednak, że sama zmiana nawyków żywieniowych i włączenie aktywności fizycznej to za mało, by znacząco zredukować ilość tkanki tłuszczowej w organizmie. Wtedy kolejnym krokiem staje się leczenie farmakologiczne lub interwencja chirurgiczna. Wśród środków stosowanych do redukcji masy ciała często polecane są preparaty zawierające takie substancje czynne, jak: liraglutyd, tirzepatyd, semaglutyd czy orlistat.
Operacyjne leczenie otyłości olbrzymiej
W przypadku chorych na otyłość olbrzymią poddanie się operacji bariatrycznej często stanowi jedyny sposób na skuteczne zmniejszenie wagi ciała i uniknięcie długofalowych powikłań zdrowotnych.
Leczenie chirurgiczne w otyłości olbrzymiej opiera się na zmniejszeniu objętości żołądka, co wymusza na pacjencie ograniczenie liczby spożywanych posiłków i korzystnie wpływa na jego masę ciała.
Wybór metody należy do lekarza wykonującego zabieg i zależy nie tylko od stopnia otyłości, ale również ogólnego stanu zdrowia pacjenta, z uwzględnieniem chorób współistniejących. Do najpopularniejszych z nich należą:
Mankietowa resekcja żołądka – usuwana jest znaczna część żołądka, pozostawia się objętość około 100–150 ml.
Opaska żołądkowa – w górnej części żołądka zakłada się specjalną opaskę, która zmniejsza jego pojemność.
Balon żołądkowy – w żołądku pacjenta umieszcza się balon, który ogranicza jego objętość, a tym samym ilość przyjmowanych pokarmów.
Bypass żołądkowy – pozostawia się niewielki zbiornik żołądkowy, który ulega zespoleniu z dalszą częścią jelita cienkiego, dzięki czemu ograniczeniu dodatkowo ulega powierzchnia aktywnie wchłaniająca przyjęty pokarm.
Mini gastric bypass – zabieg podobny do poprzedniego, jednak nieco prostszy w wykonaniu.
Endoskopowa plastyka żołądka – zostaje zmniejszona objętość żołądka poprzez zszycie jego ścian za pomocą specjalnego endoskopu, wprowadzanego przez przewód pokarmowy, a nie powłoki brzuszne.
Należy pamiętać, że operacyjne leczenie otyłości olbrzymiej nie prowadzi do natychmiastowej redukcji masy ciała, jednak znacząco ułatwia ten proces. Po przeprowadzeniu operacji bariatrycznej konieczne jest przestrzeganie zaleceń pooperacyjnych, które obejmują wspomnianą już wcześniej gruntowną zmianę nawyków żywieniowych i prowadzonego stylu życia. Szacuje się, że na normalizację masy ciała po zabiegu – w zależności od stopnia otyłości – pacjent powinien przeznaczyć nawet do 2 lat. Często oprócz samej operacji bariatrycznej konieczne jest w późniejszym czasie wykonanie u pacjentów zabiegów z zakresu chirurgii plastycznej – takich jak wycięcie nadmiaru skóry.
