Na czym polega badanie składu ciała?
Analiza składu ciała to badanie, które pozwala określić zawartość poszczególnych składowych organizmu. Działa na zasadzie bioimpedancji, czyli przepływ niewielkiego, bezpiecznego impulsu elektrycznego przez ciało. Ponieważ różne tkanki przewodzą prąd w odmienny sposób, pomiar oporu elektrycznego umożliwia określenie ich proporcji, dostarczając ważnych informacji o stanie organizmu.
Na rynku dostępne są różne modele analizatorów składu ciała. Niektóre z nich przypominają klasyczne wagi łazienkowe, inne natomiast – bardziej zaawansowane – wyposażone są w dodatkowe elektrody na ręce, które umożliwiają dokładniejszy pomiar.
Przeczytaj również:
Nadwaga – kiedy się kończy nadwaga, a zaczyna otyłość?
Co bada analizator składu ciała?
W zależności od modelu analizatora poszczególne parametry mogą się od siebie różnić. Jednak większość z nich analizuje:
masę kości;
ilość wody w organizmie;
wskaźnik masy ciała BMI;
zawartość masy mięśniowej;
zawartość tkanki tłuszczowej;
zawartość beztłuszczowej masy ciała;
tłuszcz trzewny, czyli stopień otłuszczenia narządów w jamie brzusznej.
Część analizatorów określa też zawartość wody komórkowej i bezkomórkowej czy ocenę typu sylwetki. Może też podać wartość podstawowej przemiany materii (PPM), tj. liczbę kalorii, którą organizm zużywa na podstawowe funkcje życiowe, takie jak: oddychanie, krążenie krwi czy utrzymanie temperatury ciała.
Parametrem, który u wielu wzbudza ciekawość, jest wiek metaboliczny. Określa on – na podstawie m.in.: zawartości tkanki tłuszczowej, masy mięśniowej, masy kostnej i zawartości wody – jak sprawnie funkcjonuje Twój organizm w porównaniu z organizmami osób w tym samym wieku. Jednak wskaźnik ten warto traktować głównie jako ciekawostkę, a nie jedyny wyznacznik stanu zdrowia.
Bardziej zaawansowane analizatory – zwłaszcza te z dodatkowymi elektrodami na ręce – są w stanie wygenerować szczegółowy raport dotyczący rozłożenia poszczególnych tkanek w całym organizmie np. jaki procent tkanki tłuszczowej i mięśniowej znajduje się we wszystkich kończynach i tułowiu. Jest to tzw. segmentowa analiza składu ciała.
Przeczytaj również:
Chitozan (chitosan) – lek na odchudzanie? Co to jest? Zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania. Skutki uboczne
Tkanka tłuszczowa a waga
Tłuszcz jest niezbędnym składnikiem organizmu, pełni w nim wiele podstawowych funkcji, m.in. buduje tkanki, stabilizuje narządy wewnętrzne, chroni przed nadmierną utratą ciepła. Co ciekawe, tłuszcz w organizmie występuje w dwóch formach, jest to:
- tłuszcz konstytucyjny –znajdujący się m.in. w szpiku kostnym, wokół organów wewnętrznych, gruczołów dokrewnych; wykorzystywany jest na bieżące potrzeby organizmu,
- tłuszcz zapasowy – w formie tłuszczu podskórnego.
Ustalony został zakres norm w odniesieniu do zawartości tkanki tłuszczowej w ciele, przy czym warto podkreślić, iż organizm kobiety charakteryzuje się większą skłonnością do magazynowania tłuszczu (tłuszcz konstytucyjny u kobiet stanowi około 9%, u mężczyzn około 3% masy ciała).
Prawidłowa procentowa zawartość tkanki tłuszczowej w ciele kobiety oscyluje w przedziale 15-25% masy ciała, natomiast w organizmie mężczyzny jest to 10-20% masy ciała (są to wartości szacunkowe, precyzyjnie należy je określić biorąc pod uwagę m.in. wiek). Otyłość diagnozowana jest u kobiet przy zawartości tkanki tłuszczowej powyżej 30%, u mężczyzn – powyżej 25% masy ciała.
Analiza składu ciała określa również wisceralną tkankę tłuszczową, inaczej trzewną, która gromadzi się w jamie brzusznej. Mimo odpowiedniej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie, może występować nadmierna ilość trzewnej tkanki tłuszczowej. Jej nadmiar zwiększa ryzyko:
- zaburzeń metabolicznych,
- chorób naczyniowo-sercowych,
- nadciśnienia tętniczego,
- cukrzycy typu 2.
Woda w organizmie
Woda stanowi materiał budulcowy organizmu, wchodzi w skład kluczowych elementów ciała – komórek, tkanek, płynów ustrojowych, chroniąc je również przed uszkodzeniem. Woda jest doskonałym środowiskiem dla procesów biochemicznych organizmu, umożliwia wydalanie produktów przemiany materii oraz dba o termoregulację.
Średnia zawartość wody w organizmie zależy przede wszystkim od płci. Ciało kobiety zawiera zazwyczaj około 55% wody, w organizmie mężczyzny jest to średnio 60% masy ciała. Powyższa różnica wynika głównie ze względu na większy procent tkanki tłuszczowej w ciele kobiety.
Na zawartość wody w organizmie wpływ ma również wiek – ciało noworodka może zawierać nawet 80% wody, a u osób starszych jest to przeciętnie 46 – 54% masy ciała. Warto pamiętać, że organizm nieustannie traci wodę przez skórę, płuca, nerki oraz przewód pokarmowy. Straty te są szacowane na około 2800 cm3 dziennie, więc aby utrzymać zerowy bilans, należy dostarczyć tyle samo płynów z pożywieniem oraz napojami. Część wody (około 300 cm3) wytwarzana jest przez organizm.
Przeczytaj również:
Zastrzyki na odchudzanie – rodzaje, skuteczność, bezpieczeństwo
Masa mięśni i masa kostna
Masa mięśni – analiza składu ciała dostarcza informacji na temat masy tkanki mięśniowej w organizmie. Stanowi ona zazwyczaj około 30% masy ciała, jednak nie ma tu określonych norm. Pomiar ten jest szczególnie przydatny podczas zmiany sposobu żywienia czy modyfikowania aktywności fizycznej – pozwala obserwować zachodzące w organizmie zmiany.
Masa kostna – organizm człowieka zawiera w sobie najczęściej 206 kości, przy czym ich szacunkowa masa to 12 kilogramów. Analizator składu ciała nie określa jednak masy kości, a raczej orientacyjną ilość składników mineralnych znajdujących się w nich. Pomiar masy kostnej dobrze się sprawdza do monitorowania zmian w dłuższym okresie czasu, co pozwala wykryć pozytywną bądź negatywną zmianę w mineralizacji kości oraz zwiększające się ryzyko osteoporozy.
Przeczytaj również:
Co hamuje apetyt? Jakie są sposoby na zmniejsze łaknienia?
Jaki powinien być prawidłowy skład masy ciała?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, ponieważ każdy analizator składu ciała ma swoje własne parametry i normy. Ocenę, czy wynik jest dobry, powinien przeprowadzić specjalista wykonujący pomiar. Aby uzyskać pełniejszy obraz stanu zdrowia, warto uzupełnić wyniki z analizatora o szczegółowy wywiad zdrowotny oraz pomiary obwodów ciała.
Gdzie można wykonać analizę składu ciała?
Analizę składu ciała najczęściej wykonuje się w gabinecie dietetyka. Zazwyczaj stanowi ona część wizyty u specjalisty. Robiona regularnie pozwala śledzić postępy w diecie. Analizatory są też często dostępne w: klubach fitness, centrach SPA, centrach medycznych i na różnego rodzaju eventach dotyczących zdrowia.
Jak dietetyk bada skład ciała?
Dietetyk dokonuje pomiaru najczęściej na początku każdej wizyty. Większość z urządzeń ma wbudowaną bazę danych, dlatego na kolejnym spotkaniu specjalista może porównać wyniki.
Dopełnieniem tego badania jest wykonanie pomiarów obwodów ciała, m.in.: ramion, talii, bioder czy ud. Niektórzy dietetycy sprawdzają dodatkowo grubość fałdu skórno-tłuszczowego za pomocą suwmiarki, co pozwala na bardziej dokładne określenie poziomu tkanki tłuszczowej.
Mając powyższe wyniki, specjalista jest w stanie precyzyjnie dobrać dietę i zalecenia żywieniowe, uwzględniając indywidualne potrzeby organizmu oraz cele podopiecznego.
O czym pamiętać przed wykonaniem analizy składu ciała?
Jeśli masz zaplanowany pomiar składu ciała, pamiętaj o kilku kwestiach:
Unikaj picia przed badaniem.
Bezpośrednio przed analizą opróżnij pęcherz.
Ściągnij: biżuterię, spinki, pasek i inne metalowe elementy.
Na badaniu bądź na czczo lub ok. 4 godz. po ostatnim posiłku.
Pomiar masy ciała najlepiej wykonaj rano i po porannej toalecie.
Dobę przed analizą nie wykonuj intensywnej aktywności fizycznej.
Unikaj używania kremów do rąk i stóp bezpośrednio przed analizą.
Na wizytę załóż luźne ubrania, ponieważ pomiaru dokonuje się zazwyczaj na boso i w bieliźnie.
Przeczytaj również:
Mysimba – tabletki na odchudzanie. Jak działają? Efekty, wskazania i przeciwwskazania, dawkowanie i zamienniki
Co zakłóca pomiar masy ciała na analizatorze?
Wszelkie analizatory składu ciała są w stanie z dużym prawdopodobieństwem określić faktyczną kompozycję ciała, jednakże nigdy nie będzie to wynik podany ze 100-proc. dokładnością. Na odchylenia wyników mogą wpływać pewne czynniki takie jak, np.: ważenie się po posiłku, spożycie dużej ilości płynów, późna pora dnia czy faza cyklu menstruacyjnego. Oprócz tego dochodzą czynniki techniczne np. niewłaściwa kalibracja urządzenia lub trzymanie go na nierównym podłożu.
Przeciwwskazania do wykonania analizy składu ciała
Choć analiza składu ciała jest prostym i nieinwazyjnym badaniem, istnieją pewne przeciwwskazania do jej wykonania. Badania nie należy wykonywać u osób:
w ciąży;
miesiączkujących;
chorych na padaczkę;
z wszczepionymi metalowymi implantami.
Jaki wynik analizatora jest dobry?
Każde urządzenie ma własne normy, dlatego osoba przeprowadzająca badanie powinna zapoznać się z jego specyfikacją, aby uzyskać rzetelne pomiary. Dobry wynik to taki, który mieści się w zalecanych zakresach, np.: BMI 18,5–24,9, nawodnienie ok. 60%, zdrowy poziom masy mięśniowej i niska zawartość tłuszczu trzewnego.
Czy warto wykonywać analizę składu ciała?
Tak, regularne pomiary składu ciała pozwalają śledzić postępy i lepiej kontrolować zdrowie oraz kondycję fizyczną. Dzięki nim możesz ocenić skuteczność diety i treningów oraz szybko reagować na nieprawidłowości, takie jak nadmiar tłuszczu trzewnego. Regularne analizy pomagają także utrzymać motywację do dalszej pracy nad sobą.
współpraca: dietetyk kliniczny Milena Kurz-Suchowiecka
