Zastrzyki na odchudzanie – jakie są?
Na polskim rynku istnieje 5 leków stosowanych w farmakologicznym leczeniu nadmiernych kilogramów masy ciała w postaci nadwagi lub otyłości. Dwa z nich – orlistat i naltrekson w połączeniu z bupropionem – są dostępne w postaci doustnych tabletek, natomiast pozostałe trzy, czyli: liraglutyd, semaglutyd i tirzepatyd podawane do organizmu są poprzez podskórne zastrzyki z wykorzystaniem specjalnych wstrzykiwaczy potocznie zwanych z języka angielskiego „penami”, gdyż swoim wyglądem przypominają długopisy.
U osób z nadwagą lub chorujących na otyłość farmakoterapia powinna być włączona, jeżeli po 6 miesiącach od powzięcia przez pacjenta zmiany stylu życia – tj. zwiększenia aktywności fizycznej i leczenia dietetycznego – nie udało mu się zmniejszyć masy ciała o ≥5% wartości wyjściowej.
Jak działają zastrzyki odchudzające?
Liraglutyd i semaglutyd są to analogi cząsteczki glukagonopodobnego peptydu 1, czyli w skrócie GLP-1, który naturalnie występuje w ludzkim organizmie jako hormon wydzielany głównie przez komórki jelit w odpowiedzi na przyjmowany pokarm.
Analogi GLP-1: pobudzają wydzielanie insuliny w zależności od stężenia poposiłkowego glukozy, hamują wytwarzanie glukagonu (hormonu przeciwstawnego do insuliny, zwiększającego glikemię) i spowalniają opróżnianie żołądka (przemieszczanie się treści pokarmowej do dalszych części układu pokarmowego), poprawiając w ten sposób wyrównanie poziomu cukru we krwi, a ponadto nasilając uczucie sytości. Receptory dla tej cząsteczki obecne są również w mózgowiu, w wyniku czego wzmacnia ona docierające do niego sygnały o sytości, a tłumi te o łaknieniu.
Semaglutyd dodatkowo ma udowodniony wpływ na zmniejszanie chęci do zajadania stresu i smutku poprzez hamowanie hedonicznego układu nagrody przez bezpośredni wpływ na obszary mózgu odpowiedzialne za układ nagrody i kary. Semaglutyd również (w przeciwieństwie do liraglutydu) osłabia apetyt na tłuste, wysokokaloryczne pokarmy.
Tirzepatyd jest najnowszym lekiem na rynku spośród tej trójki. Podobnie jak lira- i semaglutyd naśladuje działanie GLP-1, a także dodatkowo pobudza receptory dla glukozozależnego peptydu insulinotropowego (GIP). Receptory dla GIP tak jak dla GLP-1 są obecne w mózgowiu, ale także bezpośrednio na powierzchni komórek tłuszczowych, zmniejszając w nich zapasy lipidów.
Podsumowując, wszystkie wyżej wymienione leki: pomagają kontrolować chęć podjadania, powodują zwiększenie uczucia sytości i pełności w żołądku, jednocześnie zmniejszając uczucie głodu oraz ograniczając potrzebę jedzenia, co przekłada się na zmniejszenie ilości spożywanego pokarmu i redukcję masy ciała.
Zastrzyki na odchudzanie – dawkowanie
Liraglutyd należy podawać w iniekcjach podskórnych raz dziennie, począwszy od dawki 0,6 mg/dzień i zwiększając ją o następne 0,6 mg wraz z kolejnym tygodniem stosowania. Dawkę maksymalną stanowi 3,0 mg na dobę lub dawka mniejsza, maksymalna tolerowana.
Semaglutyd i tirzepatyd – w odróżnieniu od poprzednika – stosuje się raz w tygodniu, robiąc zastrzyk w fałd skórny na bocznej części ramienia lub uda bądź też na brzuchu.
Dawką początkową dla semaglutydu jest 0,25 mg/tydzień stosowane przez miesiąc i z każdym miesiącem (lub wolniej – w zależności od tolerowania leku) należy ją zwiększać aż do 2,4 mg lub do maksymalnej tolerowanej dawki.
W przypadku tirzepatydu zasada dawkowania jest podobna, jednak lek ten zaczyna się stosować od 2,5 mg/tydzień aż do możliwych 15 mg.
Skuteczność, czyli osiągniętą redukcję masy ciała po wszystkich tych lekach, należy ocenić po 3 miesiącach stosowania ich w pełnej lub maksymalnej tolerowanej dawce. Leków tych nie należy ze sobą łączyć.
Przeczytaj również
Leki anorektyczne – jak działają? Rodzaje, dostępność
Zastrzyki na odchudzanie – ile można schudnąć?
Liraglutyd ma najsłabsze działanie odchudzające. W badaniu SCALE, w którym osoby objęte badaniem były obserwowane przez 56 tygodni i zmniejszyły swoją masę ciała o 8%, jednak w tym samym czasie grupa osób placebo schudła o 2,6%, wobec czego skorygowany wynik redukcji masy ciała to 5,4%.
Semaglutyd plasuje się na drugim miejscu pod względem skuteczności farmakologicznego leczenia otyłości. W trwającym 68 tygodni badaniu STEP-3 osoby dostające zastrzyki z lekiem schudły o 16%, w czasie gdy osoby otrzymujące placebo – o 5,7%.
Na pierwszym miejscu podium pod względem siły redukującej zbędne kilogramy jest tirzepatyd. W najdłużej prowadzonym badaniu SURMOUNT-1 – bo aż przez 72 tygodnie – okazało się, że osoby stosujące maksymalną dawkę tego leku zmniejszyły swoją masę ciała (po skorygowaniu wyniku o placebo) średnio o 17,8%!
Leki te stosowane są także u osób czekających na operację zmniejszającą objętość żołądka lub po niej. U osób zakwalifikowanych do operacji bariatrycznej farmakoterapię włącza się w celu lepszego przygotowania się do zabiegu, natomiast u pacjentów po wykonanej już operacji leki nasilają jej efekt terapeutyczny, przyczyniając się do zgubienia większej ilości kilogramów.
Czy zastrzyki na odchudzanie można kupić bez recepty?
Wszystkie leki bazujące na iniekcjach podskórnych są dostępne wyłącznie na receptę. U dorosłych takie leczenie włączyć można, jeżeli leczenie niefarmakologiczne nie przyniosło oczekiwanych rezultatów i spełnione są kryteria:
otyłości (BMI ≥30 kg/m2);
nadwagi z BMI 27–29,9 kg/m2 oraz z jednym lub więcej współistniejącym powikłaniem: stanem przedcukrzycowym lub cukrzycą typu 2, nadciśnieniem tętniczym, zaburzeniami lipidowymi, obturacyjnym bezdechem sennym, chorobą sercowo-naczyniową (m.in.: przebyty zawał serca, udar mózgu, choroba tętnic obwodowych).
Semaglutyd i liraglutyd mają zarejestrowane wskazanie również u młodzieży ≥12 lat ze stwierdzoną otyłością z uwzględnieniem specjalnych kryteriów organizacji IOTF.
Czy zastrzyki na odchudzanie są refundowane?
Żaden z 3 leków stosowanych wyłącznie w terapii otyłości nie jest objęty refundacją. Z 30-proc. refundacji skorzystać mogą jedynie osoby stosujące semaglutyd (preparat Ozempic) w terapii cukrzycy typu 2 po spełnieniu określonych wymagań.
Semaglutyd jest refundowany u chorych z cukrzycą typu 2 leczonych co najmniej dwoma lekami hipoglikemizującymi, z HbA1c ≥ 7,5%, z otyłością definiowaną jako BMI ≥30 kg/m2 oraz bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym rozumianym jako:
potwierdzona choroba sercowo-naczyniowa;
uszkodzenie innych narządów objawiające się poprzez: białkomocz, przerost lewej komory lub retinopatię;
obecność 2 lub więcej głównych czynników ryzyka spośród wymienionych poniżej: wiek ≥ 55 lat dla mężczyzn, ≥60 lat dla kobiet, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze lub nikotynizm.
Seniorzy, czyli osoby po 65. roku życia, spełniający powyższe wskazania do refundacji mają ten lek zagwarantowany bezpłatnie.
Z tego powodu, że Ozempic jest jedynym refundowanym tego typu lekiem, jego dostępność w aptekach jest niska, a zakup leku może się wiązać się z koniecznością podróży do apteki w mieście oddalonym o dziesiątki lub setki kilometrów od miejsca pobytu chorego.
Przeczytaj również
Glucophage – ile można schudnąć? Cena, dostępność w Polsce
Jaki jest miesięczny koszt zastrzyków na odchudzanie?
Leki potocznie zwane „zastrzykami na odchudzanie” są dość drogie, a ich ceny są indywidualne i zależą od danej apteki. Za miesięczną kurację preparatami zawierającymi liraglutyd takimi jak Saxenda lub Victoza trzeba zapłacić ok. 700 zł.
Farmakoterapia w pełnej dawce (bez refundacji) penami z semaglutydem takimi jak Wegovy jest znacznie droższa i szacuje się mniej więcej na poziomie 1200 zł.
W przypadku tirzepatydu, którego przedstawicielem jest Mounjaro, za miesiąc terapii za pomocą wygodnego pena trzeba zapłacić średnio 1800 zł.
Niewymienione zostały preparaty liraglutydu – Victoza i semaglutydu – Ozempic, ponieważ nie są one zarejestrowane do stosowania wyłącznie w leczeniu odchudzającym.
Skutki uboczne zastrzyków na odchudzanie
Najczęstszymi skutkami ubocznymi wszystkich 3 leków są zaburzenia ze strony układu przewodu pokarmowego, takie jak: nudności, biegunka, zaparcia i wymioty. W związku z odwodnieniem spowodowanym biegunką lub wymiotami mogą się pojawić: bóle głowy, zmęczenie, zawroty głowy czy suchość w jamie ustnej. Zwykle działania te są miernie nasilone i są obecne na początku leczenia lub w okresie zwiększania dawki i zmniejszają się w miarę upływu czasu. Możliwe skutki uboczne występujące rzadziej, to także te ze strony układu pokarmowego, czyli: ból w okolicy nadbrzusza, zapalenie śluzówki żołądka, refluks żołądkowo-przełykowy, kamica żółciowa; możliwe są reakcje zapalne w miejscu wstrzyknięcia. Bardzo rzadko leki te mogą być przyczyną ostrego zapalenia trzustki.
U chorych na cukrzycę należy obawiać się hipoglikemii. Wówczas może zaistnieć konieczność redukcji dawek innych leków hipoglikemizujących, takich jak sulfonylomocznik bądź insulina.
Czy zastrzyki na odchudzanie są bezpieczne?
Z racji niewielkich skutków ubocznych liraglutyd, semaglutyd i tirzepatyd są ogólnie uważane za leki bezpieczne i skuteczne. Analogi GLP-1 pierwotnie były i są nadal wykorzystywane w leczeniu cukrzycy typu 2 z dobrym skutkiem hipoglikemizującym. Dodatkowo leki te poprzez wpływ na utratę wagi mają udowodniony pozytywny wpływ na zmniejszenie: nadciśnienia tętniczego, dyslipidemii, obturacyjnego bezdechu sennego, a semaglutyd i tirzepatyd znacząco obniżają ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawał i udar mózgu.
