Leki na serce, nazywane kardiologicznymi, to farmaceutyki o szerokim spektrum działania. Ich podział – na kilka grup – jest zależny od schorzenia, z którym przyjdzie nam się mierzyć. Choroby serca są bowiem jednymi z najpowszechniejszych schorzeń, które dotykają pacjentów. Z początku wydaje się, że niemiarowe bicie serca nie jest niczym szczególnym, jednak nasilająca się arytmia może doprowadzić do poważnych zaburzeń, np. bloku serca, w którym zblokowane jest przewodzenie impulsów w sercu, czy poważniejszych, takich jak zawał serca, którego następstwem może być śmierć.
Chore serce to także częsta przyczyna udarów i wylewów. Chorzy, u których problemem jest gęsta krew są bardzo narażeni na zatory żylne. Tworzący się zakrzep uniemożliwia swobodny przepływ kwi, co prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Zwiastunem takiego stanu może być nadciśnienie tętnicze, które dotyczy większości chorych.
Leczenie chorób serca jest złożone. Najczęstsze preparaty podawane pacjentom to te obniżające ciśnienie, przeciwarytmiczne lub moczopędne. W chorobach serca stosuje się również statyny i fibraty, których zadaniem jest obniżenie poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Często jest to niezbędne, ponieważ uważa się, że za większość chorób kardiologicznych odpowiedzialna jest miażdżyca (wysoki poziom cholesterolu i trójglicerydów).
Miażdżyca jest podstępna. Krążący we krwi cholesterol jest odkładany w postaci złogów i zapycha tętnice, zwężając je. Przez to przepływ krwi jest utrudniony i dochodzi do niedokrwienia poszczególnych narządów. Tworzy się skrzep mogący przemieścić się do płuc, serca lub mózgu, co jest stanem zagrożenia życia chorego. Właśnie w tym celu stosuje się leki na cholesterol, aby nie dopuścić do osadzania się złogów i wycofać powoli już te istniejące.
Najczęściej stosowane leki na obniżenie cholesterolu to:
- fibraty – podnoszą poziom dobrego cholesterolu (HDL) – wśród nich popularny: fenofibrat, prawastatyna, bezafibrat. Leki te są dostępne wyłącznie na receptę, w formie tabletek;
- statyny – obniżają podwyższone trójglicerydy i tzw. zły cholesterol (LDL), powodując jednocześnie wzrost frakcji HDL – atorwastatyna i symwastatyna to jedne z najpopularniejszych statyn. One także są dostępne wyłącznie na receptę. W opakowaniach statyn znajdziemy tabletki do połykania.
Zbijanie cholesterolu stosuje się u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, przy zawale serca, także przy problemach z krążeniem.
Nadciśnienie tętnicze jest kolejnym winowajcą kłopotów kardiologicznych. Nieleczone może doprowadzić do udaru lub wylewu, którego konsekwencją może być nawet zgon chorego. Leczenie NT polega na obniżaniu ciśnienia krwi do wartości prawidłowych – przy założeniu, że pacjent przyjmuje leki regularnie. Leki na ciśnienie przyjmuje się do końca życia.
W terapii nadciśnienia tętniczego stosuje się:
- inhibitory konwertazy angiotensyny – to grupa leków stosowanych w leczeniu NT, niewydolności serca i przy chorobie niedokrwiennej serca. Leki te zmniejszają stężenie angiotensyny, co w efekcie obniża ciśnienie tętnicze – np. kaptopryl, ramipryl, chinapryl, lisinopryl. Na rynku farmaceutycznym inhibitory często łączy się z blokerami kanałów wapniowych lub diuretykami;
- leki moczopędne – grupa leków zmniejszających przepływ płynów. Ich działanie odwadniające zmniejsza ciśnienie i odciąża serce, poprawiając jego wydolność. Dzielimy je na kilka grup: diuretyki pętlowe – o silnym działaniu moczopędnym (furosemid, torasemid), tiazydy – silnie obniżające ciśnienie (hydrochlorotiazyd, indapamid);
- antagonistów receptora angiotensyny – blokują receptor angiotensyny, uniemożliwiając wzrost ciśnienia i ochraniając tym samym serce. Zaleca się je osobom, u których istnieje ryzyko niewydolności serca lub gdy chory nie toleruje innych leków. Często stosowane to: walsartan, tensart. Występują też w połączeniu z tiazydami jako leki złożone;
- antagonistów wapnia (inaczej leki blokujące kanały wapniowe) – hamują napływ wapnia potrzebnego do skurczu komórek mięśniowych. Stosowane są w terapii nadciśnienia, przy chorobie wieńcowej, a także w zaburzeniach rytmu serca (dilitiazem, werapamil). Dlatego stosowane są jako leki przeciwarytmiczne w schorzeniach takich jak migotanie przedsionków, migotanie komór czy tachykardia. Blokerów kanału wapniowego nie stosuje się przy niedociśnieniu, w niewydolności serca lub w bloku komorowo-naczyniowym. Najczęściej stosowane to: nitrendypina, nimodypina, amlodypina, lacydypina.
W leczeniu niewydolności serca i arytmii stosuje się:
- glikozydy nasercowe – tzw. preparaty naparstnicy. Ich działanie polega na zwiększeniu siły skurczu serca i zwalnianiu jego pracy. Likwidują też zastój w żyłach. Stosuje się je w kardiologii jako leki pomocnicze przy schorzeniach takich jak niewydolność serca i migotanie przedsionków. Glikozydy nasercowe to bardzo silne leki, stąd zaleca się regularne przerwy w ich stosowaniu. Przedawkowanie może skutkować ostrym zaburzeniem rytmu serca. Do takich leków należy digoksyna i metylodigoksyna;
- beta-blokery – leki spowalniające rytm bicia serca, przez co zmniejsza się jego zapotrzebowanie na tlen. Blokują receptory w mięśniu sercowym, w naczyniach i oskrzelach, stąd ich podział na: beta-adrenolityki nieselektywne (blokują wszystkie receptory), np. chlorowodorek sotalolu lub propranolol oraz beta-adrenolityki selektywne – blokujące receptory w mięśniu sercowym (bisoprolol) lub blokujące receptory nie tylko w sercu, naczyniach i oskrzelach, ale również receptory odpowiedzialne za rozkurcz naczyń krwionośnych (karwedilol).
Beta-blokery są powszechnie stosowane w terapii pacjentów, którzy przeszli zawał serca. W ich apteczkach nie powinno zabraknąć również nitrogliceryny, która jest ratunkiem przy napadzie dławicy piersiowej lub w ostrej niewydolności serca. Pacjentom po zawale i tym po udarze przepisuje się także leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty), które chronią przed zatorami, np. acenokumarol, rywaroksaban. Profilaktycznie stosuje się też kwas acetylosalicylowy (popularna aspiryna), który hamuje agregację płytek i jest dostępny bez recepty, lub stosuje wypisany na receptę klopidogrel – są to leki przeciwkrzepliwe przyjmowane po zawałach. Leki rozrzedzające krew należy stosować po ścisłą kontrolą lekarza.
Leki nasercowe, które stosuje się w leczeniu nadciśnienia i szeregu schorzeń o podłożu kardiologicznym są wydawane tylko i wyłącznie na receptę. Postać tych leków to najczęściej tabletki powlekane, rzadziej kapsułki lub spray (np. nitrogliceryna).
Leki, na które nie trzeba recepty i są stosowane na wzmocnienie serca, możemy kupić w aptekach lub sklepach zielarskich. Mają postać płynów (płyny wzmacniające serce), drażetek lub tabletek do połykania. Są też dostępne w formie wygodnych kapsułek – np. lecznicze kwasy omega-3. Ich zaletą jest nie tylko łatwa dostępność, ale też szerokie zastosowanie, ponieważ można je przyjmować również na krążenie. Bez recepty kupimy też leki kardiologiczne w postaci tabletek do ssania, takie jak walerianian metylu (w zaburzeniach rytmu serca) lub niketamid w połączeniu z glukozą. Podwyższa on ciśnienie krwi w razie nagłej potrzeby. Ostatecznie sięgnąć możemy po zioła, np. głóg, który łatwo kupić w postaci wyciągów, ziół sypkich albo tabletek.