Czym jest propranolol?
Propranolol należy do grupy tzw. beta-blokerów, czyli leków blokujących receptory adrenergiczne β1 (znajdujące się głównie w mięśniu sercowym) i β2 (występujące przede wszystkim w naczyniach krwionośnych i oskrzelach). Zahamowanie aktywności tych receptorów niweluje działanie noradrenaliny i adrenaliny, co osłabia reakcje współczulnego układu nerwowego i prowadzi do następujących efektów:
obniżenia tętna,
lepszego ukrwienia serca,
obniżenia ciśnienia krwi,
skurczu oskrzeli (niebezpieczne zjawisko u pacjentów z astmą i POChP).
Propranolol jest blokerem nieselektywnym, co oznacza, że oddziałuje zarówno na receptory β1, jak i β2. Ze względu na swój mechanizm działania stosowany jest w leczeniu chorób układu krążenia:
arytmii,
w profilaktyce ponownego zawału serca,
w leczeniu nadciśnienia tętniczego.
Propranolol, który wpływa także na naczynia krwionośne, wykorzystywany jest w zapobieganiu epizodom migreny. Zaleca się również jego doraźne stosowanie u osób, którym towarzyszy trema bądź lęk przed wystąpieniami publicznymi: niweluje kołatanie serca, obniża tętno, zmniejsza potliwość i drżenie dłoni.
Propranolol WZF stosuje się też:
w leczeniu drżenia samoistnego;
w celu zmniejszenia lęku (sytuacyjnego i uogólnionego, któremu towarzyszy, np.: przyspieszona akcja serca, podwyższone ciśnienie krwi, pocenie się, zaczerwienienie twarzy);
w zapobieganiu krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego u pacjentów z tzw.nadciśnieniem wrotnym i żylakami przełyku;
w leczeniu wspomagającym nadczynności tarczycy i przełomu tarczycowego (ciężkie zaburzenia wielonarządowe występujące jako powikłanie nadczynności tarczycy);
w leczeniu choroby mięśnia sercowego zwanej kardiomiopatią przerostową;
w postępowaniu okołooperacyjnym w przypadku guza chromochłonnego nadnerczy (guz znajdujący się w gruczołach położonych na nerkach) łącznie z lekiem z grupy α-adrenolityków.
Przeczytaj również:
Fobia społeczna – przyczyny, objawy, leczenie domowe, test na fobię
Czy propranolol jest stosowany na nerwicę?
Propranolol nie jest typowym lekiem przeciwlękowym, ale często jest stosowany w leczeniu dolegliwości somatycznych, które towarzyszą nerwicy, takich jak przyspieszone tętno, wzmożona potliwość i drżenie rąk. Należy jednak pamiętać, że nie wpływa na psychiczne objawy zaburzeń lękowych (uporczywe myśli czy negatywne emocje), w leczeniu których niezbędne jest połączenie psycho- i celowanej farmakoterapii.
Czy propranolol działa uspokajająco?
Propranolol nie jest typowym środkiem uspokajającym, ponieważ nie działa wyciszająco na ośrodkowy układ nerwowy. Niemniej poprzez łagodzenie fizycznych objawów zdenerwowania, u osób podatnych na stres daje efekty wyciszenia i uspokojenia.
Czy propranolol uzależnia?
Propranolol nie wykazuje właściwości uzależniających, ponieważ nie wpływa na układ nagrody w mózgu. U pacjentów z chorobami przewlekłymi często stosowany jest przez wiele lat.
Działania niepożądane związane z przyjmowaniem propranololu
Propranolol jest ogólnie dobrze tolerowany, jednak jak każdy lek może powodować działania niepożądane. Do najczęściej występujących zalicza się:
zmęczenie, osłabienie i marznięcie kończyn wynikające z obniżonego ciśnienia krwi i wolniejszej pracy serca,
zawroty głowy,
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunka),
bradykardię (nadmierne obniżenie tętna).
Rzadziej obserwuje się występowanie zaburzeń snu i koszmarów nocnych, a u pacjentów z astmą oskrzelową – skurcz oskrzeli, który potencjalnie może zakończyć się zgonem.
Przeczytaj również:
Zaburzenia rytmu serca – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie
Działania niepożądane
Mogą wystąpić:
Często (u 1 do 10 na 100 osób):
zaburzenia snu; koszmary nocne; zwolnienie czynności serca; ziębnięcie i sinienie kończyn, głównie palców; uczucie zmęczenia (przemijające).
Niezbyt często (u 1 do 10 na 1 000 osób):
zaburzenia czynności układu pokarmowego (biegunka, nudności, wymioty).
Rzadko (u 1 do 10 na 10 000 osób):
zmniejszenie liczby płytek krwi; omamy; psychozy; zmiany nastroju; zawroty głowy; parestezje (mrowienie, kłucie, palenie); zaburzenia widzenia; suchość oczu; nasilenie niewydolności serca; nasilenie bloku serca; nagłe obniżenie ciśnienia krwi z omdleniem; u pacjentów predysponowanych zaostrzenie chromania przestankowego (objawy: ból w mięśniach łydek występujący po wysiłku); skurcz oskrzeli (napady duszności, świszczący oddech, kaszel) u pacjentów z astmą oskrzelową lub dolegliwościami astmatycznymi; łysienie; plamica (wybroczyny na skórze); łuszczycopodobne reakcje skórne; nasilenie objawów łuszczycy (wyniosłe grudki barwy czerwonobrunatnej, pokrytej srebrzystymi łuskami); wysypka.
Bardzo rzadko (rzadziej niż u 1 na 10 000 osób):
osłabienie mięśni przypominające miastenię lub nasilenie miastenii (pojedyncze przypadki); obserwowano zwiększenie miana przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) – aczkolwiek nie wyjaśniono klinicznego znaczenia tego zjawiska.
Częstość nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych):
zmniejszenie stężenia glukozy we krwi (zwłaszcza u dzieci, pacjentów w podeszłym wieku, poddawanych hemodializom, leczonych przeciwcukrzycowo, długotrwale głodzonych, z przewlekłą chorobą wątroby); może wystąpić zwiększenie stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia); uczucie oszołomienia. Mogą wystąpić drgawki związane ze zmniejszeniem stężenia glukozy we krwi.
W przypadku nasilenia działań niepożądanych należy powiedzieć o tym lekarzowi, który rozważy odstawienie leku (które powinno odbywać się stopniowo, według zaleceń lekarza.
Przeczytaj również:
Migrena miesiączkowa – przyczyny, rozpoznanie, leczenie, domowe sposoby, zapobieganie
Interakcje propranololu
Propranolol może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, co może prowadzić do wystąpienia niepożądanych efektów. Należy zachować ostrożność podczas jednoczesnego stosowania propranololu i:
innych leków obniżających ciśnienie (np. inhibitorów ACE, diuretyków) – ich działanie może się kumulować, prowadząc do nadmiernego spadku ciśnienia;
niektórych leków przeciwarytmicznych (np. amiodaronu) – może dojść do nasilenia bradykardii;
insuliny oraz innych leków przeciwcukrzycowych – propranolol może maskować objawy hipoglikemii, takie jak kołatanie serca czy tachykardia;
niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofenu, ketoprofenu), które mogą osłabiać hipotensyjne działanie propranololu.
Podczas leczenia propranololem należy ograniczyć spożywanie alkoholu, który nasila działanie obniżające ciśnienie.
W jakich dawkach stosuje się propranolol?
Dawkowanie leku zależy od schorzenia, na które jest stosowany:
- nadciśnienie tętnicze: 40 mg dwa lub trzy razy na dobę, w przypadku niektórych pacjentów konieczne może być zwiększenie dawki do 160–320 mg na dobę;
arytmia: 10–40 mg dwa do trzech razy na dobę;
profilaktyka migreny: 80–160 mg na dobę;
zaburzenia lękowe, trema: 10–40 mg przed sytuacją stresową lub 40 mg dwa razy dziennie.
Decyzja o dawkowaniu powinna zawsze należeć do lekarza, który dostosuje terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Propranolol a Metocard – który lek wybrać?
Metocard to lek zawierający metoprolol, który –podobnie jak propranolol – jest beta-blokerem. Istnieją jednak różnice w ich działaniu. Propranolol działa na receptory β1 i β2, dzięki czemu silniej wpływa na układ współczulny i może być stosowany w tremie oraz migrenie. Metoprolol zaś działa głównie na receptory β1 znajdujące się w mięśniu sercowym, przez co jego zastosowanie ogranicza się do chorób sercowo-naczyniowych. Daje również mniej działań niepożądanych ze strony układu oddechowego.
Ile kosztuje propranolol?
Cena propranololu jest niska: za opakowanie 50 tabletek trzeba zapłacić ok. 10 zł. W przypadku niektórych wskazań lek jest refundowany, co dodatkowo obniża jego koszt.
O czym jeszcze pamiętać podczas leczenia propranololem?
Propranolol należy przyjmować przed posiłkiem, popijając wodą. Należy regularnie monitorować tętno i ciśnienie krwi, szczególnie w początkowych okresach leczenia. Pod żadnym pozorem nie należy przerywać terapii na własną rękę. Gwałtowne odstawienie propranololu może prowadzić do efektu z odbicia (rebound). Zjawisko to wiąże się z tym, że podczas długotrwałego przyjmowania beta-blokerów zwiększa się liczba receptorów beta-adrenergicznych, a tym samym – wydzielanie noradrenaliny. Nagłe zaprzestanie leczenia może skutkować niebezpiecznym wzrostem ciśnienia krwi i zaburzeniami rytmu serca, a w skrajnych przypadkach – zawałem mięśnia sercowego.
