Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie
Ciąża jest szczególnym stanem w życiu kobiety. Aby zarodek, a następnie płód mógł rozwijać się prawidłowo, konieczna jest szczególna dbałość o zdrowie ciężarnej i wykonywanie regularnych badań pozwalających na szybkie wychwycenie ewentualnych patologii. Bardzo dużej czujności wymagają ciężarne z rozpoznanymi już wcześniej chorobami mogącymi negatywnie wpływać na przebieg ciąży i zwiększać ryzyko poronienia (np. zespół antyfosfolipidowy). Poniżej opisano jedne z częstszych patologii mogących wpływać na przebieg ciąży, a także objawy, które są całkowicie fizjologiczne w ciąży, ale które mogą niepokoić ciężarną.
Kobiety ciężarne są nieco bardziej podatne na infekcje – wiąże się to ze zmianami zachodzącymi w układzie immunologicznym pod wpływem hormonów. O ile zwykłe przeziębienie, zapalenie gardła, zapalenie oskrzeli czy łagodna biegunka nie powinny zagrozić ciąży (pod warunkiem, że ciężarna nie przyjmuje leków mogących negatywnie wpływać na płód i szybko reaguje na objawy, takie jak np. gorączka), o tyle niebezpieczne są zwłaszcza choroby z grupy TORCH. Należą do nich: toksoplazmoza, różyczka, cytomegalia, zakażenia wirusem opryszczki oraz inne choroby, do których zalicza się m.in. zakażenie parwowirusem, wirusem opryszczki czy wirusem HIV.
Niebezpieczną chorobą dla ciężarnej jest także ospa wietrzna – jej przebieg u ciężarnych jest zwykle groźniejszy, częściej obserwuje się powikłania, takie jak np. zapalenie płuc. Choroba zagraża też płodowi (może spowodować zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego oraz takie wady wrodzone, jak np. atrofia mózgu, zaćma wrodzona, ubytki skóry, małoocze, małogłowie, uszkodzenie jelit, uszkodzenie pęcherza moczowego itd.). Kolejną groźną dla ciężarnej chorobą jest grypa – może mieć ona ciężki przebieg i zagrażać ciąży, dlatego też zaleca się, aby kobiety ciężarne szczepiły się przeciwko grypie.
Kobiety ciężarne mają szczególną predyspozycję do zakażeń układu moczowego, takich jak zapalenie pęcherza moczowego czy odmiedniczkowe zapalenie nerek. ZUM rozpoznaje się na podstawie objawów, a także badania ogólnego i posiewu moczu. Wystąpienie bakteriurii (nawet bezobjawowej) u kobiety w ciąży jest wskazaniem do włączenia antybiotyku. Antybiotyk bezwzględnie musi dobrać lekarz – należy pamiętać o tym, że dostępna bez recepty furazydyna jest przeciwwskazana w I trymestrze ciąży.
Ciężarne mają także zwiększoną predyspozycję do infekcji intymnych, np. do grzybicy pochwy. Objawiają się one dyskomfortem (swędzeniem, pieczeniem) miejsc intymnych oraz obecnością patologicznej wydzieliny z dróg rodnych (upławów). Zanim ciężarna skorzysta z leków dostępnych bez recepty, zaleca się zasięgnięcie konsultacji ginekologicznej – upławy w ciąży mogą zostać bowiem pomylone z wydzieliną całkowicie fizjologiczną dla ciąży.
Spośród chorób przenoszonych drogą płciową niebezpieczna dla ciężarnej może być chlamydioza wywoływana przez bakterię Chlamydia trachomatis. Choroba ta może doprowadzić do porodu przedwczesnego oraz do wystąpienia powikłań u płodu (wrodzone zapalenie płuc, wrodzone zapalenie spojówek).
Niedoczynność tarczycy jest stosunkowo często rozpoznawanym zaburzeniem endokrynologicznym u kobiet. Często ma ona tło autoimmunologiczne (choroba Hashimoto). Kobiety, które chorowały na niedoczynność tarczycy już przed ciążą, powinny zadbać o to, aby w okresie planowania ciąży zapewnić sobie dobrą opiekę endokrynologiczną i mieć ustabilizowany poziom hormonów. Kobiety z niedoczynnością tarczycy rozpoznaną w ciąży powinny mieć szybko włączone leczenie hormonalne. Istotą leczenia jest suplementacja lewotyroksyny. Nieleczona niedoczynność tarczycy jest groźna dla płodu – zaburza rozwój ośrodkowego układu nerwowego, prowadząc do zaburzeń rozwojowych u dziecka.
Cukrzyca ciążowa to zaburzenie gospodarki węglowodanowej występujące u około 5 proc. ciężarnych, m.in. wskutek działania hormonów ciążowych (w ciąży wzrasta oporność komórek na insulinę). Najczęściej cukrzyca ustępuje po ciąży, ale może wiązać się ze zwiększonych ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2 w przyszłości.
Bagatelizowana cukrzyca ciążowa może grozić zwiększonym ryzykiem poronienia oraz powikłaniami dla płodu, takimi jak makrosomia, hipoglikemia pourodzeniowa, hiperbilirubinemia.
Istotą leczenia cukrzycy ciążowej jest prawidłowa dieta: bazująca na węglowodanach złożonych i warzywach, z ograniczeniem cukrów prostych. Jeżeli leczenie dietetyczne nie pozwoli na uzyskanie wyrównania poziomu glukozy we krwi, konieczne jest włączenie insulinoterapii.
Nadciśnienie tętnicze obserwuje się u około 8 proc. ciężarnych. Mianem nadciśnienia określa się podwyższenie ciśnienia tętniczego powyżej 140/90 mmHg stwierdzanego w minimum 2 niezależnych pomiarach. Objawami nadciśnienia w ciąży mogą być m.in. bóle głowy czy też obrzęki. Nieleczone nadciśnienie w ciąży może doprowadzić do zahamowania wzrostu wewnątrzmacicznego płodu, porodu przedwczesnego oraz powikłań u ciężarnej, takich jak rzucawka (napad drgawek toniczno-klonicznych) czy zespół HELLP.
Zespół HELLP to ciężkie powikłanie rzucawki lub stanu przedrzucawkowego (dawniej nazywanego gestozą lub zatruciem ciążowym). W skład zespołu wchodzą: niedokrwistość hemolityczna, podwyższona aktywność enzymów wątrobowych, małopłytkowość. W przebiegu zespołu HELLP może dojść do niewydolności nerek oraz do DIC – zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego.
Ze względu na działanie progesteronu, który m.in. rozluźnia mięśniówkę, w przebiegu ciąży dochodzi do spowolnienia czynności jelit, co u wielu kobiet objawia się zaparciami. Uporczywe zaparcia w ciąży powodują dyskomfort, bóle brzucha, podwyższają ryzyko powstania hemoroidów. Pomocna w zwalczaniu zaparć jest odpowiednia dieta – z optymalną ilością płynów, produktów bogatoresztkowych, owoców i warzyw. W przypadku występowania zaparć, pomimo prawidłowej diety, zaleca się stosowanie czopków glicerynowych i/lub laktulozy.
Przyczyną hemoroidów w ciąży są m.in. częste zaparcia i spowolniona perystaltyka układu pokarmowego (powiększa się macica, wywołując nacisk na jelita). W ciąży nie wolno stosować leków na hemoroidy zawierających diosminę i lidokainę. Warto natomiast skorzystać z domowych sposobów na żylaki odbytu, takich jak np. nasiadówki, okłady czy dieta bogatoresztkowa (z dużą zawartością błonnika). Bardzo ważna jest dokładna higiena – w tym celu można używać specjalnych płynów do higieny intymnej w ciąży.
Ciąża zwiększa ryzyko wystąpienia hemoroidów, ale też żylaków kończyn dolnych. Związane jest to ze zwiększeniem krzepliwości krwi typowym dla ciąży, a także z zaburzeniem odpływu krwi z kończyn dolnych. W ramach profilaktyki żylaków zaleca się unikanie długotrwałego stania i siedzenia, wykonywanie ćwiczeń pobudzających pompę mięśniową kończyn dolnych (np. wykonywanie ruchów o typie stawania na palcach i opadania przy konieczności dłuższego stania lub siedzenia, unikanie dźwigania, odpoczynek w pozycji z uniesionymi nogami). Możliwości leczenia żylaków w ciąży są bardzo ograniczone – bezpieczna jest kompresjoterapia (stosowanie pończoch uciskowych), zaś leczenie chirurgiczne (także mniej inwazyjnymi metodami, takimi jak skleroterapia) można przeprowadzić dopiero po porodzie.
W przebiegu ciąży dochodzi do wielu zmian w organizmie i pojawienia się objawów, które są całkowicie fizjologiczne, ale mogą stanowić dla ciężarnej źródło niepokoju. Ciężarna może być zaniepokojona bólami brzucha przypominającymi bóle miesiączkowe (jeżeli bóle podbrzusza mają niewielkie nasilenie i nie towarzyszy im krwawienie z dróg rodnych, najczęściej jest to objaw fizjologiczny związany z powiększaniem się macicy), plamieniami (niewielkie, niebolesne plamienia występują w około 30 proc. ciąż o prawidłowym przebiegu), mdłościami, wymiotami i osłabieniem. Ciężarne często uskarżają się także na refluks żołądkowo-przełykowy, zgagę, bóle żołądka – objawy te są rezultatem ucisku ciężarnej macicy na przewód pokarmowy.
Niepokojące dla ciężarnej może być także występowanie skurczów macicy. W fizjologicznej ciąży od 20 tygodnia mogą występować tzw. skurcze Alvareza i skurcze Braxtona-Hicksa – są one całkowicie prawidłowym objawem i nie zwiastują poronienia ani porodu przedwczesnego. Od skurczów porodowych różni je stopień nasilenia, brak skłonności do narastania, brak takich objawów, jak plamienie czy odpłynięcie wód płodowych.
Ponieważ ciąża jest wyjątkowym stanem kobiety, przyszła matka powinna wyjaśniać wszelkie swoje wątpliwości z ginekologiem.
151
