O zakażeniu mówimy w sytuacji, gdy do organizmu gospodarza wnikają drobnoustroje i namnażają się w nim. Do zakażenia może dojść podczas życia płodowego, w łonie matki – jest to infekcja wewnątrzmaciczna lub w okresie okołoporodowym. Zagrożenie dla dziecka występuje najczęściej w przypadku toksoplazmozy, różyczki, ospy wietrznej, cytomegalii. Groźne mogą okazać się także zakażenia pochwy.
Zakażenie wewnątrzmaciczne
Spis treści
Jak dochodzi do zakażenia wewnątrzmacicznego?
Skutki zakażenia matczyno-płodowego zależą głównie od wieku ciążowego zarodka lub płodu w momencie zakażenia.
- Infekcja w bardzo wczesnym etapie zarodkowym (pierwsze 14-16 dni trwania ciąży) prowadzi najczęściej do obumarcia zarodka.
- Zakażenie we wczesnej embriogenezie (do 6-go tygodnia ciąży) może spowodować poronienie lub ciężkie wady wrodzone.
- W późniejszym okresie embriogenezy (7-12 tydzień ciąży) ekspozycja na patogeny może zakończyć się rozwojem wad ograniczonym do narządów powstających z określonych listków zarodkowych lab zahamowaniem rozwoju wewnątrzmacicznego.
- W okresie płodowym, kiedy funkcję ochronną pełni łożysko i błony płodowe do zakażenia może dochodzić na kilka sposobów:
- drogą przezłożyskową – patogen przedostaje się przez barierę łożyskowo-naczyniową lub wskutek przecieku krwi matki do krążenia płodowego, w ten sposób płód może zakazić się wirusem, bakterią a także pasożytami,
- drogą wstępującą – patologicznie zmieniona flora w drogach rodnych kobiety doprowadza do zakażenia pochwy, szyjki macicy a następnie błon i wód płodowych, płód zakaża się przez aspirację i połykanie zainfekowanych wód płodowych,
- przez ciągłość – z ognisk zapalnych w przymaciczu lub rzadziej w otrzewnej,
- podczas inwazyjnych procedur – takich jak amniocenteza (pobranie płynu owodniowego) czy wewnątrzmaciczna transfuzja krwi płodu,
- w okresie okołoporodowym zwiększone ryzyko zakażenia wynika z możliwości ekspozycji na krew i wydzieliny kanału rodnego oraz urazu okołoporodowego np. podczas porodu zabiegowego.
Zakażenie toksoplazmozą w czasie ciąży
Do chorób, które mogą spowodować zakażenie wewnątrzmaciczne płodu należy między innymi toksoplazmoza. Jest chorobą wywołaną przez pierwotniaka, który jest rozpowszechniony pośród dzikich i domowych zwierząt (przy czym koty są ostatecznymi żywicielami). Zakażenie następuje najczęściej poprzez spożycie zakażonej żywności. Objawy zakażenia toksoplazmozą w ciąży są niespecyficzne i przypominają zwykłą infekcję wirusową.
Ciężkość toksoplazmozy wrodzonej zależy od okresu, w którym nastąpiło zakażenie pierwotne ciężarnej. Największe ryzyko rozwoju pełnoobjawowej choroby dotyczy infekcji między 10 a 24 tygodniem ciąży, najniższe po 26 tygodniu ciąży, kiedy dziecko już praktycznie zakończyło rozwój najważniejszych organów. Następstwa kliniczne u dziecka mogą objawić się w każdym okresie po urodzeniu. Objawy najczęściej dotyczą narządu wzroku (stany zapalne siatkówki, naczyniówki, zez, ślepota), słuchu (deficyty słuchu) oraz zaburzeń motoryki i rozwoju psychicznego.
Ciężarne zagrożone toksoplazmozą poddane są leczeniu farmakologicznemu, dziecko w toksoplazmozą wrodzoną leczy się do 1 roku życia. W ramach profilaktyki zakażenia toksoplazmozą kobieta ciężarna nie powinna spożywać surowego mięsa, surowych jaj, nieprzegotowanego mleka. Nie powinna dotykać surowego mięsa, jarzyny zabrudzone ziemią myć w rękawiczkach jednorazowych, ograniczyć kontakt z kotami, głównie kocimi odchodami.
Zakażenie różyczką w czasie ciąży
Różyczka jest chorobą wirusową. Zakażenie następuje drogą kropelkową. U ciężarnej na około 24 godziny przed wystąpieniem wysypki występuje powiększenie węzłów chłonnych: karkowych, potylicznych, zausznych, szyjnych. Pojawiająca się później wysypka jest różowa, ma charakter plamisty, rozpoczyna się od twarzy, szybko obejmuje całą powierzchnię skóry za wyjątkiem dołów pachowych i podkolanowych. Po 2-3 dniach wysypka ustępuje. Może wystąpić nieznaczne złuszczenie naskórka, szczególnie na policzkach.
Wrodzona różyczka będąca następstwem infekcji wewnątrzmacicznej jest chorobą poważną, związaną z ryzykiem poronienia lub wystąpienia wad wrodzonych płodu pod postacią ciężkich wad wrodzonych serca a także wad wrodzonych narządu słuchu i wzroku. Największe ryzyko powstania wad wrodzonych istnieje wówczas, kiedy ciężarna zachoruje w okresie do 12 tygodnia ciąży. Po 12-tym tygodniu zakażenie prowadzi głównie do uszkodzenia narządu słuchu.
W przypadku różyczki nie ma leczenia przyczynowego, stosuje się wyłącznie leczenie objawowe. Obecnie w programie obowiązkowych szczepień ochronnych znajduje się szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince i różyczce. Pierwsza dawka podawana jest wszystkim dzieciom w 13-14 miesiącu życia, druga w 10 roku życia. Seronegatywne kobiety można doszczepić najpóźniej na miesiąc a najlepiej na sześć miesięcy przed zajściem w ciążę.
Ospa wietrzna w czasie ciąży
Ospa wietrzna i półpasiec – objawy zakażenia wirusem poprzedzona są najczęściej przez takie objawy jak: bóle głowy, gorączka, ból brzucha, ogólne osłabienie. Rozpoznanie jest dokonywane na podstawie charakterystycznej wysypki. Zmiany na skórze mają początkowo charakter plamek, następnie grudek, które przechodzą w pęcherzyki wypełnione płynem, by po kolejnych dniach zamienić się w krosty i przyschnąć w postaci strupków. Największy wysiew występuje na głowie i tułowiu, mniejszy na kończynach. Część zmian pojawia się na błonach śluzowych.
Półpasiec występuje u osoby, która przechorowała ospę. Występują u niej podobne zmiany skórne, są one jednak bardziej bolesne i zlokalizowane wzdłuż obszaru skóry zaopatrywanego czuciowo przez jeden nerw rdzeniowy.
Wpływ na płód dotyczy kobiet ciężarnych w pierwszym trymestrze ciąży. W skład zespołu objawów wchodzą: blizny skórne, uszkodzenie narządu wzroku, niedorozwój kończyn, zaniki mięśniowe, zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym, mała masa urodzeniowa. Oprócz infekcji w pierwszych tygodniach ciąży bardzo niebezpieczne jest wystąpienie ospy u matki w okresie 5 dni przed porodem do 2-4 dni po porodzie. Zwiastuje to pojawienie się postaci rozsianej ospy wietrznej u noworodka.
Półpasiec u kobiety ciężarnej nie stanowi zagrożenia dla płodu i noworodka. Leczeniem z wyboru u ciężarnej oraz w ospie wietrznej rozsianej u noworodka jest podawanie immunoglobuliny oraz leków przeciwwirusowych.
Profilaktyka to przede wszystkim szczepienia ochronne oraz unikanie ognisk chorobowych.
Opryszczka w czasie ciąży
Opryszczka – jest spowodowana zakażeniem wirusem opryszczki pospolitej. Do zakażenia dochodzi drogą kontaktu bezpośredniego (np. drogą płciową) lub przez skażone przedmioty osobiste. Rozróżnia się dwa typy wirusa: HSV-1 i HSV-2. Wirus HSV-1 powoduje opryszczkę wargową. Natomiast HSV-2 jest odpowiedzialny za wystąpienie opryszczki narządów płciowych. Zakażenie wirusem HSV-2 w pierwszym trymestrze ciąży bardzo często prowadzi do poronienia.
Do zakażenia noworodka może dojść wewnątrzmacicznie lub podczas porodu. Do infekcji wrodzonych dochodzi najczęściej w III trymestrze ciąży drogą wstępującą np. w sytuacji przedwczesnego pęknięcia błon płodowych. Zakażenie noworodka obarczone jest 50 % śmiertelnością. W pozostałych przypadkach stwierdza się opryszczkę skóry, jamy ustnej, gałki ocznej, zakażenie ośrodkowego układu nerwowego, posocznicę.
W zapobieganiu matczyno-płodowej transmisji zakażenia szczególną rolę odgrywa droga porodu. W przypadku aktywnych zmian należy unikać interwencji przezszyjkowych u pacjentek ciężarnych. Pacjentki z pierwotnym lub nawrotowym zakażeniem wirusem opryszczki z objawami zwiastunowymi lub czynnymi w narządach płciowych powinny zostać zakwalifikowane do ukończenia porodu drogą cięcia cesarskiego. Po porodzie bardzo ważną rolę odgrywa profilaktyka, przestrzeganie zasad higieny w czasie opieki nad noworodkiem. W leczeniu kobiet ciężarnych stosuje się leki przeciwwirusowe.
Cytomegalia w czasie ciąży
Cytomegalia – jest spowodowana zakażeniem wirusem cytomegalii. Jest on najczęstszą przyczyną zakażeń wewnątrzmacicznych płodu. Wirus cytomegalii przenosi się przez: krew, ślinę, mocz, spermę i śluz szyjkowy, w wyniku przetoczenia krwi i preparatów krwiopochodnych, w trakcie transplantacji tkanek. Do zakażenia płodu może dojść przezłożyskowo w czasie ciąży lub też w trakcie porodu i karmienia piersią.
Zakażenie pierwotne w większości przypadków ma charakter bezobjawowy. U niektórych kobiet występują mało charakterystyczne objawy: zmęczenie, gorączka, która może się utrzymywać nawet 30 dni, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła, kaszel.
Najcięższy przebieg ma zakażenie w I trymestrze ciąży lub w pierwszych 20 tygodniach ciąży. Następstwem są zaburzenia w rozwoju psychoruchowym, zaburzenia słuchu, wzroku, autyzm, zaburzenia osobowości, łagodne zaburzenia psychiczne. Do nabytego zakażenia cytomegalią dochodzi w 3-5 % przypadków, najczęściej w trakcie porodu lub podczas karmienia piersią. Najczęściej jest ono bezobjawowe. W nielicznych przypadkach objawia się zapaleniem płuc o ciężkim przebiegu, słabym przyrostem masy ciała, żółtaczką, anemią.
Leczenie cytomegalii u ciężarnych na razie nie zostało opracowane. Brak również skutecznej szczepionki. Jedyną profilaktyką zakażenia cytomegalią jest higieniczny tryb życia, unikanie bliskiego kontaktu ze śliną i moczem małych dzieci, dokładne mycia rąk po zmianie pieluch i wycieraniu wydzielin.
Infekcje pochwy w ciąży
Bakteryjne zakażenia pochwy – jest to stan zaburzenia naturalnej biocenozy pochwy, w którym dochodzi do znaczącego zmniejszenia się liczebności prawidłowej flory bakteryjnej. Naturalna flora bakteryjna pochwy pod postacią pałeczek kwasu mlekowego zostaje zastąpiona chorobotwórczą florą bakterii tlenowych i beztlenowych. Kobiety mają najczęściej zwiększone upławy, nieprzyjemny zapach wydzieliny pochwowej, pieczenie, powiększenie regionalnych węzłów chłonnych. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badań laboratoryjnych.
Infekcja pochwy w ciąży jest przyczyną powikłań położniczych takich jak: poronienie samoistne, zagrażający lub dokonany poród przedwczesny, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, zakażenie błon płodowych, połogowe zakażenie błony śluzowej macicy. Zakażenie bakteryjne nie powoduje wad wrodzonych u dziecka. Niemniej kobieta ciężarna powinna podjąć leczenie dopochwowe.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Położnictwo. Fizjologia ciąży. Red. Naukowa: Grzegorz H. Bręborowicz. Warszawa, 2012.
Opublikowano: 31.03.2014;
aktualizacja: 18.02.2016
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Bożena Pawłowska
Położna
Położna z ponad 30-letnim doświadczeniem zawodowym. Absolwentka Medycznego Studium Zawodowego w Pabianicach na Wydziale Położnictwa oraz Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie. W latach 1998-2006 położna oddziałowa kolejno: oddziału położniczego i patologii ciąży oraz oddziału ginekologicznego. Specjalista w zakresie pielęgniarstwa położniczo-ginekologicznego. Odbyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego dla położnych – „Położna Rodzinna”. W chwili obecnej – położna koordynująca.
151
Komentarze i opinie (0)