RTG klatki piersiowej – kiedy się je wykonuje i co wykrywa?

Na czym polega radiogram klatki piersiowej?

Radiogram klatki piersiowej to jedno z najczęściej wykonywanych badań radiologicznych, dostarczające szeregu istotnych informacji na temat struktur zlokalizowanych powyżej przepony.

Badanie radiologiczne klatki piersiowej to przede wszystkim radiogram przeglądowy klatki piersiowej, ale także rzadziej wykonywane badania, jak radiogram warstwowy lub fluoroskopia klatki piersiowej.

RTG to technika, która wykorzystuje promieniowanie X (promieniowanie rentgenowskie), dzięki któremu na zdjęciu uwidaczniane są narządy wewnętrzne. Obecnie do obrazowania najczęściej wykorzystuje się technikę cyfrową. Promienie rentgenowskie, emitowane przez aparat, przechodzą przez ciało pacjenta i są w różnym stopniu pochłaniane przez poszczególne tkanki. Promieniowanie najsilniej pochłaniane jest przez struktury o dużej gęstości, takie jak kości, w znacznie mniejszym stopniu przez tkanki miękkie. Z kolei przez mięśnie czy tkankę tłuszczową promienie rentgenowskie przenikają całkowicie swobodnie.

Detektor, zlokalizowany po przeciwległej stronie urządzenia, przekształca docierające do niego promieniowanie X na impulsy elektryczne, a następnie dzięki specjalnemu oprogramowaniu – na obraz widoczny na ekranie monitora. Co ciekawe, uzyskany radiogram jest negatywem faktycznego obrazu, dlatego też dla przykładu kości, które najsilniej pochłaniają promieniowanie X, są najjaśniejszymi strukturami widocznymi na zdjęciu RTG.

Co obrazuje badanie RTG klatki piersiowej?

Badanie RTG klatki piersiowej pozwala na zobrazowanie struktur zlokalizowanych między karkiem a przeponą. Ze względu na gęstość, najlepiej widoczne na radiogramie klatki piersiowej są: struktury kostne, w tym zwłaszcza żebra, obojczyki i kręgosłup piersiowy, stawy mostkowo-obojczykowe, płuca, serce.

RTG klatki piersiowej pozwala na dokonanie dokładnej analizy struktur kostnych, a także serca i płuc, pod kątem ich wielkości, położenia, zarysu oraz wydolności. Możliwe jest w ten sposób także wykrycie guzów czy np. wysięku w osierdziu lub jamie opłucnej.

Lekarz dokonujący interpretacji nie tylko analizuje wszystkie zobrazowane struktury pod względem ich wyglądu, ale również symetrii, obrysów, wzajemnych stosunków, występowania zaciemnień lub przejaśnień.

RTG klatki piersiowej – kiedy warto je wykonać?

Badanie rentgenowskie klatki piersiowej to jedno z podstawowych badań obrazowych wykonywanych w ramach wstępnej diagnostyki, bezpośrednio po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego i badania fizykalnego. Jest ono także jednym z badań profilaktycznych, wykonywanych w ramach badań okresowych medycyny pracy.

Kiedy powinniśmy wykonać RTG klatki piersiowej? Główne wskazania to:

• występowanie objawów ze strony układu oddechowego (np. duszności, uporczywy kaszel, plwocina z krwią),
• występowanie objawów ze strony układu sercowo-naczyniowego,
• uraz klatki piersiowej z podejrzeniem złamania struktur kostnych,
• podejrzenie odmy, niedodmy czy obecności płynu w jamie opłucnej,
• podejrzenie infekcyjnej choroby płuc,
• podejrzenie gruźlicy,
• podejrzenie chorób nowotworowych,
• ocena położenia ciała obcego (m.in. wkłucia centralnego, elektrostymulatora serca),
• ocena serca i aorty piersiowej,
• ocena wydolności krążenia płucnego,
• podejrzenie guzów śródpiersia,
• kontrola stanu zdrowia pacjentów po zabiegach i operacjach w obrębie klatki piersiowej.

Jakie choroby można zdiagnozować dzięki RTG klatki piersiowej?

Do chorób, które można zdiagnozować dzięki RTG klatki piersiowej, należą między innymi:

• zapalenie płuc – RTG klatki piersiowej nie tylko pozwala wykryć stan zapalny, ale również dokonać oceny rozległości zmian,
• gruźlica,
• rozedma płuc,
• astma,
• mukowiscydoza,
• niewydolność oddechowa,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• pylica płuc,
• nowotwory płuc, w tym zmiany przerzutowe z innych narządów – zdarza się jednak, że bardzo wczesne zmiany nie są widoczne na radiogramie,
• niewydolność serca,
• miażdżyca aorty,
• zmiany śródmiąższowe,
• guzy i torbiele śródpiersia,
• urazy obojczyka lub żeber.

Jak interpretować wyniki badania RTG klatki piersiowej?

Interpretacji wyników RTG klatki piersiowej może dokonać wyłącznie lekarz. Poniżej wskazujemy, jakich opisów można się spodziewać na rentgenie klatki piersiowej.

Badania klatki piersiowej w kardiologii

W kardiologii za pomocą radiogramu przeglądowego dokonuje się oceny sylwetki sercowo-naczyniowej, aorty i krążenia płucnego. Na zdjęciu można zmierzyć wielkość i objętość serca, używając specjalnych wskaźników. Kształt serca różni się w zależności od wieku, typu budowy ciała, pozycji, w jakiej wykonano zdjęcie RTG klatki piersiowej, wdechu lub wydechu oraz masy ciała i treningu.

Powiększone serce często jest objawem jego niewydolności, występuje także w innych organicznych chorobach serca oraz gdy w worku osierdziowym (błonie otaczającej serce) zbiera się, na skutek zapalenia, płyn.

Małe serce jest charakterystyczne dla ogólnego wyniszczenia organizmu. Na kształt serca wpływają także inne narządy klatki piersiowej, jeśli powodują jego ucisk lub przemieszczenie.

Zbadanie krążenia w naczyniach płucnych jest bardzo istotne, na jego podstawie można wiele wywnioskować o patologiach dziejących się w sercu i płucach. Nadciśnienie występujące w tętnicach płucnych powoduje, że na zdjęciu duże naczynia płucne są powiększone, a obwodowe, małe tętniczki, prawie niewidoczne. Jest to spowodowane chorobą płuc. Zastój w żyłach płucnych występuje, gdy krew nie może napłynąć z płuc do serca. Dzieje się tak, gdy schorzenia dotyczą lewej części serca.

Powiększenie rysunku zarówno tętnic, jak i żył występuje w zwiększonym przepływie płucnym, gdy na skutek wady serca lub innych chorób do płuc dostaje się za dużo krwi. Za pomocą radiogramu można zobrazować także takie nieprawidłowości, jak tętniaki aorty oraz zwapnienia w sercu, szczególnie dotyczące zastawek.

Radiogramy warstwowe są bardzo rzadko wykonywane w kardiologii, natomiast we fluoroskopii można zobaczyć skurcz i rozkurcz serca, jego tętnienie, ruchomość zastawek oraz ruchomość ścian serca (np. po zawale, w celu oceny martwicy).

Choroby płuc a obraz RTG klatki piersiowej

Radiogram przeglądowy klatki piersiowej, pomimo rozwoju o wiele bardziej zaawansowanych technik obrazowania, pozostał podstawowym badaniem w diagnostyce chorób płuc. Możliwe jest odwzorowanie powietrzności płuc i jej zaburzeń, zbiorników płynu oraz cieni guzów.

Niedodma, czyli brak powietrza w określonym rejonie płuca, spowodowana jest albo uciśnięciem płuca z zewnątrz, albo niedrożnością oskrzeli doprowadzających powietrze. Pośrednio wskazuje więc na zaburzenia czynności układu oddechowego i konieczność dalszej diagnostyki.

Innym ważnym objawem radiologicznym jest tzw. zagęszczenie pęcherzykowe. W płucach zbiera się substancja zastępująca powietrze, co zawsze jest objawem schorzenia. Istnieje wiele przyczyn takiego stanu, najczęstsze z nich to: zapalenie płuc powodujące zbieranie się zapalnego płynu w płucach, krwiak pourazowy, choroby ogólnoustrojowe. Choroby samego miąższu płuc również są dobrze widoczne na zdjęciu przeglądowym. Rysunek płuc, na zwykłym zdjęciu bardzo słabo widoczny, staje się wyraźny, pogrubiały, zmiany mogą występować też pod postacią nieregularnych struktur, guzków, pasm.

W radiologii pulmonologicznej niebagatelnym problemem jest występowanie tzw. cienia okrągłego. Jest to okrągła zmiana na zdjęciu, pojedyncza lub mnoga, wyraźnie odgraniczona od płuca. Świadczy o nowotworze, gruźlicy lub chorobie ziarniniakowej (np. sarkoidozie). Diagnostyka zmian w opłucnej (błonie pokrywającej płuca) również opiera się rentgenie przeglądowym. Najczęściej uwidaczniany jest płyn wypełniający jamę opłucną, pojawiający się w przebiegu chorób samych płuc i opłucnej, a także innych schorzeń ogólnoustrojowych.

Radiogram warstwowy wykonuje się w celu oceny morfologii guza i powiększonych węzłów, ale obecnie w zasadzie tylko wtedy, gdy tomografia komputerowa nie jest dostępna. Fluoroskopia zaś pozwala na zobrazowanie ruchomości przepony.

Radiogram przeglądowy pozwala na ujawnienie patologii, najczęściej guzów, usadowionych w śródpiersiu. Są to m.in. chłoniaki (do 20% wszystkich guzów śródpiersia), guzy grasicy, tarczycy, przerzuty nowotworowe.

Prześwietlenie klatki piersiowej – przeciwwskazania i środki ostrożności

Badanie RTG klatki piersiowej to badanie nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne, dzięki czemu może być wykonywane bez obaw u większości pacjentów. Dzięki tzw. aparatom przyłóżkowym możliwe jest nawet wykonanie radiogramu klatki piersiowej u pacjentów leżących.

Ze względu jednak na to, że do obrazowania badanie to wykorzystuje promieniowanie X, nie zaleca się wykonywania RTG klatki piersiowej u:

• dzieci i młodzieży poniżej 18. roku życia,
• kobiet w ciąży.

Jeżeli już zaistnieje konieczność wykonania u pacjentów z tej grupy radiogramu, konieczne jest zastosowanie dodatkowej ochrony, minimalizującej skutki oddziaływania promieniowania X na nasz organizm.

Ze względu na konieczność przyjęcia w trakcie badania określonej postawy, wykonanie RTG klatki piersiowej może być problematyczne u osób z urazami lub zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie klatki piersiowej.

Jak często można wykonywać RTG klatki piersiowej?

Ilość promieniowania X wykorzystywana do obrazowania w trakcie wykonywania radiogramu klatki piersiowej jest stosunkowo niewielka, dlatego korzyści, które niesie za sobą badanie, w znaczący sposób przewyższają potencjalnie szkodliwy wpływ promieniowania jonizującego na organizm, zwłaszcza biorąc pod uwagę mechanizmy obronne organizmu.

Mimo wszystko zaleca się, by w miarę możliwości nie wykonywać u pacjentów więcej niż 2 radiogramy rocznie. Ostateczną decyzję o konieczności wykonania badania RTG, w oparciu o wywiad lekarski i zgłaszane objawy, zawsze podejmuje lekarz, może się więc zdarzyć, że u pacjenta zostanie wykonanych więcej badań w ciągu roku.

Jak się przygotować do RTG klatki piersiowej?

Badanie RTG klatki piersiowej nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Do badania należy rozebrać się od pasa w górę, dlatego na RTG klatki piersiowej warto stawić się w luźnym ubiorze. Ze względu na fakt, iż jakość obrazu mogą zaburzać wszelkiego rodzaju metalowe przedmioty, przed badaniem należy zdjąć wszystkie elementy ubioru zawierające metal (w tym biustonosz), a także biżuterię czy okulary.

Technik wykonujący badanie powinien nie tylko zadbać o to, byśmy przyjęli prawidłową pozycję ciała, ale również podać nam fartuch ochronny na szyję oraz okolice miednicy.

Jak przebiega RTG klatki piersiowej?

Jak już wspomnieliśmy, RTG klatki piersiowej to badanie nieinwazyjne i bezbolesne dla pacjenta. Co więcej, ze względu na prostotę wykonania jest ono bardzo szybkie – zwykle czas trwania całej procedury nie przekracza kilkunastu minut.

Przed rozebraniem się pacjent podpisuje zgodę na wykonanie radiogramu, a kobiety dodatkowo wypełniają deklarację dotyczącą ciąży. Technik radiolog wykonujący badanie pokazuje nam, jak przyjąć odpowiednie pozycje, informuje także, kiedy należy wziąć oddech i wstrzymać powietrze (aż do końca badania).

Radiogram klatki piersiowej wykonuje się zwykle w dwóch płaszczyznach:

• przednio-tylnej,
• bocznej, z rękami uniesionymi do góry.

W określonych przypadkach badanie można wykonać również w płaszczyźnie skośnej lub w tzw. projekcji Przybylskiego (do zobrazowania szczytów płuc).

Uzyskany obraz zapisywany jest na nośniku danych (zazwyczaj płyta CD) i interpretowany przez specjalistę radiologa.

Co może negatywnie wpływać na wynik RTG klatki piersiowej? To przede wszystkim:

• nieprawidłowa pozycja ciała,
• ruch pacjenta w trakcie wykonywania radiogramu,
• niewstrzymanie oddechu w trakcie badania.
• obecność powietrza lub płynów w jamie opłucnowej.

Ile kosztuje badanie RTG klatki piersiowej?

Do wykonania radiogramu klatki piersiowej, tak jak w przypadku innych badań RTG, konieczne jest posiadanie skierowania od lekarza POZ lub odpowiedniego lekarza specjalisty. Badanie to może być wykonywane zarówno w ramach świadczeń z Narodowego Funduszu Zdrowia, jak również komercyjnie. W większości placówek koszt wykonania RTG klatki piersiowej waha się w granicach 40-80 złotych.