Co to jest badanie PET-CT i na czym polega?
PET-CT (skrót od angielskiego terminu positron emission tomography – computed tomography) to połączenie dwóch technik diagnostycznych w jedno badanie – mowa tutaj o łącznym zastosowaniu takich metod, jak pozytonowa tomografia emisyjna (w skrócie PET) oraz tomografia komputerowa (w skrócie CT lub – po polsku – TK).
PET – badanie obrazowe – opiera się na wykrywaniu promieniowania, pochodzącego z rozpadu – podawanych pacjentowi przed rozpoczęciem analiz – substancji promieniotwórczych. Nie są to jednak dowolne substancje – tomografia pozytonowa wymaga stosowania środków, które są metabolizowane przez komórki ludzkiego organizmu. W trakcie badania możliwe jest więc zaobserwowanie, jakie jest tempo zachodzenia różnych procesów metabolicznych w poszczególnych rejonach i narządach ciała.
PET-TK składa się również z tomografii komputerowej (badanie CT), w której wykorzystywane jest promieniowanie rentgenowskie – podczas tego etapu dochodzi do powstawania wielu obrazów z ciała badanego, które później umożliwiają uzyskanie trójwymiarowego obrazu badanych struktur.
Przeczytaj również:
Tomografia czy rezonans – czym się różnią i które badanie wybrać?
Jakie są wskazania do badania PET-CT?
Badanie PET-CT wykorzystywane jest przede wszystkim w diagnostyce chorób nowotworowych. Umożliwia ono zarówno wykrywanie zmian nowotworowych, jak i monitorowanie przebiegu tych schorzeń (np. dokonywanie oceny efektów zastosowanego leczenia), oprócz tego tomograf PET może służyć również wykrywaniu ewentualnej wznowy u chorego leczonego w przeszłości z powodu nowotworu.
Przykładami schorzeń, w których przypadku najczęściej stosowane jest badanie PET-CT, są:
- rak płuc,
- rak piersi,
- czerniak,
- rak trzustki,
- rak tarczycy,
- nowotwory złośliwe głowy i szyi,
- rak przełyku.
Skan całego organizmu w postaci PET-CT znajduje wykorzystanie nie tylko w onkologii. Badanie PET połączone z TK zlecają także kardiolodzy – może być ono stosowane w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca, ale i u chorych po przebyciu zawału serca (w tym ostatnim przypadku PET-CT umożliwia m.in. ocenę korzyści płynących z ewentualnego przeprowadzenia u chorego takich procedur, jak np. angioplastyka). Omawiane badanie obrazowe zlecane bywa również i przez neurologów – tutaj jako przykłady wskazań można podać padaczkę lekooporną oraz nowotwory ośrodkowego układu nerwowego.
Badanie PET-CT – czy warto?
Zaletą pozytonowej tomografii emisyjnej jest duża dokładność, a także to, że badanie umożliwia wykrycie wielu różnych zmian nowotworowych w bardzo wczesnym ich stadium (nawet takim, gdzie przy wykorzystaniu innych metod diagnostyki obrazowej ich stwierdzenie nie byłoby możliwe). Tomografia PET ma jednak i pewne wady, do których można zaliczyć przede wszystkim stosunkowo długi czas jej wykonywania oraz to, że jej dostępność jest – przynajmniej obecnie – ograniczona.
PET-CT – przygotowanie do badania
Przygotowanie do badania PET nie jest skomplikowane. Na dobę przed planowanym terminem badania pacjent powinien wstrzymać się od spożywania napojów z kofeiną, nie przyjmować alkoholu oraz nie podejmować intensywnego wysiłku fizycznego. Na samo badanie należy natomiast zgłosić się na czczo – ostatni posiłek przed PET-CT powinien zostać spożyty najpóźniej na 6 godzin przed badaniem.
Przeczytaj również:
Rezonans magnetyczny głowy – na czym polega, co wykrywa, ile trwa, cena
Przeciwwskazania do badania PET-CT
Zasadniczo najistotniejszym etapem przygotowań do PET-CT jest dokonanie oceny tego, czy u pacjenta nie istnieją jakieś przeciwwskazania do jego wykonania. Przede wszystkim nie wykonuje się PET-CT u kobiet w ciąży, dodatkowo – ze względu na to, że podczas badania typowo stosowany jest znacznik zawierający glukozę – badanie przeciwwskazane jest u osób chorujących na cukrzycę.
PET-CT – jak wygląda badanie i ile trwa?
Na samym początku, drogą dożylną, pacjent otrzymuje radiofarmaceutyk – typowo jest nim znakowana fluorem radioaktywnym glukoza. Później, przez pewien – sięgający zwykle około 60 minut – czas pacjent pozostaje w pozycji leżącej w specjalnym pomieszczeniu (wtedy komórki rozpoczynają metabolizowanie podanej dożylnie glukozy). Dopiero po tym rozpoczyna się właściwa część badania.
Tomografia PET odbywa się w pozycji leżącej – pacjent proszony jest o to, aby swoje ręce umieścił on nad głową i aby nie poruszał się do czasu, aż zakończone zostanie pozyskiwanie obrazów. To, ile trwa ten proces, zależy od tego, jaka okolica ciała podlega badaniu, zwykle jednak całe PET-CT zajmuje kilkanaście do kilkudziesięciu minut.
Wyniki badania PET-CK dostępne są praktycznie od ręki – uzyskiwany obraz zapisywany jest od razu w podłączonym do tomografu PET-CT komputerze – pewien jednak czas (zależny od danego ośrodka) można oczekiwać na sam opis badania.
Przeczytaj również:
Cholangiografia – co to jest? Na czym polega rezonans magnetyczny dróg żółciowych?
Tomografia PET – szkodliwość i skutki uboczne
Badanie PET-CT uznaje się za bezpieczne – powikłania po jego wykonaniu są spotykane niezwykle rzadko. Pacjenci otrzymują jednak pewne zalecenia po badaniu. Istotne jest chociażby zwiększone spożycie płynów (przynajmniej jeden litr wody po zakończeniu badania) – ma to na celu przyspieszenie eliminacji z organizmu użytego przed PET-TK znacznika.
Po badaniu PET-Ck zwraca się również uwagę na to, aby przez pewien czas – sięgający zwykle kilku godzin – ograniczyli oni kontakt z innymi ludźmi z uwagi na emitowane z ich organizmu promieniowanie po badaniu. Z tego właśnie powodu zwraca się uwagę na związek pomiędzy badaniem PET a kontaktem z dzieckiem czy ciężarnymi – te dwie grupy są bowiem szczególnie wrażliwe na ewentualny szkodliwy wpływ promieniowania.
Gdzie zrobić i ile kosztuje PET-CT ?
Badanie PET-CT można wykonywać w placówkach publicznych, jednak problemem może być jego dostępność – stosunkowo niewiele ośrodków wyposażonych jest obecnie w tę nowoczesną aparaturę, czego skutkiem są nierzadko długie terminy oczekiwania na przeprowadzanie badania.
Z tego powodu część pacjentów decyduje się wykonać tomografię PET prywatnie, pozostaje jednak pytanie – ile kosztuje takie badanie? Cena PET-CT jest, niestety, w tym przypadku zazwyczaj dość wysoka, waha się w granicach 3 do 6 tysięcy złotych zależnie od badanej okolicy.
Przeczytaj również:
Markery nowotworowe – kiedy wykonać i jak się przygotować do badania?
Nowe perspektywy i innowacje w PET/CT
1. Skanery LAFOV (Large Axial Field-of-View) – przyszłość w codziennej diagnostyce
Nowoczesne skanery PET/CT o dużym polu osiowym (Large Axial Field-of-View, LAFOV) umożliwiają objęcie ciała pacjenta na znacznie większej długości w jednym skanie. Dzięki temu uzyskuje się:
-
lepszy stosunek sygnału do szumu (SNR),
-
możliwość skrócenia czasu badania lub zmniejszenia dawki promieniotwórczej,
-
lepszą efektywność w badaniach całego ciała i w zastosowaniach klinicznych o dużym obciążeniu.
Badania kliniczne wskazują, że LAFOV PET/CT może już znaleźć zastosowanie nie tylko w centrach badawczych, ale także w codziennej praktyce klinicznej, zwłaszcza tam, gdzie liczba pacjentów i potrzeba precyzyjnej diagnostyki jest wysoka.
2. Nowe radiotropy i „theranostyka”
Kolejnym kierunkiem rozwoju jest integracja diagnostyki i terapii, tzw. theranostyka. Przykłady:
-
Zastosowanie znaczników PSMA u chorych z rakiem prostaty – PET/CT/PSMA pozwala nie tylko na dokładne zlokalizowanie przerzutów, ale też na planowanie terapii radioligandowej.
-
Radioligandy receptorów somatostatynowych w nowotworach neuroendokrynnych.
-
Próby z immuno-PET (znaczniki związane z przeciwciałami) w onkologii precyzyjnej.
3. Sztuczna inteligencja (AI) i analityka obrazowa
Współczesne systemy PET/CT coraz częściej integrują algorytmy uczenia maszynowego (ML) i głębokiego uczenia (deep learning). Zastosowania obejmują:
-
automatyczne wykrywanie ognisk patologicznych i segmentację zmian,
-
radiomikę – ekstrakcję zaawansowanych cech tekstury obrazu w celu prognostyki i przewidywania reakcji na terapię,
-
korekcję ruchu pacjenta (motion correction), poprawę jakości rekonstrukcji (data-driven gating),
-
wspomaganie decyzji klinicznych i planowania radioterapii.
Przeczytaj również:
Badanie CEA (marker) – wyniki, norma, podwyższony
4. Hybryda PET/MR jako uzupełnienie PET/CT
Chociaż technologie PET/CT dominują w diagnostyce, rozwój hybryd PET/MR pozostaje ważnym trendem, szczególnie w neurologii, onkologii mózgu, obrazowaniu tkanek miękkich.
Wyzwaniem są m.in. korekcje tłumienia (attenuation correction) w MR i brak jednoznacznego sygnału korespondencji strukturalnej z CT, ale rozwiązania takie jak technika ZTE (Zero Echo Time) przynoszą obiecujące wyniki.
5. Sytuacja Polski: potrzeba aktualizacji wskazań
W Polsce obowiązujące przepisy refundacyjne dla badań PET/CT nie zmieniały się od 2011 r. i obejmują zaledwie 23 wskazania. Prof. Rafał Czepczyński oraz środowiska medyczne apelują o pilną aktualizację tych przepisów, by uwzględnić nowe osiągnięcia nauki i potrzeby pacjentów.
W Niemczech, według badania z 2025 r., w 2021 roku wykonano 154 400 badań PET (94 % to PET/CT), przy czym tempo wzrostu w latach 2017–2021 wyniosło +48 %.
W Europie rozwój PET w leczeniu guzów mózgu także postępuje – według ankiety EORTC, zastosowanie PET w neuroonkologii rośnie, choć występują znaczne różnice między ośrodkami.
Badanie PET – najczęściej zadawane pytania
Czy mogę pić wodę przed badaniem PET/CT?
Tak, zwykle dozwolone jest picie wody niegazowanej do pewnego czasu przed badaniem. Ważne jest, by unikać napojów słodzonych i cukru.
Dlaczego nie wolno jeść cukru lub węglowodanów przed badaniem?
Wysokie stężenie glukozy we krwi konkuruje z radioznacznikiem i zmniejsza wychwyt znacznika przez komórki nowotworowe, co pogarsza jakość obrazu.
Ile czasu trwa badanie PET/CT?
Zwykle od 30 do 90 minut, w zależności od zakresu skanowanego obszaru, czasu akumulacji znacznika i protokołu. W przypadku nowoczesnych skanerów LAFOV możliwe jest skrócenie czasu.
Czy badanie jest bezpieczne?
Tak, dawki promieniotwórcze stosowane w diagnostyce PET/CT są stosunkowo niskie i monitorowane. Badanie nie jest wykonywane u kobiet w ciąży, chyba że korzyść dla matki przeważa nad ryzykiem.
Czy po PET/CT muszę zostać w ośrodku?
Zwykle nie, po skanie można wrócić do codziennych czynności, chyba że lekarz zaleci inaczej.
Czy PET/CT wykrywa każdy nowotwór?
Nie. Nie wszystkie typy komórek nowotworowych mają wysoki metabolizm glukozy – niektóre guzy słabo wychwytują ^18F-FDG i wymagają specjalnych radiotracerów (np. PSMA, somatostatyna).
Czy PET/CT można łączyć z biopsją?
Tak, techniki obrazowania mogą prowadzić biopsję celowaną (PET/CT-guided biopsy), co zwiększa precyzję pobrania tkanki.
współpraca: redakcja Wylecz.to
