Markery nowotworowe, nazywane inaczej znacznikami nowotworowymi, są to substancje o różnej budowie chemicznej i strukturze biologicznej wytwarzane w organizmie człowieka. Do ich wzrostu może dochodzić w wyniku toczącego się procesu nowotworowego, a także w wyniku innych schorzeń. Ich oznaczanie jest przydatne w ocenie radykalności leczenia, występowania wznowy lub rozsiewu, a także w monitorowaniu leczenia.
Markery nowotworowe – kiedy wykonać i jak się przygotować do badania?
Spis treści
Czym są markery nowotworowe?
Markery nowotworowe są to najczęściej wielkocząsteczkowe substancje zróżnicowane pod względem budowy chemicznej oraz biologicznej. Uwalniane są do krwiobiegu przez komórki nowotworowe, a także przez zdrowe komórki organizmu, które tak reagują w odpowiedzi na nowotwór.
Stężenie markera nowotworowego w surowicy zależy od wielu czynników. Może wzrastać w wyniku progresji guza oraz pojawienia się przerzutów. Maleje natomiast najczęściej po usunięciu guza nowotworowego.
Należy jednak pamiętać, że u osób chorych na nowotwór stężenia markerów mogą być w normie pomimo występującej choroby.
Kiedy oznaczamy stężenie markerów nowotworowych?
Oznaczanie poziomu znaczników nowotworowych znajduje zastosowanie głównie w onkologii. Jest to pomocnicze badanie wykorzystywane w rozpoznawaniu choroby nowotworowej, jednak jego główne użycie to monitorowanie leczenia oraz ocena jego skuteczności.
Znaczenie kliniczne ma podwyższony poziom danego markera, a nie sama obecność markerów nowotworowych we krwi.
Stężenie markerów nowotworowych oznacza się w momencie rozpoznania nowotworu, a następnie w trakcie leczenia lub po operacji. Spadek ich liczby sygnalizuje zazwyczaj prawidłową odpowiedź na terapię.
Należy jednak zaznaczyć, że badanie to jest przydatne jedynie u chorych z wyjściowo podwyższonym stężeniem markerów nowotworowych.
Kiedy wyniki stężenia markerów nowotworowych mogą być zafałszowane?
Zdarzają się jednak często wyniki fałszywie dodatnie. Mają one miejsce w przypadku stanów zapalnych: wątroby, trzustki czy nerek.
Markery nowotworowe – technika badania i przygotowanie do badania
Markery nowotworowe są oznaczane z próbki krwi. Pobiera się odpowiednią ilość krwi do probówki próżniowej – najczęściej z żył dołu łokciowego. Po wyizolowaniu surowicy tak uzyskany materiał przesyła się do analizy.
Poza surowicą możliwe jest także oznaczenie stężenia markerów nowotworowych w innych płynach biologicznych, takich jak:
- płyny wysiękowe z jamy opłucnej i otrzewnej,
- ślina
- żółć,
- płyn mózgowo-rdzeniowy.
Od pacjenta nie jest wymagane szczególne przygotowanie. Do badania markerów nowotworowych pacjent nie musi być na czczo.
Markery nowotworowe – rodzaje
W zależności od rodzaju nowotworu dochodzi do wzrostu stężenia określonego markera. Niekiedy jednak jeden marker nowotworowy może być wydzielany przez kilka różnych guzów.
Do najczęściej oznaczanych markerów w praktyce klinicznej należą:
- Antygen karcynoembrionalny (CEA) – białko błon komórkowych; należy do antygenów płodowo-zarodkowych, jest wytwarzany w okresie płodowym przez komórki przewodu pokarmowego i trzustki. Do wzrostu jego stężenia dochodzi w przypadku obecności nowotworów wywodzących się z jelita grubego oraz: trzustki, żołądka, piersi, płuca, narządu rodnego, a także w chorobach nienowotworowych, takich jak: marskość wątroby i zapalenie wątroby, zapalenie trzustki, choroba wrzodowa, wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
- Alfa-fetoproteina (AFP) – glikoproteina wytwarzana w wątrobie. Podwyższone wartości występują w raku wątrobowokomórkowym, marskości wątroby oraz w wirusowym zapaleniu wątroby.
- Ludzka gonadotropina kosmówkowa (HCG) – w warunkach fizjologicznych wytwarzana przez komórki syncytiotrofoblastu łożyska. Poza ciążą wzrasta w przypadku zaśniadu groniastego, nabłoniaku kosmówkowym jądra lub jajnika.
- Antygen nowotworowy 125 (CA 125) – marker charakterystyczny dla raka jajnika, jednak bardzo niespecyficzny, którego poziom wzrasta również w okresie: menstruacji, w pierwszym trymestrze ciąży, stanach zapalnych takich narządów jak: wątroba, trzustka, przydatki. Najczęściej stosowana w kontroli po leczeniu chirurgicznym nowotworu jajnika.
- Antygen 19-9 (CA 19-9) – marker towarzyszący nowotworom: przewodu pokarmowego, trzustki i pęcherzyka żółciowego.
- Swoisty antygen sterczowy (PSA) – wytwarzany w komórkach kanalików gruczołowych prostaty. Jest swoisty narządowo, jednak nie jest swoisty dla raka gruczołu krokowego (raka prostaty), ponieważ wzrasta również w gruczolaku oraz w stanach zapalnych stercza.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Andrzej Deptała, Onkologia w praktyce, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2006.
- Jacek Jassem, Radzisław Kordek, Onkologia. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2019.
- Aldona Dembińska-Kieć, Jerzy W. Naskalski, Bogdan Solnica, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
- Birgid Neumeister, Ingo Besenthal, Bernhard O. Bohm, red. wyd. pol. Mirosława Pietruczuk, Anna Bartoszko-Tyczkowska, Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2013.
- Franciszek Kokot, Lidia Hyla-Klekot, Stefan Kokot, Badania laboratoryjne, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2011.
Opublikowano: 20.10.2014;
aktualizacja: 01.10.2024
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Dawid Gajda
Lekarz
Jest absolwentem Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Obecnie pracuje jako lekarz stażysta w Szpitalu Miejskim w Siemianowicach Śląskich. W czasie studiów uczestnik studenckiego koła naukowego z dziedziny chirurgii dziecięcej oraz chirurgii ogólnej. Zawodowo interesuje się ginekologią i położnictwem, chirurgią ogólną oraz dziecięcą.
209
Komentarze i opinie (0)