Cholesterol całkowity – normy, podwyższony, niski wynik w badaniu krwi

Cholesterol całkowity – HDL, LDL, trójglicerydy w lipidogramie

Cholesterol całkowity należy rozumieć jako całkowity poziom cholesterolu – zarówno dostarczanego z dietą (cholesterol egzogenny), jak i wytwarzanego w wątrobie i ścianie jelita (cholesterol endogenny).

Oznaczanie jego stężenia wykonuje się podczas badania o nazwie lipidogram (profil lipidowy). W skład całkowitego poziomu cholesterolu wchodzą różne jego frakcje – głównie:

• cholesterol LDL – tzw. zły cholesterol,
• cholesterol HDL – tzw. dobry cholesterol,
• trójglicerydy (triglicerydy).

Wymienione frakcje cholesterolu są, wbrew pozorom, niezbędne – stanowią składnik budulcowy każdej komórki, hormonów, witamin i kwasów żółciowych. W połączeniu z białkami i fosfolipidami cholesterol tworzy lipoproteiny, które biorą udział w transporcie i procesie metabolizowania lipidów. Odpowiednie proporcje między HDL a LDL są warunkiem prawidłowego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego.

Niestety, podwyższony poziom cholesterolu całkowitego stanowi jeden z głównych czynników ryzyka miażdżycy i poważnych problemów z krążeniem.

Przy podejrzeniu wysokiego cholesterolu test wykonuje się na surowicy bądź osoczu, izolowanych z próbki krwi żylnej. Badanie cholesterolu przeprowadzane jest metodą enzymatycznej hydrolizy estrów cholesterolu, a następnie oksydacji wolnego cholesterolu z wytworzeniem H2O2 i podaje wartość w mg/dl lub mmol/l.

W praktyce rzadko jest to izolowane oznaczenie, z reguły w celach diagnostycznych i terapeutycznych od razu oznacza się poszczególne frakcje wchodzące w skład całkowitego cholesterolu.

Przeczytaj również:

Lipanthyl – działanie, opinie. Jak długo można go brać?

Wskazania do badania cholesterolu całkowitego we krwi

Objawy cholesterolu całkowitego powyżej normy występują rzadko lub wcale. Pewne oznaki wysokiego poziomu lipidów mogą pojawić się u osób, u których stan ten utrzymuje się przez długi czas.

Wskazaniami do oznaczenia poziomu cholesterolu w surowicy są wszystkie czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego:

• cukrzyca,
• choroba wieńcowa,
• choroby naczyń mózgowych,
• zaburzenia przepływu w naczyniach obwodowych,
• nadczynność lub niedoczynność tarczycy.

Zbadanie cholesterolu całkowitego zalecane jest również przy podejrzeniu zaburzeń gospodarki lipidowej, na podstawie istniejących przy długotrwale podwyższonym cholesterolu objawów. Co to za objawy? Na skutek zwężenia światła naczyń przez odkładającą się blaszkę miażdżycową mogą wystąpić m.in. problemy z pamięcią i koncentracją, a na skórze widoczne bywają żółte zgrubienia.

Lipidogram powinien być wykonywany ponadto w ramach podstawowej profilaktyki zdrowotnej, co oznacza, że każda zdrowa osoba minimum raz na 5 lat powinna sprawdzać, czy cholesterol całkowity jest za wysoki, za niski czy też utrzymuje się w normie.

Przeczytaj również:

Wyniki cholesterolu – jakie są prawidłowe normy cholesterolu (TC, LDL, HDL, TG)?

Cholesterol całkowity – przygotowanie do badania

W przypadku badania na cholesterol całkowity przygotowanie jest konieczne. Obejmuje ono stosowanie typowej dla siebie diety około 3 tygodnie przed testami – oznacza to unikanie zarówno okazjonalnego objadania się, jak i redukowania bądź zmiany typowych nawyków żywieniowych. Należy także odstawić leki wpływające na gospodarkę lipidową 3 tygodnie wcześniej oraz wprowadzić całkowitą abstynencję alkoholową.

Badanie poziomu cholesterolu wykonuje się na czczo, bezpośrednio przed pobraniem próbki krwi pacjent powinien powstrzymać się od spożywania pokarmów przez 12–14 godzin. Zakładając, że badanie wykonamy o godzinie 7 rano, ostatni posiłek zjedzmy najpóźniej o godzinie 17–18 dnia poprzedniego.

Należy też unikać intensywnego wysiłku fizycznego, a w razie choroby lub infekcji, oznaczenie należy odłożyć na 3 tygodnie.

Przeczytaj również:

Cholesterol a miażdżyca tętnic – jaki jest związek?

Poziom cholesterolu całkowitego – norma w surowicy

Wytyczne dotyczące poziomu cholesterolu opracowują międzynarodowe towarzystwa naukowe.
ESC/EAS to skróty od European Society of Cardiology (Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne) oraz European Atherosclerosis Society (Europejskie Towarzystwo Miażdżycy). Organizacje te publikują oficjalne zalecenia dotyczące diagnostyki i leczenia zaburzeń lipidowych, czyli m.in. cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i trójglicerydów.
W Polsce ich rekomendacje są adaptowane przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne (PTK), które opracowuje krajowe stanowiska i wartości docelowe cholesterolu, dostosowane do polskich realiów.
Zgodnie z tymi wytycznymi, prawidłowe stężenie cholesterolu całkowitego u osób dorosłych nie powinno przekraczać 190 mg/dL (czyli 5,0 mmol/L).

Normy cholesterolu całkowitego podawane są w dwóch jednostkach, najczęściej w miligramach na decylitr krwi. Mogą nieco się różnić w zależności od laboratorium.

• Prawidłowy poziom całkowitego cholesterolu powinien mieścić się w zakresie do 190 mg/dl, czyli do około 5,00 mmo/L.
• Cholesterol całkowity powyżej 190 mg/dl, ale niższy niż 229 mg/dl to stan, w którym mówimy o podwyższonym cholesterolu.
• Cholesterol całkowity powyżej 230 mg/dl i wyższy określa się jako wysoki poziom cholesterolu.

Cholesterol całkowity 230, 240 związany jest ze znacznym ryzykiem wystąpienia chorób serca i wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia dążącego do zmniejszenia jego stężenia.

O ile zróżnicowanie na płeć nie ma większego znaczenia, w przypadku wartości referencyjnych cholesterolu całkowitego, normy wiekowe – owszem. Przyjmuje się, że poziom całkowitego cholesterolu u dzieci w normie mieści się, kiedy nie przekracza 170 mg/dl.

Przeczytaj również:

Cholesterol a alkohol

Aktualne normy cholesterolu całkowitego (wg ESC/EAS i PTK)

Interpretacja wyniku testu na cholesterol całkowity

Wynik badania interpretujemy łącznie z pozostałymi czynnikami ryzyka w celu określenia całkowitego, indywidualnego ryzyka sercowo-naczyniowego. Do czynników tych należą:

• wiek, płeć,
• palenie papierosów,
• cukrzyca, nadciśnienie tętnicze,
• występowanie podobnych schorzeń u bliskich krewnych,
• ewentualnie dodatkowe parametry laboratoryjne.

Wynik cholesterolu całkowitego rozpatruje się w połączeniu z oceną stężenia dobrego i złego cholesterolu, a także poziomu trójglicerydów.

Warto wiedzieć, kiedy fizjologicznie wynik cholesterolu ma prawo odbiegać od podanych wartości referencyjnych. Podwyższone wartości występują w 2. i 3. trymestrze ciąży, jeśli krew pobrano od osoby cierpiącej na zastój żylny, natomiast fałszywie niski poziom może wynikać z przedawkowania witaminy C.

Przeczytaj również:

Cholesterol i hiperlipidemie

Co oznacza cholesterol całkowity podwyższony?

Cholesterol całkowity powyżej normy nie musi w każdym przypadku oznaczać poważnych problemów zdrowotnych. Pod uwagę należy wziąć także wyniki LDL, HDL i triglicerydów.

Niepokój powinien wzbudzić stan, w którym u pacjenta obserwuje sięwysoki LDL, podwyższony cholesterol całkowity i trójglicerydy w normie. Mówimy wówczas o hipercholesterolemii. Najogólniej wyróżnia się:

• hipercholesterolemię wielogenową – wynikającą z czynników genetycznych, które ujawniają się na skutek oddziaływania bodźców środowiskowych, np. w postaci nieprawidłowej diety;
• hipercholesterolemię rodzinną – przyczyną są zmiany w obrębie jednego genu. W łagodnej postaci wzrost złego cholesterolu skutkuje wystąpieniem zaawansowanej miażdżycy około 5. dekady życia. W postaci ciężkiej cholesterol LDL przekracza normy nawet dziesięciokrotnie, wywołując miażdżycę u dzieci.

Podwyższony poziom cholesterolu całkowitego i trójglicerydów przy HDL poniżej normy może wskazywać na dyslipidemię aterogenną. W największym stopniu narażone są na nią osoby z nadwagą i stwierdzonym zespołem metabolicznym oraz pacjenci z cukrzycą typu 2.

Czy niski cholesterol całkowity jest groźny?

Podobnie jak nadmiar, także niedobór cholesterolu całkowitego może stanowić zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kiedy cholesterol całkowity jest poniżej normy, a w dodatku nadmiernie spada poziom LDL i trójglicerydów, u pacjenta w pierwszej kolejności podejrzewa się wyniszczenie organizmu spowodowane niedożywieniem. Przyczyną niskiego poziomu cholesterolu całkowitego może być także nadczynność tarczycy bądź marskość wątroby.

Szczególną uwagę powinien zwrócić zbyt niski cholesterol u dziecka. Niedobory u dzieci poniżej trzeciego roku życia mogą zaburzyć prawidłowy rozwój układu nerwowego. Deficyty negatywnie wpływają na stopnień wchłaniania tłuszczów i niektórych witamin (utrudniona jest także synteza witaminy D). Zarówno u najmłodszych, jak i u starszych dzieci, zbyt niskie stężenie cholesterolu może sprzyjać rozwojowi zaburzeń depresyjnych i wpływać na obniżenie odporności organizmu. Niektóre badania sugerują ponadto, że nadmierny spadek wartości cholesterolu przyczynia się do raka żołądka.

Przeczytaj również:

Dieta na cholesterol – co jeść, by obniżyć wysoki cholesterol? Lista produktów

Nowe wytyczne ESC/EAS 2025

W 2025 roku Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ESC) oraz Europejskie Towarzystwo Miażdżycy (EAS) opublikowały nowe zalecenia dotyczące leczenia i profilaktyki wysokiego cholesterolu. Celem zmian jest jeszcze skuteczniejsze zapobieganie zawałom serca, udarom mózgu i miażdżycy.

Eksperci zwracają też uwagę na regularne badania profilu lipidowego oraz ocenę innych czynników, takich jak lipoproteina czy stan zapalny w organizmie, które również wpływają na serce i naczynia.
Wytyczne ESC/EAS 2025 kładą większy nacisk na zmianę stylu życia – zdrową dietę śródziemnomorską, codzienną aktywność fizyczną, utrzymanie prawidłowej masy ciała i unikanie palenia. Dopiero gdy te działania nie wystarczą, lekarz rozważa leczenie farmakologiczne, np. statynami lub nowoczesnymi lekami obniżającymi poziom LDL.

Cholesterol całkowity – najczęściej zadawane pytania 

1. Co to jest cholesterol całkowity i jak się go mierzy?
Cholesterol całkowity (TC, total cholesterol) to suma frakcji cholesterolu LDL, HDL i pozostałych lipoprotein. Badanie wykonuje się najczęściej na czczo, z krwi żylnej.

2. Jakie jednostki stosuje się w wynikach – mg/dL czy mmol/L?
W Polsce i większości Europy stosuje się mmol/L, natomiast w USA — mg/dL. Przelicznik: 1 mmol/L = 38,67 mg/dL (dla cholesterolu).

3. Kiedy należy konsultować wynik z lekarzem?
Jeśli wynik przekracza normę i występują czynniki ryzyka (nadciśnienie, palenie, cukrzyca, choroby sercowo-naczyniowe), warto omówić to z lekarzem w celu oceny całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego i ewentualnego leczenia.

4. Dlaczego normy mogą się różnić między wytycznymi europejskimi a amerykańskimi?
Z powodu różnych ryzyk użytych w modelach predykcyjnych i preferencji terapeutycznych, np. ACC/AHA stosuje inne progi do terapii statynami niż ESC/EAS.

5. Czy niski cholesterol całkowity może być problemem?
Choć rzadko, niskie stężenia (np. poniżej 3,0 mmol/L) mogą być związane z niedoborami żywieniowymi, chorobami wątroby lub tarczycy – w takich przypadkach wskazana jest ocena lekarska.

6. Czy 210 mg/dL cholesterolu całkowitego to za dużo?

Tak, 210 mg/dL cholesterolu całkowitego to wartość powyżej zalecanej normy. Prawidłowy poziom cholesterolu całkowitego powinien wynosić poniżej 190 mg/dL (czyli 5,0 mmol/L). Wynik 210 mg/dL nie oznacza jeszcze choroby, ale sugeruje, że w organizmie zaczyna odkładać się zbyt dużo cholesterolu, co może zwiększać ryzyko miażdżycy, nadciśnienia i chorób serca w przyszłości.
Warto wtedy wykonać pełny profil lipidowy, czyli sprawdzić poziom LDL („złego” cholesterolu), HDL („dobrego” cholesterolu) oraz trójglicerydów. Dopiero na tej podstawie lekarz może dokładnie ocenić, czy potrzebne są zmiany w diecie, stylu życia lub leczenie.

współpraca: redakcja Wylecz.to