Profil lipidowy – czym jest, wskazania do wykonania, normy, cena

Czym jest profil lipidowy?

Profil lipidowy, obecnie określany mianem lipidogramu, to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych pozwalających na sprawdzenie gospodarki lipidowej naszego organizmu i ocenę ryzyka rozwoju u pacjenta takich schorzeń jak:

• nadwaga;
• otyłość;
• miażdżyca;
• nadciśnienie tętnicze;
• choroba niedokrwienna serca;
• udar mózgu;
• zawał mięśnia sercowego.

Lipidogram często wykonywany jest w ramach szeroko pojętej profilaktyki zdrowotnej, razem z takimi badaniami jak morfologia czy CRP (jeden z markerów stanu zapalnego).

Co składa się na profil lipidowy?

Na pełen profil lipidowy składa się kilka parametrów. Należy je oznaczać jednocześnie, bowiem tylko wtedy możliwa jest prawidłowa ich interpretacja i ocena stanu gospodarki lipidowej w naszym organizmie.

Parametry wchodzące w skład lipidogramu to:

• CHOL – stężenie cholesterolu całkowitego;
• cholesterol LDL – lipoproteiny o niskiej gęstości, czyli tzw. zły cholesterol, ze względu na fakt, iż łatwiej odkładają się one w ścianach naczyń krwionośnych;
• cholesterol HDL – lipoproteiny o dużej gęstości (tzw. dobry cholesterol), których odpowiednie stężenie we krwi zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego;
• TG – triglicerydy, czyli magazynowane w naszej tkance tłuszczowej tłuszcze proste stanowiące rezerwę energetyczną naszego ciała;
• wskaźnik Castelliego – czyli tzw. współczynnik aterogenności; jest to stosunek stężenia cholesterolu całkowitego do HDL – na jego podstawie można określić ryzyko rozwoju u pacjenta miażdżycy.

Jaką rolę w naszym organizmie odgrywają lipidy?

Lipidy egzogenne to jedno z głównych źródeł energii dla naszego organizmu. Powinny one stanowić około 30–35% wszystkich składników odżywczych spożywanych w ciągu dnia – najlepiej w postaci tłuszczów nienasyconych. Zwiększają one także przyswajalność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Nadmierne spożycie tłuszczów sprzyja jednak odkładaniu się lipidów w tkance tłuszczowej oraz w ścianach naczyń krwionośnych (nadmiar cholesterolu), co zwiększa ryzyko rozwoju m.in. chorób sercowo-naczyniowych.

Z kolei lipidy endogenne to nie tylko składniki błon komórkowych – pełniące m.in. funkcje ochronne –ale także prekursory hormonów czy kofaktory wielu reakcji enzymatycznych. Nie każdy wie, że cholesterol jest kluczowy m.in. dla produkcji witaminy D oraz niektórych hormonów, takich jak kortyzol czy hormony płciowe.

Lipidogram – wskazania do wykonania

Ze względu na to, jak ważne dla funkcjonowania naszego organizmu jest utrzymanie prawidłowej gospodarki lipidowej, profil lipidowy to jedno z badań profilaktycznych, które powinno być wykonywane regularnie (min. raz na 5 lat) już po ukończeniu 20. roku życia. Dotyczy to zwłaszcza tych osób, u których w wywiadzie rodzinnym stwierdzono występowanie chorób układu sercowo-naczyniowego.

Raz w roku powinien on być natomiast wykonywany u osób z grupy podwyższonego ryzyka, do której zalicza się:

• mężczyzn po ukończeniu 35. roku życia;
• kobiety po ukończeniu 45. roku życia;
• chorych z nadciśnieniem tętniczym i chorobami układu krążenia;
• pacjentów z chorobami nerek, wątroby lub tarczycy;
• cukrzyków;
• osoby palące papierosy.

Innymi wskazaniami do jego wykonania są:

• podwyższony poziom cholesterolu całkowitego;
• dyslipidemia;
• nadwaga;
• otyłość;
• palenie tytoniu;
• zdiagnozowane choroby układu sercowo-naczyniowego (w tym stan po zawale mięśnia sercowego lub udarze mózgu);
• wysokie ryzyko chorób układu krążenia spowodowane chorobami towarzyszącymi;
• konieczność monitorowania skuteczności wdrożonego leczenia.

U dzieci lipidogram wykonuje się, jeżeli występują u nich dodatkowe czynniki ryzyka, takie jak: nadwaga/otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, dieta bogatotłuszczowa, nikotynizm.

Profil lipidowy – przygotowanie i przebieg badania

Profil lipidowy, czyli lipidogram, to grupa oznaczeń wykonywanych w surowicy krwi. Materiałem do badania jest próbka krwi żylnej, pobierana najczęściej z żyły łokciowej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, choć dla zachowania jak największej wiarygodności oznaczenia wskazane jest:

• wykonanie badania w godzinach porannych;
• na 2–3 dni przed badaniem zrezygnowanie ze spożywania alkoholu;
• na kilka dni przed badaniem unikanie sytuacji stresowych;
• wstrzymanie się z zażywaniem leków do momentu pobrania krwi.

Kiedyś wymagano, by na badanie zgłaszać się na czczo. Najnowsze rekomendacje mówią jednak, że nie jest to konieczne. Jeżeli jednak u pacjenta stężenie trójglicerydów w próbce przekracza 440 mg/dL, badanie należy powtórzyć i w tym wypadku zachować już 10–12 h post przed pobraniem krwi.

Z uwagi na fakt, iż lipidogram jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych, wykonuje się go praktycznie w każdym laboratorium diagnostycznym, a czas oczekiwania na wyniki nie przekracza 1 dnia roboczego.

Lipidogram – normy

Profil lipidowy to badanie, w którym wszystkie parametry powinny być interpretowane łącznie, z uwzględnieniem ich wzajemnego stosunku. Jak wyglądają wartości referencyjne lipidogramu? W dużej mierze zależą one od wieku pacjenta, jego płci oraz stanu zdrowia. Najnowsze wytyczne ekspertów podają następujące normy:

• cholesterol całkowity:

• <190 mg/dL u osób dorosłych;
• <170 mg/dL u dzieci.
  
  

• frakcja LDL:

  • <115 mg/dL osoby z niskim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
  • <100 mg/dL osoby z umiarkowanym ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
  • <70 mg/dL osoby z wysokim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
  • <55 mg/dL osoby z bardzo wysokim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
  • <40 mg/dL osoby z ekstremalnie wysokim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
  • < 110 mg/dL u dzieci.
    
    

• frakcja HDL:

  • >45 mg/dL u kobiet;
  • >40 mg/dL u mężczyzn;
  • >35 md/dL u dzieci.
    
    

• triglicerydy (TG):

  • <150 mg/dL w przypadku badania na czczo, zarówno u dorosłych jak i u dzieci;
  • <175 mg/dL w przypadku badania nie na czczo, zarówno u dorosłych jak i u dzieci.
    
    

Niektóre laboratoria na wyniku umieszczają dodatkowo tzw. wskaźnik Castelliego (współczynnik aterogenności). Wartości pożądane w jego przypadku prezentują się następująco:

• mężczyźni <4,5;
• mężczyźni po zawale <3,5;
• kobiety <4,0;
• kobiety po zawale <3,0.

Coraz częściej na wynikach lipidogramu można także spotkać parametr określany mianem cholesterolu nie-HDL. W jego przypadku wartości referencyjne prezentują się następująco:

• <130 mg/dL u osób z umiarkowanym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych;
• <100 mg/dL u osób z dużym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych;
• <85 mg/dL u osób z bardzo dużym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych;
• <70 mg/dL u osób z ekstremalnie dużym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.

Profil lipidowy – jak interpretować nieprawidłowe wyniki?

Interpretacji wyników uzyskanych w ramach profilu lipidowego zawsze powinien dokonywać lekarz. W przypadku lipidogramu na jakiekolwiek odchylenia należy bowiem patrzeć z uwzględnieniem pozostałych parametrów, a także ogólnego stanu zdrowia pacjenta i chorób współistniejących. Odchylenia w poszczególnych frakcjach określa się mianem dyslipidemii. Mogą one, choć nie muszą, prowadzić do rozwoju chorób układu krążenia, a także zaburzać pracę wielu kluczowych narządów w naszym organizmie, dlatego nie powinny być bagatelizowane. W wielu przypadkach przekroczenie wartości zalecanych wiąże się z koniecznością nie tylko modyfikacji diety, ale również wdrożenia odpowiedniej farmakoterapii.

Dalsza diagnostyka konieczna jest zwłaszcza jeżeli przekroczone są wartości prawidłowe dla frakcji LDL oraz triglicerydów, a także jeżeli znacznemu obniżeniu uległo stężenie frakcji HDL.

Ile kosztuje profil lipidowy?

Lipidogram, pomimo iż składa się na niego kilka parametrów, jest jednym z tańszych badań laboratoryjnych. Jego koszt, w zależności od laboratorium, waha się w granicach 40–60 złotych. Badanie to często wykonywane jest bezpłatnie w ramach profilaktycznych programów zdrowotnych.

Każdy pacjent, zgodnie z rekomendacjami odnośnie profilaktyki, może także otrzymać skierowanie na to badanie od lekarza POZ lub odpowiedniego lekarza specjalisty. W takim przypadku jego koszt jest w pełni refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia.