W obecnych czasach choroby układu sercowo-naczyniowego są diagnozowane u coraz większej części naszego społeczeństwa. Co więcej, niektóre z nich – jak chociażby miażdżyca – stanowią jedną z najczęstszych przyczyn śmierci na całym świecie. By zapobiegać ich rozwojowi należy dbać o odpowiednio zbilansowaną dietę i aktywność fizyczną, a także wykonywać regularnie badania pozwalające na wczesne wykrycie wszelkich nieprawidłowości i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Jednym z takich badań jest profil lipidowy. Czym jest i na czym polega to badanie? Kiedy warto oznaczyć profil lipidowy? Jakie są normy i jak należy interpretować uzyskane wyniki? Czy to badanie jest drogie? W poniższym artykule znajdziesz wszystkie niezbędne informacje!
Profil lipidowy – czym jest, wskazania do wykonania, normy, cena
Spis treści
Czym jest profil lipidowy?
Profil lipidowy, obecnie określany mianem lipidogramu, to jedno z podstawowych badań laboratoryjnych pozwalających na sprawdzenie gospodarki lipidowej naszego organizmu i ocenę ryzyka rozwoju u pacjenta takich schorzeń jak:
- nadwaga;
- otyłość;
- miażdżyca;
- nadciśnienie tętnicze;
- choroba niedokrwienna serca;
- udar mózgu;
- zawał mięśnia sercowego.
Lipidogram często wykonywany jest w ramach szeroko pojętej profilaktyki zdrowotnej, razem z takimi badaniami jak morfologia czy CRP (jeden z markerów stanu zapalnego).
Co składa się na profil lipidowy?
Na pełen profil lipidowy składa się kilka parametrów. Należy je oznaczać jednocześnie, bowiem tylko wtedy możliwa jest prawidłowa ich interpretacja i ocena stanu gospodarki lipidowej w naszym organizmie.
Parametry wchodzące w skład lipidogramu to:
- CHOL – stężenie cholesterolu całkowitego;
- cholesterol LDL – lipoproteiny o niskiej gęstości, czyli tzw. zły cholesterol, ze względu na fakt, iż łatwiej odkładają się one w ścianach naczyń krwionośnych;
- cholesterol HDL – lipoproteiny o dużej gęstości (tzw. dobry cholesterol), których odpowiednie stężenie we krwi zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego;
- TG – triglicerydy, czyli magazynowane w naszej tkance tłuszczowej tłuszcze proste stanowiące rezerwę energetyczną naszego ciała;
- wskaźnik Castelliego – czyli tzw. współczynnik aterogenności; jest to stosunek stężenia cholesterolu całkowitego do HDL – na jego podstawie można określić ryzyko rozwoju u pacjenta miażdżycy.
Jaką rolę w naszym organizmie odgrywają lipidy?
Lipidy egzogenne to jedno z głównych źródeł energii dla naszego organizmu. Powinny one stanowić około 30–35% wszystkich składników odżywczych spożywanych w ciągu dnia – najlepiej w postaci tłuszczów nienasyconych. Zwiększają one także przyswajalność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Nadmierne spożycie tłuszczów sprzyja jednak odkładaniu się lipidów w tkance tłuszczowej oraz w ścianach naczyń krwionośnych (nadmiar cholesterolu), co zwiększa ryzyko rozwoju m.in. chorób sercowo-naczyniowych.
Z kolei lipidy endogenne to nie tylko składniki błon komórkowych – pełniące m.in. funkcje ochronne –ale także prekursory hormonów czy kofaktory wielu reakcji enzymatycznych. Nie każdy wie, że cholesterol jest kluczowy m.in. dla produkcji witaminy D oraz niektórych hormonów, takich jak kortyzol czy hormony płciowe.
Lipidogram – wskazania do wykonania
Ze względu na to, jak ważne dla funkcjonowania naszego organizmu jest utrzymanie prawidłowej gospodarki lipidowej, profil lipidowy to jedno z badań profilaktycznych, które powinno być wykonywane regularnie (min. raz na 5 lat) już po ukończeniu 20. roku życia. Dotyczy to zwłaszcza tych osób, u których w wywiadzie rodzinnym stwierdzono występowanie chorób układu sercowo-naczyniowego.
Raz w roku powinien on być natomiast wykonywany u osób z grupy podwyższonego ryzyka, do której zalicza się:
- mężczyzn po ukończeniu 35. roku życia;
- kobiety po ukończeniu 45. roku życia;
- chorych z nadciśnieniem tętniczym i chorobami układu krążenia;
- pacjentów z chorobami nerek, wątroby lub tarczycy;
- cukrzyków;
- osoby palące papierosy.
Innymi wskazaniami do jego wykonania są:
- podwyższony poziom cholesterolu całkowitego;
- dyslipidemia;
- nadwaga;
- otyłość;
- palenie tytoniu;
- zdiagnozowane choroby układu sercowo-naczyniowego (w tym stan po zawale mięśnia sercowego lub udarze mózgu);
- wysokie ryzyko chorób układu krążenia spowodowane chorobami towarzyszącymi;
- konieczność monitorowania skuteczności wdrożonego leczenia.
U dzieci lipidogram wykonuje się, jeżeli występują u nich dodatkowe czynniki ryzyka, takie jak: nadwaga/otyłość, nadciśnienie, cukrzyca, dieta bogatotłuszczowa, nikotynizm.
Profil lipidowy – przygotowanie i przebieg badania
Profil lipidowy, czyli lipidogram, to grupa oznaczeń wykonywanych w surowicy krwi. Materiałem do badania jest próbka krwi żylnej, pobierana najczęściej z żyły łokciowej. Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, choć dla zachowania jak największej wiarygodności oznaczenia wskazane jest:
- wykonanie badania w godzinach porannych;
- na 2–3 dni przed badaniem zrezygnowanie ze spożywania alkoholu;
- na kilka dni przed badaniem unikanie sytuacji stresowych;
- wstrzymanie się z zażywaniem leków do momentu pobrania krwi.
Kiedyś wymagano, by na badanie zgłaszać się na czczo. Najnowsze rekomendacje mówią jednak, że nie jest to konieczne. Jeżeli jednak u pacjenta stężenie trójglicerydów w próbce przekracza 440 mg/dL, badanie należy powtórzyć i w tym wypadku zachować już 10–12 h post przed pobraniem krwi.
Z uwagi na fakt, iż lipidogram jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych, wykonuje się go praktycznie w każdym laboratorium diagnostycznym, a czas oczekiwania na wyniki nie przekracza 1 dnia roboczego.
Lipidogram – normy
Profil lipidowy to badanie, w którym wszystkie parametry powinny być interpretowane łącznie, z uwzględnieniem ich wzajemnego stosunku. Jak wyglądają wartości referencyjne lipidogramu? W dużej mierze zależą one od wieku pacjenta, jego płci oraz stanu zdrowia. Najnowsze wytyczne ekspertów podają następujące normy:
-
cholesterol całkowity:
- <190 mg/dL u osób dorosłych;
- <170 mg/dL u dzieci.
-
frakcja LDL:
- <115 mg/dL osoby z niskim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
- <100 mg/dL osoby z umiarkowanym ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
- <70 mg/dL osoby z wysokim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
- <55 mg/dL osoby z bardzo wysokim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
- <40 mg/dL osoby z ekstremalnie wysokim ryzykiem występowania chorób sercowo-naczyniowych;
- < 110 mg/dL u dzieci.
-
frakcja HDL:
- >45 mg/dL u kobiet;
- >40 mg/dL u mężczyzn;
- >35 md/dL u dzieci.
-
triglicerydy (TG):
- <150 mg/dL w przypadku badania na czczo, zarówno u dorosłych jak i u dzieci;
- <175 mg/dL w przypadku badania nie na czczo, zarówno u dorosłych jak i u dzieci.
Niektóre laboratoria na wyniku umieszczają dodatkowo tzw. wskaźnik Castelliego (współczynnik aterogenności). Wartości pożądane w jego przypadku prezentują się następująco:
- mężczyźni <4,5;
- mężczyźni po zawale <3,5;
- kobiety <4,0;
- kobiety po zawale <3,0.
Coraz częściej na wynikach lipidogramu można także spotkać parametr określany mianem cholesterolu nie-HDL. W jego przypadku wartości referencyjne prezentują się następująco:
- <130 mg/dL u osób z umiarkowanym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych;
- <100 mg/dL u osób z dużym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych;
- <85 mg/dL u osób z bardzo dużym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych;
- <70 mg/dL u osób z ekstremalnie dużym ryzykiem wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych.
Profil lipidowy – jak interpretować nieprawidłowe wyniki?
Interpretacji wyników uzyskanych w ramach profilu lipidowego zawsze powinien dokonywać lekarz. W przypadku lipidogramu na jakiekolwiek odchylenia należy bowiem patrzeć z uwzględnieniem pozostałych parametrów, a także ogólnego stanu zdrowia pacjenta i chorób współistniejących. Odchylenia w poszczególnych frakcjach określa się mianem dyslipidemii. Mogą one, choć nie muszą, prowadzić do rozwoju chorób układu krążenia, a także zaburzać pracę wielu kluczowych narządów w naszym organizmie, dlatego nie powinny być bagatelizowane. W wielu przypadkach przekroczenie wartości zalecanych wiąże się z koniecznością nie tylko modyfikacji diety, ale również wdrożenia odpowiedniej farmakoterapii.
Dalsza diagnostyka konieczna jest zwłaszcza jeżeli przekroczone są wartości prawidłowe dla frakcji LDL oraz triglicerydów, a także jeżeli znacznemu obniżeniu uległo stężenie frakcji HDL.
Ile kosztuje profil lipidowy?
Lipidogram, pomimo iż składa się na niego kilka parametrów, jest jednym z tańszych badań laboratoryjnych. Jego koszt, w zależności od laboratorium, waha się w granicach 40–60 złotych. Badanie to często wykonywane jest bezpłatnie w ramach profilaktycznych programów zdrowotnych.
Każdy pacjent, zgodnie z rekomendacjami odnośnie profilaktyki, może także otrzymać skierowanie na to badanie od lekarza POZ lub odpowiedniego lekarza specjalisty. W takim przypadku jego koszt jest w pełni refundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Dembińska-Kieć A., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, wyd. IV, Wrocław 2018;
- M. Banach, P. Burchardt, K. Chlebus i in., WYTYCZNE PTL/KLRWP/PTK/PTDL/PTD/PTNT DIAGNOSTYKI I LECZENIA ZABURZEŃ LIPIDOWYCH W POLSCE 2021, Lekarz POZ Suplement, 2021;
- Solnica B., Profil lipidowy wg Wytycznych PTL/KLRwP/PTK/PTDL/PTD/PTNT 2021 – czas na zmiany, Kielce 2022;
- Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, Wszystko co musisz wiedzieć o dyslipidemii, DOI: https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2021/06/dyslipidemia_PTMR_dla_pacjentow.pdf.
Opublikowano: 23.07.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Natalia Michalak
diagnosta laboratoryjny
Absolwentka kierunku analityka medyczna na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach. Prywatnie mama wesołej dwójki i pasjonatka zdrowego i aktywnego stylu życia. Dzięki swojemu wykształceniu doskonale wie, jak ważną rolę odgrywa w trosce o zdrowie i dobre samopoczucie odpowiednia profilaktyka, której niezbędnymi elementami są m.in. regularnie wykonywane badania laboratoryjne, odpowiednia dieta i aktywność fizyczna.
209
Komentarze i opinie (0)