Ciemny kolor moczu – kiedy barwa moczu jest nieprawidłowa i należy zrobić badanie moczu?
Prawidłowo mocz powinien być przezroczysty, mieć kolor słomkowy lub zbliżony do niego. Co, jeśli kolor moczu jest inny? Jakie czynniki mogą wpływać na ciemne zabarwienie moczu? Badanie ogólne moczu pozwala na określenie takich parametrów moczu jak barwa, gęstość, zapach. Wyniki badania moczu dostarczają również informacji o jego składnikach, także tych, które świadczyć mogą o chorobie. Szczególnej uwagi wymaga obecność bakterii i białka w moczu.
Przeczytaj również:
Badanie moczu – rodzaje, wskazania, jak się przygotować, jak przebiega
Co decyduje o barwie moczu?
Za zabarwienie moczu odpowiadają znajdujące się w nim produkty rozpadu bilirubiny – składnika żółci wytwarzanej w wątrobie. Związki te są filtrowane z krwi w nerkach i z uwagi na ich szkodliwość, wydalane razem z moczem. O tym, czy mocz jest słomkowy, jasno żółty lub ciemno żółty, decyduje jego zagęszczenie. Bilirubina w moczu nie powinna być obecna.
Nie tylko kolor moczu jest ważny, ale także jego gęstość. Mętny i gęsty mocz oznacza najczęściej zbyt małą ilość przyjmowanych płynów. Z kolei oddawanie dużej ilości jasnosłomkowego moczu może także świadczyć o chorobach takich, jak cukrzyca czy moczówka prosta. Bardzo intensywnie żółty kolor moczu występuje u osób przyjmujących witaminy, głównie z grupy B.
Przeczytaj również:
Bilirubina całkowita – na czym polega badanie, jak interpretować wyniki, cena
Objawy chorób układu moczowego
Zawsze jednak warto zapytać lekarza o przyczyny ciemnego moczu i o wytłumaczenie takiego zjawiska oraz zwrócić uwagę na inne niepokojące objawy chorób układu moczowego. Należą do nich przede wszystkim:
- zmiana zapachu moczu,
- pienienie się moczu,
- mętny wygląd moczu,
- wszelkie dolegliwości związane z oddawaniem moczu, takie jak:
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
- częstomocz ,
- oddawanie moczu małymi porcjami,
- parcie na pęcherz .
Przeczytaj również:
Zatrzymanie moczu – przyczyny i leczenie u mężczyzn, kobiet, osób starszych
Brązowy mocz, brunatny mocz, czarny mocz – o czym może świadczyć?
Zarówno składniki pokarmowe, jak i przyjmowane leki mogą powodować zmienię zabarwienia moczu. Jeśli produktami przemiany metabolicznej danej substancji są związki barwne, a jednocześnie należą do wydalanych drogą nerkową – spowodują zmianę barwy moczu.
Przeczytaj również:
Zakażenie dróg moczowych – objawy i leczenie
Brunatny mocz, brązowy mocz
Mocz brunatny lub mocz brązowy może powstawać podczas przyjmowania nitrofurantoiny lub furazolidonu. Przyczyną brązowego moczu jest także obecność w moczu hemoglobiny. Brunatny mocz obserwuje się również po intensywnym wysiłku fizycznym, w chorobach dróg żółciowych, ale także w przebiegu rabdomiolizy – groźnego stanu rozpadu mięśni.
Przeczytaj również:
Kamienie moczowe – analiza chemiczna
Niebieski mocz
Bardzo rzadko występuje niebieski mocz. Ciemny mocz o barwie niebieskiej obserwowany jest u osób otrzymujących błękit metylenowy lub indygokarmin – substancje stosowane w diagnozowaniu chorób układu moczowego. Niebieskozielony mocz może także wystąpić po spożyciu szparagów.
Przeczytaj również:
Zielony mocz – kiedy pojawia się zielony kolor moczu?
Pomarańczowy mocz
Pomarańczowy mocz stwierdzany jest często u osób leczonych z powodu gruźlicy lub stosujących sulfasalazynę, popularny lek łagodzący dolegliwości w przebiegu stanów zapalnych jelita cienkiego i grubego.
Czerwony mocz
Czerwony kolor moczu może wynikać ze stosowanie leków, takich jak: lewodopa, deferoksamina, metronidazol. Zdarza się też czerwony, brązowy mocz po burakach. Ciemny mocz koloru czerwonego występuje u osób cierpiących na rzadkie choroby nazywane porfiriami. Główną przyczyną ciemnego moczu o czerwonym zabarwieniu jest jednak domieszka krwi. Jeśli kolor moczu zmienia się w czasie przyjmowania ww. leków lub po spożyciu wspomnianych produktów, nie ma podstaw do niepokoju.
Przeczytaj również:
Kamica nerkowa u dzieci
Czarny mocz
Mocz czarny – takie zabarwienie zapewnia melanina, która pojawić się może w moczu jeśli w organizmie rozrasta się nowotwór ją produkując.
Przeczytaj również:
Gęsta krew – nadmierna lepkość krwi – przyczyny, objawy, leczenie
Biały mocz
Biały mocz jest typowy dla ropnych zakażeń układu moczowego.
Czy ciemny mocz oznacza krew w moczu?
Zdecydowanie najczęstszą przyczyną ciemnego moczu jest obecność krwi. Krwiomocz najczęściej stwierdzany jest w takich chorobach jak:
- zapalenie pęcherza lub zakażenie innych pięter układu moczowego;
- hemoliza, czyli wewnątrznaczyniowy rozpad krwinek;
- kamica dróg moczowych;
- zapalenie gruczołu krokowego;
- odmiedniczkowe zapalenie nerek i kłębuszkowe zapalenie nerek;
- rak nerki lub pęcherza.
W każdym przypadku stwierdzenia domieszki krwi w moczu należy zgłosić się do lekarza. Podstawą diagnostyki jest badanie moczu, które potwierdza lub wyklucza podłoże infekcyjne objawów. Ciemny mocz, czerwony lub różowy jest charakterystyczny dla zapalenia nerek. Dodatkowo typowe są: dolegliwości bólowe w okolicy lędźwiowej, gorączka z dreszczami, zmniejszenie lub zwiększenie ilości oddawanego moczu. Zakażenie dróg moczowych, najczęściej pęcherza, związane jest przede wszystkim z częstomoczem oraz nieprzyjemnym uczuciem pieczenia lub bólu podczas mikcji.
Przeczytaj również:
Kłębuszkowe zapalenie nerek – rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Wymienione choroby zwykle dobrze odpowiadają na leczenie, o doborze antybiotyku powinien decydować lekarz – najlepiej na podstawie posiewu próbki moczu z określeniem antybiotykooporności, czyli wrażliwości bakterii na określoną substancję. Jeśli lekarz na podstawie badania fizykalnego podejrzewa napad kolki nerkowej, czyli zatkania dróg moczowych na jakimś poziomie przez zaklinowany złóg, popularnie zwany kamieniem nerkowym – konieczne jest wykonanie badania ultrasonograficznego.
Przeczytaj również:
Ból pęcherza moczowego – jakie objawy wskazują na chory pęcherz?
Co może oznaczać brunatny mocz?
Najbardziej niepokojącym objawem jest krwiomocz występujący u osoby starszej, bez objawów infekcji dróg moczowych. Jeżeli badanie ogólne moczu potwierdzi jej obecność, to w takich przypadkach należy niestety brać pod uwagę możliwość krwawienia z guza. Nierzadko krew pojawiająca się w moczu (ciemny mocz) jest pierwszym występującym objawem choroby nowotworowej: raka nerki, pęcherza, gruczołu krokowego, moczowodu , a także innych nowotworów naciekających drogi moczowe z zewnątrz – np. raka jelita grubego.
Przeczytaj również:
Rak jelita grubego – rozpoznanie i leczenie
Bardzo ciemny kolor moczu i podejrzenie obecności krwi powinieno skłonić do pilnej wizyty u lekarza. Bardzo niepokojącym stanem jest również krwiomocz, brązowy mocz u mężczyzny lub kobiety przyjmującej leki przeciwkrzepliwe. Pojawienie się krwawienia w obrębie dróg moczowych – czego objawem jest ciemny mocz – może świadczyć o przedawkowaniu leków i poważnym zagrożeniu dla życia pacjenta. W takim przypadku należy niezwłocznie udać się do lekarza celem przeprowadzenia badań w kierunku zaburzeń krzepnięcia krwi, a także odstawić przyjmowane leki do czasu kontaktu z lekarzem.
Przeczytaj również:
Mocz do badania – ile, jaki pojemnik, jak pobrać i jak przechowywać próbkę moczu?
Ciemny mocz rano
Ciemny mocz rano, ciemny mocz po nocy jest zwykle zjawiskiem fizjologicznym. Jeżeli nie towarzyszą mu inne niepokojące objawy, najprawdopodobniej ciemny mocz po nocy jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i ma związek ze zmniejszoną podażą płynów nocą. Ponadto, ciemny mocz rano może się pojawić zwłaszcza po spożyciu: buraków, jeżyn, rabarbaru czy marchwi.
Przeczytaj również:
Moczenie nocne u dorosłych – jakie są przyczyny i jak je leczyć?
Ciemny mocz po alkoholu
Ciemny mocz po alkoholu jest także zjawiskiem powszechnym. Spożywany etanol przenika do mózgu i innych narządów, wywołując choroby somatyczne. Nawet jeden napój zawierający alkohol wywołuje białkomocz – białko w moczu. Zbyt duże dawki alkoholu mogą powodować martwicę kości i krwiomocz (ciemny mocz po alkoholu). Długotrwałe nadużywanie alkoholu może prowadzić do poważnego uszkodzenia nerek.
Ponadto nadmierne spożycie alkoholu może wywołać gwałtowne odwodnienie organizmu, co także objawia się ciemnym kolorem moczu po alkoholu. W rzadkich przypadkach ciemny mocz po alkoholu jest objawem alkoholowego zapalenia wątroby.
Przeczytaj również:
Odwodnienie u starszej osoby – objawy, czynniki ryzyka, zapobieganie
Bardzo ciemny mocz w ciąży
Ciemny mocz w ciąży może pojawić się latem, szczególnie podczas upałów. Wówczas, przyczyną ciemnego moczu w ciąży może być odwodnienie. Dochodzi wtedy do wzrostu gęstości moczu ze względu na mniejszą zawartość wody w organizmie, a co za tym idzie – mniejszą jej utratę.
Ciemny mocz w ciąży jest sygnałem dla kobiety, żeby zwiększyć ilość przyjmowanych płynów.
Ciemny mocz w ciąży może być także wynikiem zażywania przez kobietę preparatów witaminowych oraz zawierających żelazo. Ponadto ciemny kolor moczu w ciąży może wynikać z rozwijającej się infekcji układu moczowego oraz być objawem chorób przenoszonych drogą płciową.
Ciemny mocz w ciąży może być także objawem poważniejszego schorzenia, m.in.:
- zapalenia wątroby,
- marskości wątroby,
- nowotworu wątroby,
- stanu zapalnego pęcherza moczowego,
- odmiedniczkowego zapalenia nerek.
Schorzenia te stanowią zagrożenie dla rozwijającego się płodu, dlatego w przypadku pojawienia się ciemnego moczu w ciąży istotne jest jak najszybsze zgłoszenie się do lekarza prowadzącego ciążę w celu ustalenia przyczyny brunatnego moczu w ciąży oraz wdrożenia właściwego leczenia.
Przeczytaj również:
Parcie na pęcherz – co oznacza? Jak leczyć parcie na mocz?
Co oznacza ciemny mocz u dziecka?
Ciemny mocz u dziecka nie zawsze jest objawem chorobowym. Tak jak u dorosłych przyczyną ciemnego moczu u dziecka może być dieta bogata w „ciemne” produkty spożywcze, jak: buraki, jeżyny, marchew, botwinka, czy rabarbar.
Ponadto, przyczyną ciemnego moczu u dziecka rano jest fizjologia. Po nocy mocz jest naturalnie ciemniejszy, niż ten oddawany w ciągu dnia. Na ciemny mocz u dziecka wpływa również zbyt małe spożycie płynów przez dziecko w dniu poprzednim, a także przyjmowane leki.
Przeczytaj również:
ZUM u dzieci – przyczyny, objawy i leczenie zakażeń układu moczowego u dzieci
Ciemny mocz u dziecka jako objawy choroby
Możliwe poważniejsze przyczyny ciemnego moczu u dziecka to:
- zaburzenia pracy wątroby,
- niedokrwistość hemolityczna,
- problemy z nerkami,
- infekcje dróg moczowych.
Nowoczesne metody leczenia
W ostatnich latach rozwój diagnostyki umożliwia wcześniejsze wykrycie przyczyn zmiany barwy moczu. Europejskie ośrodki urologiczne i nefrologiczne coraz częściej wykorzystują m.in. zaawansowaną analizę moczu do oceny stopnia zagęszczenia moczu.
W leczeniu schorzeń podstawowych (np. chorób wątroby, zaburzeń metabolicznych) pojawiają się też ukierunkowane terapie – przykładowo w alkaptonurii stosuje się lek Nitisinone w celu zmniejszenia produkcji kwasu homogentyzynowego, który powoduje ciemnienie moczu.
Ponadto:
-
W odwodnieniu i zagęszczeniu moczu kluczowe pozostaje szybkie nawodnienie, najlepiej czystą wodą lub roztworami izotonicznymi.
-
W przypadku leków mogących zmieniać barwę moczu – konieczna jest konsultacja z lekarzem w celu ewentualnej zmiany terapii.
-
Gdy przyczyna leży po stronie wątroby lub nerek – leczenie koncentruje się na podstawowej chorobie i jej powikłaniach, a monitorowanie barwy moczu może być wskaźnikiem skuteczności terapii.
Przeczytaj również:
Bóle nerek – przyczyny – gdzie i jak bolą nerki?
Najczęściej zadawane pytania
Pytanie: Czy każdy przypadek brązowego moczu oznacza chorobę?
Odpowiedź: Nie zawsze. W wielu przypadkach przyczyną jest odwodnienie lub spożycie potraw/leków powodujących zabarwienie. Jednak jeśli kolor nie wraca do normy po odpowiednim nawodnieniu lub pojawiają się inne objawy (żółtaczka, ból, obrzęk) – wtedy należy skonsultować się z lekarzem.
Pytanie: Kiedy barwa moczu staje się alarmująca i wymaga pilnej konsultacji?
Odpowiedź: Jeśli mocz jest stale bardzo ciemny, ma „kolor coli”, towarzyszy mu zażółcenie skóry lub oczu, ból w okolicy lędźwiowej, gorączka lub objawy chorób wątroby/nerek – należy zgłosić się do lekarza.
Pytanie: Co mogę zrobić samodzielnie, jeśli zauważę brązowy mocz?
Odpowiedź: Pierwszym krokiem jest zwiększenie spożycia wody – jeśli po jednym–dwóch dniach barwa zostanie jaśniejsza, najprawdopodobniej była to kwestia koncentracji moczu. Warto też sprawdzić, czy nie przyjmujesz leków lub suplementów mogących zmieniać zabarwienie moczu. Jeśli zmiana barwy utrzymuje się lub pojawiają się objawy towarzyszące – skontaktuj się z lekarzem lub wykonaj podstawowe badania moczu oraz krwi.
