Zatrzymanie moczu to całkowity brak możliwości opróżnienia pęcherza moczowego. Objawy towarzyszące to ból podbrzusza i parcie na mocz. U mężczyzn przyczyną może być przerost prostaty, u kobiet zakażenie narządów rodnych, u osób starszych osłabienie mięśni pęcherza. Leczenie polega na założeniu cewnika do pęcherza moczowego lub odprowadzenia moczu przez przetokę nadłonową.
Zatrzymanie moczu – przyczyny i leczenie u mężczyzn, kobiet, osób starszych
Spis treści
Zatrzymanie moczu – niemożność opróżnienia pęcherza
Zatrzymanie moczu (ICD-10 R33), inaczej retencja moczu, to stan, w którym nie dochodzi do mikcji, przez co pęcherz nie może zostać opróżniony. Tego typu problemy z oddawaniem moczu występują u kobiet, mężczyzn i dzieci, częściej u osób starszych.
Z uwagi na rozwlekłość objawów w czasie wyróżniamy:
- ostre zatrzymanie moczu – objawy pojawiają się nagle, najczęściej jest to całkowita niezdolność do oddawania moczu, powodująca szybkie przepełnienie pęcherza;
- przewlekłe nietrzymanie moczu – zaburzenie rozwija się stopniowo, pacjent jest w stanie oddawać małe ilości moczu, niewielkimi porcjami, co skutkuje zaleganiem moczu w pęcherzu, który nie może zostać całkowicie opróżniony.
Zatrzymanie moczu objawia się silnym bólem w podbrzuszu oraz parciem na pęcherz połączonym z niemożnością oddania moczu lub oddawaniem niewielkich ilości moczu, np. oddawaniem moczu kroplami. W badaniu fizykalnym lekarz wyczuwa przepełniony pęcherz moczowy w dole brzucha nad spojeniem łonowym jako duży bolesny przy dotyku guz.
Brak oddawania moczu wymaga pilnej interwencji lekarskiej. Konieczne jest jak najszybsze zapewnienie odpływu moczu.
Zobacz też: Kolor moczu a choroby
Jakie są przyczyny zatrzymania moczu?
Przy zatrzymaniu moczu przyczyny, jakie należy brać pod uwagę, można podzielić na kilka kategorii. Pod uwagę należy wziąć czynniki neurologiczne – niemożność oddania moczu może stanowić objaw guza w obrębie kręgosłupa, przez który pacjent traci kontrolę nad pęcherzem. Podobne zaburzenie może wystąpić po porodzie naturalnym (problemy zwykle ustępują samoistnie), w wyniku chorób mózgu, uszkodzenia rdzenia kręgowego czy po udarze.
Nie oddawanie moczu może wynikać również z niedrożności cewki moczowej związanej z kamicą moczową, a nawet zaparciami. Ponadto u mężczyzn może to być skutek chorób gruczołu krokowego czy zwężenia cewki moczowej (np. w następstwie urazu czy zapalenia), u kobiety za niedrożną cewkę może odpowiadać wypadanie narządu rodnego.
Zatrzymanie moczu u kobiet występuje bardzo rzadko, ze względu na inne warunki anatomiczne. Cewka moczowa kobiety jest krótka i szeroka. Przyczynami zatrzymania moczu u kobiet mogą być dodatkowo choroby zapalne krocza, cewki moczowej, opryszczka narządów płciowych, zaburzenia neurologiczne prowadzące do zaburzenia czynności mięśnia wypieracza.
Zdarza się, że u pacjenta dochodzi do zatrzymania moczu po lekach. Tego typu skutki uboczne mogą wystąpić u osób zażywających m.in. leki przeciwhistaminowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwdepresyjne, opioidowe leki przeciwbólowe.
Zatrzymanie moczu u osób starszych najczęściej wynika z osłabienia mięśni pęcherza moczowego. W związku z tym, że pęcherz nie kurczy się dostatecznie, mocz oddawany jest jedynie częściowo i dochodzi do jego zalegania.
Czytaj również: Nacięcie krocza – wskazania, jak go uniknąć, jak dbać o nacięte krocze?
Zatrzymanie moczu u mężczyzn w przeroście prostaty
Najczęstszą przyczyną zatrzymania moczu u mężczyzn jest progresja łagodnego rozrostu gruczołu krokowego (przerostu prostaty) w powiązaniu z niekorzystnymi czynnikami wyzwalającymi, takimi jak:
- spożycie alkoholu,
- zmiany zapalne w gruczole krokowym,
- zakażenie układu moczowego,
- nadmierne przyjmowanie płynów,
- przeprowadzenie zabiegu w znieczuleniu ogólnym.
Należy pamiętać, że do zatrzymania moczu może dojść na każdym etapie rozwoju łagodnego rozrostu stercza, niezależnie od wielkości prostaty czy nasilenia objawów ze strony dolnych dróg moczowych.
Inne przyczyny zatrzymania moczu u mężczyzn to zwężenie cewki moczowej, ciało obce w pęcherzu moczowym, tamponada pęcherza moczowego (skrzepy wypełniające pęcherz moczowy), urazy okolicy miednicy. Kidy nie można oddać moczu, ale nie udaje się ustalić czynnika wyzwalającego, zatrzymanie moczu określa się jako samoistne.
Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne
Mechanizmy zatrzymania moczu
Poza całkowitym (nagłym) zatrzymaniem moczu opisuje się również zjawisko tzw. częściowego zatrzymania moczu. W miarę postępu łagodnego rozrostu stercza powiększający się gruczoł krokowy uciska na cewką moczową powodując wzrost oporu cewkowego, którego mięsień wypieracz nie jest w stanie pokonać. Dochodzi do wzrostu ciśnienia śródpęcherzowego i zalegania moczu. Prowadzi to do powstania uchyłków pęcherza moczowego, poszerzenia dróg moczowych na skutek upośledzonego odpływu moczu, wodonercza, a nawet niewydolności nerek.
Powolny postęp choroby prowadzi do znacznego powiększenia się pęcherza moczowego i ogromnego zalegania moczu, które nazywane jest częściowym zatrzymaniem moczu. Dodatkowym objawem w tym stadium choroby może być nietrzymanie moczu czyli tzw. moczenie paradoksalne, nietrzymanie moczu z przepełnienia. W sytuacji kiedy dalsze powiększanie się pęcherza moczowego nie jest możliwe mocz mimowolnie wypływa z przepełnionego pęcherza, co może być interpretowane przez chorych jako nietrzymanie moczu.
Leczenie zatrzymania moczu – cewnikowanie
Leczenie zatrzymania moczu polega na zapewnieniu odpływu moczu poprzez założenie cewnika lub cystostomii do pęcherza moczowego. Zwykle lekarz podejmuje próbę założenia cewnika przez cewkę moczową do pęcherza. Zabieg ten wykonuje się w znieczuleniu miejscowym z użyciem np. żelu lignokainowego. Cewnik zakładany jest na kilka, kilkanaście dni. Żeby zapobiec wysunięciu się cewnika z pęcherza moczowego wypełnia się płynem balonik, który znajduje się na końcu cewnika. Do końca cewnika podłącza się worek na mocz. Balonik cewnika umiejscawia się w szyi pęcherza moczowego, gdzie znajdują się receptory kontrolujące uczucie parcia, dlatego chorzy pomimo pustego pęcherza moczowego mogą odczuwać parcie na mocz.
Jeżeli pęcherz moczowy był silnie wypełniony i doszło do pęknięcia naczyń błony śluzowej pęcherza, po założeniu cewnika do worka może spływać mocz krwiście podbarwiony (obecność krwi w moczu), z uwagi właśnie na uszkodzenie naczyń krwionośnych. Chory po zaopatrzeniu (w poradni, izbie przyjęć) wychodzi do domu. Powinien również otrzymać skierowanie do poradni urologicznej, gdzie lekarz specjalista podejmie odpowiednie leczenie oraz dokona próby usunięcia cewnika.
Cystostomia nadłonowa sposobem na zatrzymanie moczu
Jeżeli nie uda się założyć cewnika do pęcherza, należy wytworzyć cystostomię nadłonową. Zabieg ten przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, czasami pod kontrolą USG. Polega na nacięciu skóry brzucha nad spojeniem łonowym i wprowadzeniu mandrynu (szerokiej metalowej igły) przez którą wprowadza się cewnik bezpośrednio do pęcherza. Następnie cewnik przyszywa się do skóry.
Zalety cystostomii w porównaniu z cewnikiem założonym przez cewkę moczową to mniejsze ryzyko uszkodzenia cewki moczowej z następowym jej zwężeniem, do którego może dojść podczas cewnikowania, mniejsze ryzyko zakażeń, a także zachowanie funkcji seksualnych. Wytworzenie cystostomii jest szczególnie wskazane w przypadku ostrego zapalenia stercza i podejrzenia uszkodzenia cewki moczowej. Dalsze postępowanie z chorym po wytworzeniu cystostomii powinno być prowadzone w poradni urologicznej.
Opublikowano: 16.03.2018;
Oceń:
4.1
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Adam Madej
Lekarz
Absolwent Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Obecnie w trakcie specjalizacji z urologii; doktorant w II Klinice Urologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Autor wielu publikacji naukowych.
130
Komentarze i opinie (0)