WyleczTo

Choroby nerek – rodzaje, objawy. Jak leczyć? Dieta

15 lipca 2025
Wiktor  Werenkowicz
Wiktor Werenkowicz
Wiktor Werenkowicz

lekarz

Treść napisana przez eksperta

W poniższym artykule skupiono się na tych chorobach, które rozpoznawane są najczęściej w gabinetach lekarskich oraz na oddziałach szpitalnych. Omówione zostały ich: początkowe objawy, cechy charakterystyczne, możliwości leczenia farmakologicznego, operacyjnego oraz dietetycznego.

Kobieta podczas USG i diagnozy choroby nerek
Depositphotos

Najczęstsze choroby nerek

W literaturze medycznej istnieje wiele książek dotyczących wszelakich chorób nerek wraz z ich szczegółowymi opisami. Niemożliwym byłoby opisać każdą z nich w ramach jednego artykułu, dlatego w poniższej liście skupiono się na tych, które rozpoznawane są najczęściej w gabinetach lekarskich oraz na oddziałach szpitalnych.

  • Ostre uszkodzenie nerek (AKI – acute kidney injury) – to zespół kliniczny objawów definiowany jako nagłe upośledzenie funkcji nerek cechujące się istotnym wzrost stężenia kreatyniny w surowicy krwi lub drastycznym zmniejszeniem ilości oddawanego moczu w ciągu doby. W zależności od stopnia uszkodzenia miąższu nerek schorzenie to może być bezobjawowe, tymczasowe zwiększenie stężenia markerów biologicznych uszkodzenia nerek aż do poważnych i trwałych ciężkich uszkodzeń komórek powikłanych zaburzeniami metabolicznymi wymagającymi leczenia dializacyjnego.

    Przyczyn AKI jest wiele i w zależności od teoretycznej lokalizacji zaburzenia uszkadzającego nerki dzielą się one na przyczyny: przednerkowe – wynikają ze zmniejszonego przepływu krwi przez nerki; nerkowe – dotyczą bezpośredniego uszkodzenia miąższu nerek  oraz zanerkowe – są związane z utrudnieniem odpływu moczu z dróg moczowych.

  • Przewlekła choroba nerek (PChN) – to także zespół klinicznych objawów mający istotny wpływ na stan zdrowia spowodowany utrzymującą się ponad 3 miesiące nieprawidłową czynnością lub budową nerek.

    Istotą PChN jest utrata zdolności do skutecznego filtrowania krwi i wytwarzania moczu w ciałkach nerkowych (nefronach) budujących miąższ nerek.

    Objawia się to obniżonym wskaźnikiem GFR stanowiącym wykładnik zachowanej zdolności do oczyszczania krwi z toksyn w kłębuszkach nerkowych oraz zwiększoną utratą albumin, czyli frakcji białka, które jest tracone do nowo powstałego moczu poprzez nieszczelne połączenia międzykomórkowe. PChN to choroba postępująca w czasie, gdyż z powodu utraty części nefronów pozostałe ulegają przeciążeniu, a następnie włóknieniu i w ten sposób dochodzi do stałego pogarszania się czynności nerek. Wśród możliwych przyczyn tego schorzenia znaleźć można każdą z chorób wymienionych w tym artykule i stanowi ona ich powikłanie.

  • Nowotwory nerek – do nich zalicza się raka nerkowokomórkowego stanowiącego aż 90% nowotworów tego narządu oraz raka miedniczki nerkowej i moczowodu. Rak nerkowokomórkowy w 97% przypadków powstaje sporadycznie bez związku z predyspozycjami genetycznymi. Główne czynniki predysponujące do zachorowania to: palenie tytoniu, otyłość i nadciśnienie tętnicze.

    Rak ten najczęściej jest bezobjawowy i przypadkowo wykrywany w badaniach obrazowych jamy brzusznej przeprowadzanych w diagnostyce innych schorzeń.

    Rak miedniczki nerkowej i moczowodu jest bardzo rzadkim typem raka nerki i powstaje z nabłonka wyściełającego obie te struktury, czyli nabłonka przejściowego (urothelium). Rak ten rozwija się częściej u osób: nadużywających niesteroidowych leków przeciwzapalnych, palących papierosy oraz po chemioterapii z powodu innych nowotworów. W przeciwieństwie do raka nerkowokomórkowego dość szybko objawia się on krwinko- lub krwiomoczem.

  • Kamica nerkowa – to obecność złogów w drogach moczowych, które powstały na skutek wytrącania się substancji chemicznych, takich jak: szczawiany, wapń, fosforany, cystyna, struwit czy kwas moczowy, gdy ich stężenie przekracza próg ich rozpuszczalności w moczu.
    Kamica nerkowa najczęściej jest bezobjawowa, jednak jeśli kamień zablokuje odpływ moczu, to osoba chora może odczuwać tępy ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa.

    Innym nieswoistym symptomem kamicy jest krwiomocz, szczególnie często obserwowany po wysiłku fizycznym. W przypadku gdy złóg z nerki przemieści się do moczowodu, wówczas mówimy o kamicy moczowodowej. 

    Objawia się nagłym bardzo silnym bólem określanym jako kolka nerkowa. Ból ten lokalizuje się również w okolicy lędźwiowej, ale jest kłujący i ostry oraz promieniuje typowo do tożstronnych: pachwiny, warg sromowych lub jądra. Z czasem złóg przemieszcza do pęcherza, a przepływ moczu zostaje odblokowany i zostaje on wydalony przez cewkę moczową poza organizm.

  • Kłębuszkowe choroby nerek (KChN) – inaczej określane mianem glomerulopatii – to zróżnicowana grupa chorób charakteryzująca się zajęciem przez proces chorobowy wyłącznie kłębuszki nerkowe wchodzące w skład ciałek nerkowych.  Glomerulopatie mogą rozwijać się na podłożu immunologicznym, a ich przebieg najczęściej przypomina sinusoidę pod postacią okresowych: remisji, nawrotów i zaostrzeń procesu zapalnego w kłębuszku. Do KChN zalicza się także glomerulopatie wtórne do chorób ogólnoustrojowych (np. cukrzycy), w której dochodzi do stopniowego zanikania funkcjonalnych nefronów i postępu niewydolności nerek.

  • Cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek – cechują się stanem zapalnym tkanki śródmiąższu i cewek nerkowych wywołanym czynnikami infekcyjnymi bądź nieinfekcyjnymi, takimi jak: leki, toksyny czy choroby układowe (np. toczeń rumieniowaty układowy). Przebieg choroby może być ostry, wtedy objawy pojawiają się nagle i jej obraz przypomina AKI, lub przewlekły, gdy zmiany w tkankach nerki utrzymują się powyżej 3 miesięcy, objawiając się jak zaawansowana przewlekła choroba nerek. Jedyną metodą potwierdzającą tę grupę schorzeń w 100% jest biopsja nerki.

  • Torbiele nerek – stanowią ograniczoną przestrzeń z płynem o różnej wielkości zlokalizowaną w obrębie miąższu nerek. Mogą być pojedyncze albo mnogie, występować w jednej nerce albo obu na raz. Wyróżnia się torbiele nabyte, np.: torbiel prosta powstająca w przebiegu urazu lub samoistnie (wykrywane u 30% osób dorosłych), torbiele uwarunkowane genetycznie typowe dla np.: wielotorbielowatości nerek dziedziczonej autosomalnie dominująco (ADPKD) oraz torbiele wrodzone np.: wielotorbielowata dysplazja nerek. Torbiele inne niż proste, czyli ze zwapnieniami w płynie lub przegrodami wymagają weryfikacji i różnicowania je ze zmianami złośliwymi w badaniu tomografii komputerowej z kontrastem.

Choroby nerek – sygnały

Jak w takim razie rozpoznać chorobę nerek? Chore nerki niestety dają niecharakterystyczne objawy, które bez wykonywanych badań diagnostycznych mogą zostać przeoczone w początkowym stadium choroby.

Jedne z pierwszych do zauważenia symptomów gołym okiem świadczących o istniejącym problemie z nerkami, to: krwiomocz, tępy ból w okolicy lędźwiowej, obniżenie tolerancji wysiłku, bladość skóry, obrzęki na podudziach, skrajnie mała lub bardzo duża ilość oddawanego moczu w ciągu dnia, lub nowo rozpoznane nadciśnienie tętnicze.

Do objawów nowotworów nerki poza krwiomoczem i bólem okolicy lędźwiowej i nadciśnieniem tętniczym należy zaliczyć także wyczuwalny guz przez powłoki brzuszne, objawy ogólne, takie jak: gorączka, nocne poty oraz spadek masy ciała,  a także objawy związane z uciskiem naczyń żylnych, czyli hepatosplenomegalia, obrzęki lub wodobrzusze.

Objawy chorób nerek – charakterystyczne objawy chorych nerek

Przewlekła choroba nerek w początkowych stadiach może przebiegać bezobjawowo lub z objawami niecharakterystycznymi, takimi jak wzrost ciśnienia tętniczego krwi czy też niedokrwistość. W badaniach biochemicznych krwi symptomami PChN mogą być także: zaburzenia lipidowe pod postacią hipercholesterolemii, niedobór witaminy D i wtórna do niego nadczynność przytarczyc, zaburzenia elektrolitowe pod postacią nieprawidłowego stężenia jonów sodu i pH krwi oraz wzrost stężenia kreatyniny i obniżenie wskaźnika GFR. W badaniu ogólnym moczu często pierwszym objawem jest albuminuria, czyli obecność białkowych albumin w moczu. W schyłkowej niewydolności nerek objawy mają swoje źródło w różnych narządach i układach.

Leczenie choroby nerek

W leczeniu nerek priorytetem powinno być swoiste leczenie choroby podstawowej wspomagane przez leczenie nieswoiste mające za zadanie wspieranie procesu zdrowienia lub spowalnianie postępu choroby.

W leczeniu choroby podstawowej w zależności od jej etiologii korzysta się z: antybiotyków, leków immunosupresyjnych oraz z przeciwzapalnych.

Jeśli jest to konieczne, to stosuje się także: zabiegi operacyjne np. w chorobie nowotworowej, zabiegi nerkozastępcze, czyli dializy, a także operacje transplantacji nerki (przeszczepienie nerki). Leczenie nieswoiste powinno być ukierunkowane na choroby współtowarzyszące. Przede wszystkim osoba chora powinna kontrolować i redukować nadciśnienie  tętnicze, które przyśpiesza postęp niewydolności nerek. Kluczowe pozostaje także leczenie pozostałych powikłań PChN, czyli chociażby anemii i niskiego poziomu wapnia wynikającego z niedoboru witaminy D.

Dieta w chorobach nerek

Mając chore nerki – a w szczególności pod postacią przewlekłej choroby nerek – należy zadbać o odpowiednią dietę z dopasowaną indywidualnie do stanu zdrowia ilością białek i tłuszczy.

Duża ilość białka zwierzęcego może być zbyt obciążającą dla pracy uszkodzonych nerek, natomiast posiłki wysokotłuszczowe nasilą towarzyszące zaburzenia lipidowe.

Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie w ilości ok. 2 l wody codziennie, najlepiej wody niskosodowej, gdyż w chorobach nerek powinno się ograniczyć podaż soli w diecie. Chorzy z kamicą nerkową powinni unikać napojów i warzyw z dużą zawartością szczawianów, czyli herbaty i kawy, szczawiu, rabarbaru i  szpinaku, a także produktów spożywczych wysoką zawartością puryn, które podnoszą stężenie kwasu moczowego, czyli: czerwonego mięsa, podrobów, piwa i skorupiaków.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.  Więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści znajdziesz w Polityce Redakcyjnej Wylecz.to.

  1. Interna Szczeklika 2021. Podręcznik chorób wewnętrznych. Red. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik. Medycyna Praktyczna. Wydanie 12. 2021.

  2. Wielka interna – nefrologia. Red. Michał Myśliwiec. Medical Tribune Polska. Wydanie 2. 2017

  3. Vaidya SR, Aeddula NR. Przewlekła choroba nerek. [Aktualizacja 31 lipca 2024]. W: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 styczeń. Dostępne w: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK535404/

  4. https://www.niddk.nih.gov/health-information/kidney-disease


Więcej na ten temat