Najczęstsze choroby nerek
W literaturze medycznej istnieje wiele książek dotyczących wszelakich chorób nerek wraz z ich szczegółowymi opisami. Niemożliwym byłoby opisać każdą z nich w ramach jednego artykułu, dlatego w poniższej liście skupiono się na tych, które rozpoznawane są najczęściej w gabinetach lekarskich oraz na oddziałach szpitalnych.
Ostre uszkodzenie nerek (AKI – acute kidney injury) – to zespół kliniczny objawów definiowany jako nagłe upośledzenie funkcji nerek cechujące się istotnym wzrost stężenia kreatyniny w surowicy krwi lub drastycznym zmniejszeniem ilości oddawanego moczu w ciągu doby. W zależności od stopnia uszkodzenia miąższu nerek schorzenie to może być bezobjawowe, tymczasowe zwiększenie stężenia markerów biologicznych uszkodzenia nerek aż do poważnych i trwałych ciężkich uszkodzeń komórek powikłanych zaburzeniami metabolicznymi wymagającymi leczenia dializacyjnego.
Przyczyn AKI jest wiele i w zależności od teoretycznej lokalizacji zaburzenia uszkadzającego nerki dzielą się one na przyczyny: przednerkowe – wynikają ze zmniejszonego przepływu krwi przez nerki; nerkowe – dotyczą bezpośredniego uszkodzenia miąższu nerek oraz zanerkowe – są związane z utrudnieniem odpływu moczu z dróg moczowych.
Przewlekła choroba nerek (PChN) – to także zespół klinicznych objawów mający istotny wpływ na stan zdrowia spowodowany utrzymującą się ponad 3 miesiące nieprawidłową czynnością lub budową nerek.
Istotą PChN jest utrata zdolności do skutecznego filtrowania krwi i wytwarzania moczu w ciałkach nerkowych (nefronach) budujących miąższ nerek.
Objawia się to obniżonym wskaźnikiem GFR stanowiącym wykładnik zachowanej zdolności do oczyszczania krwi z toksyn w kłębuszkach nerkowych oraz zwiększoną utratą albumin, czyli frakcji białka, które jest tracone do nowo powstałego moczu poprzez nieszczelne połączenia międzykomórkowe. PChN to choroba postępująca w czasie, gdyż z powodu utraty części nefronów pozostałe ulegają przeciążeniu, a następnie włóknieniu i w ten sposób dochodzi do stałego pogarszania się czynności nerek. Wśród możliwych przyczyn tego schorzenia znaleźć można każdą z chorób wymienionych w tym artykule i stanowi ona ich powikłanie.
Nowotwory nerek – do nich zalicza się raka nerkowokomórkowego stanowiącego aż 90% nowotworów tego narządu oraz raka miedniczki nerkowej i moczowodu. Rak nerkowokomórkowy w 97% przypadków powstaje sporadycznie bez związku z predyspozycjami genetycznymi. Główne czynniki predysponujące do zachorowania to: palenie tytoniu, otyłość i nadciśnienie tętnicze.
Rak ten najczęściej jest bezobjawowy i przypadkowo wykrywany w badaniach obrazowych jamy brzusznej przeprowadzanych w diagnostyce innych schorzeń.
Rak miedniczki nerkowej i moczowodu jest bardzo rzadkim typem raka nerki i powstaje z nabłonka wyściełającego obie te struktury, czyli nabłonka przejściowego (urothelium). Rak ten rozwija się częściej u osób: nadużywających niesteroidowych leków przeciwzapalnych, palących papierosy oraz po chemioterapii z powodu innych nowotworów. W przeciwieństwie do raka nerkowokomórkowego dość szybko objawia się on krwinko- lub krwiomoczem.
Kamica nerkowa – to obecność złogów w drogach moczowych, które powstały na skutek wytrącania się substancji chemicznych, takich jak: szczawiany, wapń, fosforany, cystyna, struwit czy kwas moczowy, gdy ich stężenie przekracza próg ich rozpuszczalności w moczu.
Kamica nerkowa najczęściej jest bezobjawowa, jednak jeśli kamień zablokuje odpływ moczu, to osoba chora może odczuwać tępy ból w okolicy lędźwiowej kręgosłupa.Innym nieswoistym symptomem kamicy jest krwiomocz, szczególnie często obserwowany po wysiłku fizycznym. W przypadku gdy złóg z nerki przemieści się do moczowodu, wówczas mówimy o kamicy moczowodowej.
Objawia się nagłym bardzo silnym bólem określanym jako kolka nerkowa. Ból ten lokalizuje się również w okolicy lędźwiowej, ale jest kłujący i ostry oraz promieniuje typowo do tożstronnych: pachwiny, warg sromowych lub jądra. Z czasem złóg przemieszcza do pęcherza, a przepływ moczu zostaje odblokowany i zostaje on wydalony przez cewkę moczową poza organizm.
Kłębuszkowe choroby nerek (KChN) – inaczej określane mianem glomerulopatii – to zróżnicowana grupa chorób charakteryzująca się zajęciem przez proces chorobowy wyłącznie kłębuszki nerkowe wchodzące w skład ciałek nerkowych. Glomerulopatie mogą rozwijać się na podłożu immunologicznym, a ich przebieg najczęściej przypomina sinusoidę pod postacią okresowych: remisji, nawrotów i zaostrzeń procesu zapalnego w kłębuszku. Do KChN zalicza się także glomerulopatie wtórne do chorób ogólnoustrojowych (np. cukrzycy), w której dochodzi do stopniowego zanikania funkcjonalnych nefronów i postępu niewydolności nerek.
Cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek – cechują się stanem zapalnym tkanki śródmiąższu i cewek nerkowych wywołanym czynnikami infekcyjnymi bądź nieinfekcyjnymi, takimi jak: leki, toksyny czy choroby układowe (np. toczeń rumieniowaty układowy). Przebieg choroby może być ostry, wtedy objawy pojawiają się nagle i jej obraz przypomina AKI, lub przewlekły, gdy zmiany w tkankach nerki utrzymują się powyżej 3 miesięcy, objawiając się jak zaawansowana przewlekła choroba nerek. Jedyną metodą potwierdzającą tę grupę schorzeń w 100% jest biopsja nerki.
Torbiele nerek – stanowią ograniczoną przestrzeń z płynem o różnej wielkości zlokalizowaną w obrębie miąższu nerek. Mogą być pojedyncze albo mnogie, występować w jednej nerce albo obu na raz. Wyróżnia się torbiele nabyte, np.: torbiel prosta powstająca w przebiegu urazu lub samoistnie (wykrywane u 30% osób dorosłych), torbiele uwarunkowane genetycznie typowe dla np.: wielotorbielowatości nerek dziedziczonej autosomalnie dominująco (ADPKD) oraz torbiele wrodzone np.: wielotorbielowata dysplazja nerek. Torbiele inne niż proste, czyli ze zwapnieniami w płynie lub przegrodami wymagają weryfikacji i różnicowania je ze zmianami złośliwymi w badaniu tomografii komputerowej z kontrastem.
Choroby nerek – sygnały
Jak w takim razie rozpoznać chorobę nerek? Chore nerki niestety dają niecharakterystyczne objawy, które bez wykonywanych badań diagnostycznych mogą zostać przeoczone w początkowym stadium choroby.
Jedne z pierwszych do zauważenia symptomów gołym okiem świadczących o istniejącym problemie z nerkami, to: krwiomocz, tępy ból w okolicy lędźwiowej, obniżenie tolerancji wysiłku, bladość skóry, obrzęki na podudziach, skrajnie mała lub bardzo duża ilość oddawanego moczu w ciągu dnia, lub nowo rozpoznane nadciśnienie tętnicze.
Do objawów nowotworów nerki poza krwiomoczem i bólem okolicy lędźwiowej i nadciśnieniem tętniczym należy zaliczyć także wyczuwalny guz przez powłoki brzuszne, objawy ogólne, takie jak: gorączka, nocne poty oraz spadek masy ciała, a także objawy związane z uciskiem naczyń żylnych, czyli hepatosplenomegalia, obrzęki lub wodobrzusze.
Przeczytaj również:
Przewlekła niewydolność nerek – przyczyny, objawy, leczenie
Objawy chorób nerek – charakterystyczne objawy chorych nerek
Przewlekła choroba nerek w początkowych stadiach może przebiegać bezobjawowo lub z objawami niecharakterystycznymi, takimi jak wzrost ciśnienia tętniczego krwi czy też niedokrwistość. W badaniach biochemicznych krwi symptomami PChN mogą być także: zaburzenia lipidowe pod postacią hipercholesterolemii, niedobór witaminy D i wtórna do niego nadczynność przytarczyc, zaburzenia elektrolitowe pod postacią nieprawidłowego stężenia jonów sodu i pH krwi oraz wzrost stężenia kreatyniny i obniżenie wskaźnika GFR. W badaniu ogólnym moczu często pierwszym objawem jest albuminuria, czyli obecność białkowych albumin w moczu. W schyłkowej niewydolności nerek objawy mają swoje źródło w różnych narządach i układach.
Przeczytaj również:
Dieta przy kamicy nerkowej – zasady i zalecenia dietetyczne
Leczenie choroby nerek
W leczeniu nerek priorytetem powinno być swoiste leczenie choroby podstawowej wspomagane przez leczenie nieswoiste mające za zadanie wspieranie procesu zdrowienia lub spowalnianie postępu choroby.
W leczeniu choroby podstawowej w zależności od jej etiologii korzysta się z: antybiotyków, leków immunosupresyjnych oraz z przeciwzapalnych.
Jeśli jest to konieczne, to stosuje się także: zabiegi operacyjne np. w chorobie nowotworowej, zabiegi nerkozastępcze, czyli dializy, a także operacje transplantacji nerki (przeszczepienie nerki). Leczenie nieswoiste powinno być ukierunkowane na choroby współtowarzyszące. Przede wszystkim osoba chora powinna kontrolować i redukować nadciśnienie tętnicze, które przyśpiesza postęp niewydolności nerek. Kluczowe pozostaje także leczenie pozostałych powikłań PChN, czyli chociażby anemii i niskiego poziomu wapnia wynikającego z niedoboru witaminy D.
Przeczytaj również:
Kłębuszkowe zapalenie nerek – rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Dieta w chorobach nerek
Mając chore nerki – a w szczególności pod postacią przewlekłej choroby nerek – należy zadbać o odpowiednią dietę z dopasowaną indywidualnie do stanu zdrowia ilością białek i tłuszczy.
Duża ilość białka zwierzęcego może być zbyt obciążającą dla pracy uszkodzonych nerek, natomiast posiłki wysokotłuszczowe nasilą towarzyszące zaburzenia lipidowe.
Należy zadbać o odpowiednie nawodnienie w ilości ok. 2 l wody codziennie, najlepiej wody niskosodowej, gdyż w chorobach nerek powinno się ograniczyć podaż soli w diecie. Chorzy z kamicą nerkową powinni unikać napojów i warzyw z dużą zawartością szczawianów, czyli herbaty i kawy, szczawiu, rabarbaru i szpinaku, a także produktów spożywczych wysoką zawartością puryn, które podnoszą stężenie kwasu moczowego, czyli: czerwonego mięsa, podrobów, piwa i skorupiaków.
