Czym jest i na czym polega blokada kręgosłupa?
Blokada dokręgosłupowa jest zabiegiem wykonywanym w warunkach szpitalnych. Polega ona na wstrzyknięciu za pomocą igły, leku w odpowiednie miejsce na kręgosłupie. Zastrzyk w kręgosłup wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Lekarstwo, najczęściej glikokortykosteroid (potocznie nazywany steroidem lub sterydem), w połączeniu z lekiem znieczulającym ma skuteczne działanie przeciwbólowe.
Jednak tylko podanie blokady w prawidłowy sposób, czyli precyzyjnie w miejsce, które jest przyczyną dolegliwości – zmniejszy lub zlikwiduje silne dolegliwości oraz stan zapalny.
Blokada kręgosłupa wykonywana jest zarówno w odcinku szyjnym i piersiowym, jak i lędźwiowym.
Przeczytaj również:
Ból pleców po prawej stronie – jakie są przyczyny i co robić, kiedy boli po prawej stronie pleców?
Wskazania do blokady przeciwbólowej
Wskazaniem do zastosowania zastrzyku przeciwzapalnego w kręgosłup są silne dolegliwości bólowe kręgosłupa na skutek schorzeń, takich jak:
- zwężenie kanału kręgowego (stenoza);
- przesunięcie jednego kręgu wobec kręgu drugiego (kręgozmyk);
- dyskopatia wskutek choroby zwyrodnieniowej, wypukliny bądź przepukliny krążka międzykręgowego.
Odrębnym wskazaniem jest również postawienie właściwej diagnozy, jaka się dokładna przyczyna dolegliwości bólowych u pacjenta. Wtedy zastrzyk z lekiem znieczulającym podawany jest w konkretny nerw, aby przekonać się czy to on jest właściwym źródłem bólu.
Przeczytaj również:
Dyskopatia lędźwiowa – przyczyny, objawy, leczenie, operacja, ćwiczenia, rehabilitacja, zapobieganie
Jak wygląda zastrzyk w kręgosłup?
Ostrzykiwanie powinno być wykonywane pod kontrolą RTG lub tomografii komputerowej, co ułatwi precyzyjne wprowadzenie leku. Przed podaniem blokady lekarz upewnia się, że nie występują żadne przeciwwskazania do zabiegu. Najpierw pacjent poddany jest znieczuleniu miejscowemu, podczas którego może odczuć delikatne ukłucie igły. Igłę z blokadą również delikatnie można odczuć. Niektórzy wprowadzanie leku określają jako uczucie rozpierania w stawie. Lek do kręgosłupa można podać w różnym miejscu. Najczęściej zewnątrzoponowo, ale również:
- okołokorzeniowo (w przebiegu rwy kulszowej, kiedy uciśnięty jest korzeń nerwowy);
- w staw międzywyrostkowy (jeśli są zmiany zwyrodnieniowe stawu);
- w krążek międzykręgowy (choroby dysku);
- w staw krzyżowo-biodrowy (przy patologii tegoż stawu).
Po zastrzyku mogą się pojawić: drętwienie, mrowienie lub osłabienie czucia, dlatego warto po zabiegu odpocząć i nie wykonywać gwałtownych ruchów. Później można iść do domu, ale nie zaleca się prowadzić samochodu.
Cena blokady kręgosłupa zależna jest od podawanego preparatu, a także od wybranego specjalisty i miejsca wykonania zabiegu.
Przeczytaj również:
Ból pleców po lewej stronie – co oznacza ból z lewej strony pleców?
Zastrzyk na ból kręgosłupa – efekty
Po zabiegu dolegliwości bólowe zazwyczaj ustępują po kilku dniach lub do tygodnia. Niektórzy specjaliści proponują wykonanie więcej niż jednego zastrzyku w serii, ale maksymalnie trzech, aby działanie leku było skuteczniejsze. Przy kolejnym zastrzyku – po minimum 10 dniach – można ostrzyknąć inny poziom w kręgosłupie.
Jeśli jednak pierwsza blokada w kręgosłup nie pomogła, nie zaleca się wykonywać kolejnych.
Co do częstości stosowania blokad, są informacje sporne – jedni specjaliści proponują maksymalnie 3 na 6 miesięcy, inni taką samą liczbę na rok. Efekt przeciwbólowy uzyskuje się u ponad 50 proc. pacjentów poddanych blokadzie, ale utrzymuje się on różnie. Najczęściej jest to kilka tygodni, ale zdarza się, że po zastrzyku pacjent nie odczuwa bólu przez parę lat.
Przeczytaj również:
RTG (rentgen) – zastosowanie, przygotowanie i interpretacja wyników
Blokada kręgosłupa – skutki uboczne
Niestety takie leczenie bólu kręgosłupa może mieć nieprzyjemne skutki uboczne dla zdrowia. Najpowszechniejszy z nich to zaostrzenie infekcji oraz spotęgowanie bólu kręgosłupa po blokadzie. Inne powikłania obejmują: bóle głowy, swędzenie, pieczenie skóry lub pojawienie się rumienia w okolicy aplikowania leku.
Następstwem niewłaściwego wbicia igły mogą być: krwawienie, zakażenie, uszkodzenie nerwu, zapalenie pajęczynówki lub paraliż. Wskutek przedawkowania leków steroidowych może dojść do: jałowej martwicy lub rozrzedzenia kości, osłabienia lub naderwania tkanek miękkich, wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, zaczerwienienia twarzy, wzmożonego apetytu, zaburzenia cyklu u kobiet, nudności, biegunki czy zmiany poziomu glukozy we krwi.
Przeczytaj również:
Ból pleców i klatki piersiowej – co to znaczy kiedy bolą plecy i boli klatka piersiowa?
Przeciwwskazania do blokady sterydowej
Ból pomimo tego, że jest ona nieprzyjemnym doznaniem, informuje nas, że w naszym organizmie dzieje się coś złego. Topografia bólu, czyli jego rozłożenie na charakterystycznych obszarach ciała, jest również ważnym elementem diagnostyki. Jeśli więc zastosujemy blokadę, bez względu czy to na kręgosłup, czy na inny staw – nie tylko utrudni to postawienie właściwej diagnozy, ale również nie pozwoli obiektywnie zbadać pacjenta i wykonać testów funkcjonalnych.
Zastosowanie blokady do kręgosłupa może przyćmić objawy rozwoju schorzeń, takich jak:
- zapalenie korzonków nerwowych,
- przepuklina kręgosłupa,
- zmiany zwyrodnieniowe kręgów kręgosłupa.
Wśród przeciwwskazań do blokady do kręgosłupa wymienia się: aktywne infekcje, skórne i ropne zapalenia, ciążę, zaburzenia krzepnięcia lub uczulenie na określone substancje lecznicze (w szczególności leki miejscowo znieczulające oraz sterydy).
Przeczytaj również:
Zapalenie korzonków – przyczyny, objawy, leczenie
Fizjoterapia po blokadzie kręgosłupa
Wielu specjalistów po wykonanej blokadzie zaleca intensywną fizjoterapię. Jeśli ustąpią silne dolegliwości bólowe, warto skorzystać z terapii u profesjonalnego fizjoterapeuty, który dobierze właściwe metody leczenia bólu do problemu pacjenta.
Najczęściej zaleca się odpowiednie ćwiczenia, które rozciągną tkanki skrócone i napięte, wzmocnią te osłabione i rozciągnięte oraz wyrównają dysbalans mięśniowy w kręgosłupie
Zdarza się, że terapeuta musi skorzystać z innych metod terapeutycznych, aby pomóc pacjentowi. Może wykonać, m.in.: terapię tkanek miękkich, terapię punktów spustowych, terapię metodą McKenzie, mobilizację lub manipulacje w kręgosłupie. Ważnym elementem jest również edukacja pacjenta w zakresie korekty niewłaściwej postawy ciała oraz zachowań profilaktycznych, które uchronią przed nawrotem silnych dolegliwości bólowych.
Pacjent z kolei powinien zwrócić uwagę na dbanie o prawidłową masę ciała, regularną i właściwą aktywność fizyczną, ergonomiczne stanowisko pracy, dobry materac do spania oraz odpowiednio długi sen i relaks kręgosłupa.
Przeczytaj również:
Ból pleców przy oddychaniu – dlaczego bolą plecy podczas oddychania?
Nowe wyzwania i rekomendacje dotyczące blokad kręgosłupa – co warto dopowiedzieć
Praktyka bezpieczeństwa i wytyczne kliniczne
W ostatnich latach literatura medyczna podkreśla znaczenie standaryzacji procedur blokad (np.: znieczuleń podpajęczynówkowych, zastrzyków nadoponowych lub sterydowych blokad rdzeniowych) oraz rygorystycznej techniki aseptycznej. W artykule Safety practices for interventional pain procedures: Epidural and beyond opisano najnowsze zalecenia, które mają zmniejszyć ryzyko możliwych powikłań.
W krajach Beneluksu opracowano Recommendations for Good Practice in the Use of Epidural Injection, które wskazują, że infekcje (ropień nadoponowy, zapalenie opon) są jednym z poważniejszych zagrożeń związanych z blokadami z wykorzystaniem sterydów, szczególnie u osób z obniżoną odpornością lub cukrzycą.
Zalecają one pełen reżim aseptyczny – m.in. odkażanie chlorheksydyną lub jodopowidone, użycie sterylnych rękawic, masek i obszernych serwet sterylnych.
Ponadto dokumenty brytyjskie (British Pain Society) ostrzegają, że blokady nadoponowe lub międzykręgowe należy wykonywać w kontekście dobrze funkcjonującego programu leczenia bólu, z monitoringiem neurologicznym i protokołami awaryjnymi.
Przeczytaj również:
Znieczulenie podpajęczynówkowe – wskazania, przebieg, czy boli, czas działania, skutki uboczne
Ryzyka i powikłania – najnowsze dane
Obciążenia systemowe sterydami
Blokady ze steroidami nadoponowymi (epidural steroid injections, ESI) są powszechną metodą łagodzenia bólu korzeniowego, ale nie są pozbawione skutków ubocznych. Przegląd literatury wskazuje, że możliwe są objawy ogólnoustrojowe: supresja osi podwzgórze–przysadka–nadnercza (HPA), niewydolność nadnerczy, zespół Cushinga indukowanego, hiperglikemia, osłabienie odporności, osteoporoza, a także zaburzenia psychiczne i okulistyczne – choć większość działań ubocznych nie bywa ciężka. Autorzy sugerują stosowanie sterydów niecząsteczkowych (nonparticulate steroids), by ograniczyć ryzyko neurologiczne przy przypadkowej embolii.
Przeczytaj również:
Zespół Cushinga – przyczyny, objawy, skutki
Poważne powikłania neurologiczne
Choć rzadkie, to jednak raportowane są przypadki ciężkich powikłań: krwiaki nadoponowe prowadzące do ucisku rdzenia, uszkodzenia neurologiczne, zatorowości i zgonów. W artykule Risk of serious spinal adverse events associated with epidural oszacowano częstość takich zdarzeń i wykazano, że ryzyko zależy od: poziomu podania, techniki, rodzaju steroidu i podejścia (interlaminarne, transforaminalne).
W środowisku medycznym przyjmowany jest pogląd, że incydenty te są wyjątkowo rzadkie, ale podkreśla się, że RCT (randomizowane badanie kontrolne) i badania obserwacyjne często nie mają wystarczającej mocy, by wykryć te zdarzenia.
Przeczytaj również:
Gorset ortopedyczny na kręgosłup (lędźwiowy, piersiowy) – leczenie skoliozy
Wskazania restrykcyjne i ograniczenia praktyczne
Zgodnie z wytycznymi NICE (Wielka Brytania) blokady kręgosłupa nie powinny być stosowane jako leczenie bólu odcinkowego bez objawów rwy lub bez objawów czerwonych flag – czyli symptomów sugerujących poważne zmiany strukturalne. Blokady diagnostyczne (np. medial branch blocks) mogą mieć sens w ocenie wskazań do termicznej ablacji (radiofrekwencji).
Wdrożenie blokady powinno być częścią kompleksowego programu rehabilitacyjnego, nie zaś „szybkiego zastrzyku” bez dalszego planu leczenia.
We Włoszech (dokument FEDERDOLORE-SICD) powstał konsensus standardów praktyki dla blokad nadoponowych przewlekłego bólu, w którym akcentuje się konieczność kwalifikacji pacjenta, ustalenie celów terapeutycznych, precyzyjnej techniki i monitorowania po zabiegu.
Przeczytaj również:
Rwa kulszowa – przyczyny, objawy, leczenie
Wskazówki praktyczne i uwagi operatora
-
Selektor pacjentów i ocena ryzyka
Przed wykonaniem blokady należy dokładnie ocenić czynniki ryzyka: zaburzenia krzepnięcia, immunosupresję, infekcję ogólnoustrojową lub miejscową, złe wyniki obrazowe sugerujące zmiany strukturalne (np. guzy, krwawienia). -
Dobór techniki i sterydu
Gdy to możliwe, należy stosować techniki mniej ryzykowne (np. interlaminarne zamiast transforaminalnych) i sterydy niecząsteczkowe, by ograniczyć ryzyko embolizacji. -
Minimum interwałów między podaniami
Zachowywać odstępy między blokadami wynikające z ryzyka supresji osi steroidowej – najczęściej nie więcej niż 3–4 podania w roku, zaś w niektórych przypadkach nawet mniej. -
Monitoring po zabiegu
Obserwować pacjenta co najmniej kilkanaście godzin: monitorować czucie, ruchomość kończyn dolnych, kontrolować poziom glukozy (u chorych z cukrzycą), objawy infekcji czy pogorszenie neurologiczne. -
Raportowanie powikłań i audyt
Pracownicy klinik są coraz bardziej zachęcani, by dokumentować wszelkie niepożądane zdarzenia, nawet łagodne, i brać udział w rejestrach powikłań (np. europejskich bazach interwencji bólowych).Wspólpraca: redakcja Wylecz.to
