RTG (rentgen) – zastosowanie, przygotowanie i interpretacja wyników

Co to jest RTG (rentgen)?

Badanie radiologiczne (RTG) polega na przechodzeniu przez wybraną część ciała badanej osoby kontrolowanych dawek promieni rentgenowskich (promieni X), które są rzutowane na prostopadłą płaszczyznę z detektorem tych promieni. Przesyłane z lampy rentgenowskiej promieniowanie rentgenowskie (przed dotarciem do detektora) jest częściowo pochłaniane przez tkanki osoby badanej znajdujące się pomiędzy tymi obiektami.

Badanie RTG trwa zwykle maksymalnie kilka minut, nie wymaga długiego przygotowania, nie ma powikłań (może mieć jedynie negatywne następstwa u kobiet w ciąży). Może też być wykonywane w każdym wieku i okresowo powtarzane. Przeciwwskazania są nieliczne i dotyczą jedynie kobiet w ciąży, jeśli badanie miałoby być planowe i istnieją alternatywne badania obrazowe, podczas których nie jest wykorzystywane promieniowanie jonizujące.

Zastosowanie RTG w diagnostyce

Badanie RTG pozwala rozpoznać:

• stany pourazowe (wykonuje się RTG w dwóch projekcjach do siebie prostopadłych, np.: RTG nadgarstka, RTG stawu skokowego, RTG barku – obraz RTG w połączeniu z objawami klinicznymi pozwoli rozpoznać lub wykluczyć złamanie);
• choroby zapalne (np. RTG klatki piersiowej celem rozpoznania zapalenia płuc);
• zmiany zwyrodnieniowe (głównie RTG kręgosłupa – zwykle odcinkowe, np. odcinek szyjny kręgosłupa);
• nowotwory (w zależności od lokalizacji – pomocne może być np. RTG klatki piersiowej);
• zaburzenia hormonalne i metaboliczne (osteoporoza, krzywica – tutaj zwykle wykonywana jest densytometria, można również zlecić RTG nadgarstka u dziecka w celu oceny wieku kostnego);
• stany nagłe przewodu pokarmowego (np. niedrożność przewodu pokarmowego – wówczas wykonuje się RTG jamy brzusznej);
• wady rozwojowe (w zależności od wady pomocne może być RTG kręgosłupa, ale też RTG stopy lub RTG kolana).

Jak zatem widać, zakres badań RTG jest bardzo szeroki. Jeśli jednak badanie RTG nie wyjaśniło w pełni problemu, konieczne jest zlecenie badań dodatkowych, np. tomografii lub rezonansu (1,2).

Wskazania do wykonania RTG

RTG jest jednym z kilku dostępnych badań obrazowych. Powodem jego wykonania mogą być:

• podejrzenie zmian pourazowych (zwłaszcza kości i stawów);
• bóle układu mięśniowo-szkieletowego (np. podejrzenie choroby zwyrodnieniowej stawów);
• stany nagłe klatki piersiowej (np.: obrzęk płuc, ciężkie zapalenie płuc) i brzucha (np.: niedrożność jelit, perforacja przewodu pokarmowego);
• choroby przewodu pokarmowego;
• podejrzenie wielu chorób z zakresu układu oddechowego (w tym występowanie przewlekłego kaszlu) i układu moczowego (np. kolka nerkowa).

Należy robić RTG wyłącznie na zlecenie lekarza, który również powinien interpretować jego wynik. Badanie bez skierowania możliwe jest jedynie w stanie zagrożenia życia, kiedy pacjent pozostaje nieprzytomny, a oczekiwanie na jego zgodę lub skierowanie od lekarza znacznie opóźniłoby diagnostykę i leczenie.

Przygotowanie do badania RTG

Pacjent do badania RTG odsłania tę część ciała, która będzie naświetlana promieniami rentgenowskimi, i przyjmuje pozycję wskazaną przez osobę wykonującą badanie. Badanie rentgenowskie nie wymaga specjalnego przygotowania. Jednak do badania radiologicznego górnego odcinka przewodu pokarmowego, kręgosłupa i miednicy zaleca się, aby dzień przed badaniem pacjent nie jadł obfitej kolacji, a na samo badanie powinien zgłosić się na czczo. Gdy badanie jest wykonywane po południu, należy zachować dietę lekkostrawną już dzień przed badaniem, a w dniu badania pacjent pozostaje na czczo. W dniu badania pacjent nie powinien też palić papierosów i pić napojów gazowanych. Na badanie rentgenowskie pacjent musi także zabrać skierowanie, które wydał mu lekarz, a także swój dowód osobisty.

Przebieg badania RTG

Po wejściu do pomieszczania, w którym odbywa się badanie, pacjent będzie poproszony o przyjęcie odpowiedniej pozycji i odsłonięcie części ciała, która ma być prześwietlana. Z kolei osoba, która wykonuje zdjęcie rentgenowskie, wychodzi do innego pomieszczenia, gdzie obsługuje aparaturę. W zależności od tego, jaki rodzaj badania RTG jest wykonywany, pacjent może być poproszony o czasowe wstrzymanie oddechu. Część badań RTG wymaga także podania kontrastu, jednak powinno to być uwzględnione w skierowaniu, które wydał lekarz.

Interpretacja wyników RTG

Interpretacja badania RTG nie jest sprawą prostą i powinna być ona wykonywana przez doświadczonego lekarza – najlepiej radiologa. Zawsze należy wynik badania skorelować z dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjenta i na tej podstawie podjąć dalsze decyzje dotyczące diagnostyki i leczenia.

Zdjęcie powinno być ocenione pod kątem wszelkich nieprawidłowości, takich jak: guzy, zmiany zapalne, zmiany zwyrodnieniowe, płyn w opłucnej, zmiany w strukturze kości (np. przerzuty nowotworowe) lub szczeliny złamania. Należy pamiętać, że RTG jest jedynie badaniem pomocniczym i za całokształt dalszego postępowania odpowiada lekarz zlecający badanie rentgenowskie.