Scyntygrafia – zastosowanie, wskazania i interpretacja wyników

Co to jest scyntygrafia?

Scyntygrafia to obrazowa metoda diagnostyczna z zakresu medycyny nuklearnej. To badanie obrazowe, które wykorzystuje izotopy radioaktywne (radiofarmaceutyki), a także gammakamerę, czyli specjalne urządzenie. Scyntygrafia umożliwia uzyskanie szczegółowych obrazów wewnętrznych struktur naszego organizmu.

Podstawą badania jest zobrazowanie rozkładu radiofarmaceutyku (mówi się o graficznym przedstawieniu jego rozmieszczenia) dożylnie podanego pacjentowi w badanym narządzie. Co kryje się pod pojęciem radiofarmeceutyku? To połączenie izotopu emitującego promienie gamma z substancją chemiczną, która doprowadza źródła promieniowania do określonego narządu.

Niektórzy zastanawiają się, czy scyntygrafia jest bolesna? Scyntygrafia to nieinwazyjne i bezbolesne badanie, które najczęściej wykonuje się w pozycji siedzącej lub leżącej.

Scyntygrafia, w zależności od zastosowanej techniki, umożliwia dokładne zbadanie każdej części ciała (możliwa jest też scyntygrafia całego ciała).

Do najczęściej wykonywanych badań należą:

• Scyntygrafia kości – wykonując scyntygrafię kości, mamy możliwość ich metabolicznej oceny i wczesnego wykrycia zmian.
• Scyntygrafia tarczycy – umożliwia ocenę struktury tarczycy.
• Scyntygrafia serca – możliwe jest zobrazowanie przepływu krwi oraz zidentyfikowanie ewentualnych niedokrwionych lub uszkodzonych obszarów serca.
• Scyntygrafia nerek – umożliwia dokładne określenie położenia, kształtu i wielkości nerek.
• Scyntygrafia wątroby – pozwala na ocenę struktury wątroby i dróg żółciowych.
• Scyntygrafia płuc – umożliwia ocenę perfuzji i wentylacji płuc.

Czym się różni scyntygrafia od PET?

PET to pozytonowa tomografia emisyjna, w której rejestruje się promieniowanie powstające podczas anihilacji pozytonów. Różnice polegają na użyciu innych radiofarmaceutyków i radioizotopów, które ulegają różnym rozpadom promieniotwórczym. Badanie PET wiąże się z bardziej skomplikowanym przygotowaniem pacjenta i użyciem innego urządzenia.

Wskazania do wykonania scyntygrafii – kiedy wykonać badanie scyntygraficzne

Wskazaniem do wykonania scyntygrafii jest głównie podejrzenie choroby nowotworowej lub wystąpienie przerzutów, wówczas gdy choroba nowotworowa została zdiagnozowana wcześniej. Scyntygrafia kości wykorzystywana jest do oceny stopnia zaawansowania nowotworu i oceny skuteczności leczenia.

Scyntygrafia kości ma na celu także:

• ocenę niewyjaśnionego bólu kości,
• wykrycie infekcji kości,
• ocenę urazu kości,
• określenie wieku złamania.

Wskazaniem do przeprowadzenia scyntygrafii są także: choroby tarczycy, ocena wad wrodzonych u dzieci, ocena rokowań po przebytym zawale lub przy niewydolności serca, diagnostyka zespołów otępiennych. Należy ją również wykonać w przypadku: guza tarczycy, podejrzenia przerzutów, diagnostyki choroby Gravesa-Basedowa i Hashimoto, odmiedniczkowego zapalenia nerek u małych dzieci, diagnostyki refleksu pęcherzowo-moczowego, diagnostyki wentylacji i perfuzji płuc, diagnostyki zespołów otępiennych czy choroby wieńcowej.

Scyntygrafia jest badaniem, które umożliwia wszechstronną ocenę oraz precyzyjne zlokalizowanie ewentualnych problemów zdrowotnych.

Przeciwwskazania do badania scyntygraficznego

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania badania są ciąża i karmienie piersią. Scyntygrafia nie może być też wykonywana u osób mających uczulenie na preparaty zawierające radioaktywne znaczniki.

Izotopami stosowanymi w badaniach scyntygraficznych są, m.in.:

• jod,
• selen,
• kobalt,
• fluor,
• tlen,
• żelazo,
• węgiel,
• azot.

Alergia na wykorzystany w danym badaniu izotop również stanowi przeciwwskazanie do badania.

Przebieg badania scyntygraficznego

Scyntygrafia polega na utworzeniu obrazu struktur wewnętrznych przy użyciu specjalnego aparatu wychwytującego promieniowanie gamma (promieniowanie jonizujące), które pochodzi z podanego radiofarmaceutyku. Osobie, która zgłosiła się na badanie, zostaje dożylnie podana mała dawka promieniotwórczego izotopu. By podane izotopy zaczęły działać, należy odczekać kilkadziesiąt minut. Poza tym scyntygrafia nie wymaga specjalnego przygotowania.

W następnej kolejności pacjent kładzie się na specjalnym stole (w odpowiedniej pozycji), a specjalista rozpoczyna badanie. Uruchomiony zostaje scyntygraf, czyli specjalny aparat diagnostyczny. Technik elektroradiolog umieszcza głowicę gammakamery nad badanym narządem. W głowicy kamery znajduje się specjalny kryształ, który rejestruje promieniowanie emitowane przez narządy, w których znajduje się odpowiednia dawka radioizotopu. Obraz przekazany zostaje przez gammakamerę i zostaje uwidoczniony na ekranie monitora.

Podczas badania lekarz widzi badany narząd i jest w stanie ocenić jego czynność. Wynik ma postać zdjęć, które zostają dokładnie opisane przez specjalistę. Zmiany, które pojawiły się w jakimś narządzie, będą miały postać ciemnych punktów lub świecących miejsc.

Czy scyntygrafia jest szkodliwa? Scyntygrafia to nieinwazyjne i bezbolesne badanie, które najczęściej wykonywane jest w pozycji leżącej, a niekiedy także i siedzącej.

Ile trwa scyntygrafia? Badanie poprzedzone jest założeniem wenflonu, przez który dożylnie zostaje podany izotop. Znacznik najczęściej podaje się na około 30–60 minut przed badaniem. Samo badanie może zająć od kilkunastu do nawet kilkudziesięciu minut, a w trakcie jego trwania należy pozostać nieruchomo w pozycji leżącej.

Po badaniu zaleca się pacjentowi picie dużej ilości wody, opróżnianie pęcherza moczowego, a także unikanie kontaktu z dziećmi i kobietami w ciąży chociaż przez jeden dzień.

Scyntygrafia może być refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) – pod warunkiem, że wskazania do wykonania badania zostaną udokumentowane. Można wykonać ją również prywatnie, a jej koszt wynosi między 300 a 900 zł (w zależności od tego, którego miejsca w organizmie dotyczy i w jakim mieście zostanie wykonana).

Interpretacja wyników scyntygrafii

Lekarz interpretuje wyniki badania scyntygrafii na podstawie lokalizacji danych zmian i intensywności wychwytu w zmianie. Jaśniejsze i ciemniejsze plamy, które odpowiadają liczbie kwantów promieniowania, tworzą zarys narządu. Uzyskany obraz scyntygraficzny pomaga w rozpoznaniu zimnych i gorących punktów. Intensywne kolory – np. bordowe plamy – odpowiadają guzkom gorącym, a słabsze (czyli np. żółte lub niebieskie) – guzkom zimnym.

Ile się czeka na wynik badania? Większość wyników badań scyntygraficznych gotowa jest tego samego dnia, jednak w niektórych przypadkach wyniki wymagające dłuższego i bardziej szczegółowego przeanalizowania wydawane są dopiero po kilku dniach.

Zastosowanie scyntygrafii w diagnostyce

Scyntygrafia umożliwia fizyczną i funkcjonalną ocenę danego narządu. To za jej pomocą możemy sprawdzić, jak jest on zbudowany i ocenić, czy działa prawidłowo. Scyntygrafia najczęściej wykorzystywana jest w diagnostyce: układu kostnego, serca, płuc, nerek oraz tarczycy. Umożliwia wykrycie wielu chorób i schorzeń, jak np. choroby: serca, kości, tarczycy, przytarczyc, płuc, wątroby, nerek.

Scyntygrafię przeprowadza się wówczas, gdy tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny okażą się niewystarczające do uzyskania pełnej i jednoznacznej oceny patologii endokrynnych gruczołów.

Rezonans magnetyczny (MR) jest z kolei badaniem, które wykorzystuje działanie pola magnetycznego do uzyskania obrazów danej partii ciała. Pozwala na wykrycie m.in. nowotworu, guza oraz krwiaka we wczesnej fazie rozwoju. Podczas MR nie występuje szkodliwe dla organizmu pacjenta promieniowanie rentgenowskie, ale w pełni bezpieczne pole magnetyczne.