Scyntygrafia kości – wskazania, jak przebiega, skutki uboczne

Co to jest scyntygrafia kości i stawów?

Badanie scyntygraficzne kości i stawów to obrazowa metoda diagnostyczna medycyny nuklearnej, w której wykorzystywane są radioznaczniki osteotropowe, czyli takie, które gromadzą się w kościach.

Główną zaletą scyntygrafii jest możliwość uzyskania obrazu całego kośćca po jednorazowym podaniu izotopu promieniotwórczego, co daje jej przewagę nad badaniami radiologicznymi – aby osiągnąć ten sam efekt należałoby wykonać wiele zdjęć.

Rodzaje scyntygrafii kości

Wyróżniamy kilka odmian scyntygrafii układu kostnego:

• scyntygrafię statyczną, która pozwala na wykrywanie na wczesnym etapie i z dużą dokładnością ognisk osteolizy (czyli rozpadu kości), na przykład nowotworowych;
• scyntygrafię trójfazową (scyntygrafia dynamiczna), którą oceniamy ukrwienie kości i ewentualne istnienie obrzęku otaczających tkanek miękkich;
• scyntygrafię zapaleń kośćca, dzięki której możemy różnicować zapalenia z procesami jałowymi lub nowotworowymi.

Badania scyntygraficzne mają zastosowanie także w chorobach stawów. Dzięki nim mamy możliwość odróżnienia reumatoidalnego zapalenia stawów od zapalenia łuszczycowego, a także wczesnej diagnostyki zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa.

Wskazania do scyntygrafii kości i stawów

Podstawowymi wskazaniami do wykonania scyntygrafii kości i stawów są:

• podejrzenie nowotworu lub przerzutów nowotworowych do kości,
• zapalenie kości krwiopochodne lub zewnątrzpochodne,
• choroby metaboliczne (jak na przykład choroba Pageta),
• ocena gojenia się przeszczepów kostnych,
• ocena skuteczności leczenia radio- i chemioterapią przerzutów kostnych,
• nietypowe postacie złamań,
• ocena zajęcia kości w owrzodzeniach podudzi (również w stopie cukrzycowej),
• różnicowanie zapaleń stawów (np. reumatoidalne zapalenie stawów z łuszczycowym),
• ocena stanu ukrwienia odłamków kostnych lub w stanach zapalnych.

Jak przebiega scyntygrafia kości?

Nie jest wymagane specjalne przygotowanie do scyntygrafii, ani dodatkowe badania, chyba że lekarz prowadzący zaleci inaczej. Należy jedynie pamiętać, aby opróżnić pęcherz moczowy bezpośrednio przed badaniem, co umożliwi uwidocznienie kości krzyżowej oraz aby zdjąć z siebie metalowe przedmioty, które mogą zakłócać przebieg scyntygrafii. Pacjent nie musi być na czczo.

W przypadku, gdy pacjentem jest dziecko, może zajść konieczność podania przed scyntygrafią kości środka uspokajającego lub zastosowania znieczulenia ogólnego. Jest to istotna kwestia, ponieważ podczas badania należy leżeć nieruchomo.

Pacjent zgłasza się do pracowni medycyny nuklearnej w wyznaczonym terminie, gdzie przed badaniem pielęgniarki zakładają mu wkłucie dożylne, tak zwany wenflon. Następnie układa się w wyznaczonym miejscu w pozycji na wznak i zostaje podany mu dożylnie związek promieniotwórczy.

Badanie przeprowadzane jest przy pomocy gammakamer sprzężonych z systemem komputerowym.

Jeżeli wykonywana jest scyntygrafia trójfazowa, badanie rozpoczyna się w momencie rozpoczęcia wlewu radioznacznika.

• Pierwsza faza, tak zwana perfuzyjna, daje możliwość oceny miejscowego ukrwienia badanej okolicy.
• W drugiej fazie (tkankowej) gromadzenie izotopu odzwierciedla objętość krwi w badanym obszarze.
• Faza trzecia, wypłukiwania, pozwala na analizę ewentualnych zmian w kościach.

W przypadku scyntygrafii statycznej, zapaleń kośćca lub scyntygrafii stawów, badanie przeprowadza się po 2-3 godzinach od podania radioznacznika i trwa ono 20-40 minut. Czasami w trakcie badania, jeśli zajdzie taka potrzeba, wykonywane są zdjęcia radiologiczne, dzięki którym lepiej można ocenić zmiany patologiczne na tle zdrowych tkanek. Po skończonym badaniu należy wypić około jednego litra płynów, aby wypłukać resztki izotopu z organizmu i należy pamiętać, aby oddać mocz w toalecie na terenie pracowni, ze względu na ochronę radiologiczną.

Skutki uboczne po scyntygrafii kości i stawów

Po scyntygrafii kości i stawów nie występują powikłania i może być ono wielokrotnie powtarzane. Wykonuje się je u osób w każdym wieku, wyłączone są jedynie kobiety:

• w okresie ciąży,
• w czasie laktacji,
• w drugiej połowie cyklu miesięcznego, jeśli istniała możliwość zapłodnienia.