USG piersi – wskazania, przebieg badania i interpretacja wyników

Badanie USG piersi – co to jest?

Badanie ultrasonograficzne piersi (inaczej: sonomammografia) jest metodą obrazowania, która wykorzystuje fale ultradźwiękowe do uwidocznienia zmian występujących w piersiach. Przenikanie ultradźwięków umożliwia zobrazowanie struktury piersi i różnego rodzaju zmian występujących w ich obrębie.

USG jest często stosowane jako uzupełnienie badania mammograficznego, które pozostaje złotym standardem diagnostycznym w kierunku raka piersi.

Pomimo że nie jest głównym badaniem screeningowym w kierunku raka piersi, jego wykonanie może być pomocne w ocenie zmian znajdujących się w obrębie piersi, w szczególności u młodych kobiet, których gruczoły piersiowe są zbudowane z gęstej tkanki gruczołowej. U takich pacjentek to właśnie USG jest głównym badaniem diagnostycznym do oceny piersi. Badanie to może być również pomocne, aby odróżnić zmiany lite od zmian wypełnionych płynem (np. torbieli).

Jakie są wskazania do badania USG piersi?

Badanie USG piersi jest wykorzystywane do diagnostyki gruczołów piersiowych u kobiet poniżej 35. roku życia, a także u pacjentek w ciąży i karmiących piersią. Jest ono również badaniem z wyboru u dzieci i u mężczyzn.

Dodatkowo, wskazania do wykonania badania USG gruczołów sutkowych obejmują:

• wyczuwalny palcami guzek w piersi;
• powiększone węzły chłonne pachowe;
• obecność podejrzanej nieprawidłowości w badaniu mammograficznym;
• obecność wydzieliny z sutka;
• zmiany skórne na sutkach i inne zmiany w wyglądzie piersi;
• wyciągnięcie skóry w obrębie piersi;
• wciągnięcie brodawki sutkowej;
• ginekomastia;
• obserwacja pacjentek otrzymujących chemioterapię neoadjuwantową;
• różnicowanie zmian litych i płytowych;
• kontrola po operacjach oszczędzających piersi i radioterapii;
• celowane pobieranie materiału do badania cytologicznego i histopatologicznego;
• kliniczne objawy zapalenia sutka, zwłaszcza podejrzenie ropnia.

USG piersi w profilaktyce raka piersi

Rak piersi jest to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet. Jest również drugą przyczyną zgonów z powodów onkologicznych. Celem profilaktyki pierwotnej jest zmniejszenie liczby zachorowań poprzez wczesne wykrywanie zmian, które mogłyby przekształcić się w nowotwór piersi. Pozwala to na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Najprostszym badaniem profilaktycznym piersi jest comiesięczne samobadanie piersi. Powinno się je wykonywać po miesiączce. Sygnałem, który powinien zwrócić szczególną uwagę pacjentki, jest pojawienie się wyczuwalnego palpacyjnie guzka lub wyczuwalnego pod palcami zgrubienia.

Kolejnym badaniem wykonywanym w diagnostyce raka piersi jest mammografia. Programem przesiewowych badań mammograficznych objęte są kobiety w wieku od 45. do 74. roku życia. U młodszych pacjentek ten rodzaj badania jest mniej skuteczny – z tego powodu zaleca się badanie USG.

Najważniejszym badaniem uzupełniającym mammografię jest badanie ultrasonograficzne piersi. U młodych pacjentek jest to podstawowa metoda diagnostyczna. Wykonywanie badania USG piersi jest również zalecane u pacjentek w ciąży, w celu uniknięcia napromieniowania rentgenowskiego. Pierwsze badanie USG powinno się wykonać około 20. roku życia.

Badania profilaktyczne mogą również zostać rozszerzone o rezonans magnetyczny, który dostarczy pozostałych istotnych informacji diagnostycznych.

Regularne wykonywanie badań profilaktycznych jest ważne dla wszystkich kobiet, jednak szczególnie istotne jest u kobiet z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania na raka piersi np. z powodu obciążenia rodzinnego. Takie pacjentki powinny wykonywać badania z większą częstotliwością.

Jak przygotować się do badania USG piersi?

Badanie USG jest badaniem nieinwazyjnym i nie wymaga od pacjenta specjalistycznego przygotowania. Badanie najlepiej wykonać w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego. Dlaczego? W drugiej fazie cyklu gruczoły piersiowe stają się tkliwe – badanie może być nieprzyjemne dla pacjentki. Po drugie, mogą ulegać przebudowie pod wpływem wydzielanych hormonów, ulegają powiększeniu, a tym samym utrudniają badanie. Również mogą wystąpić niewielkie torbiele, które w pierwszej fazie cyklu są z reguły nie obecne.

Na badanie warto założyć luźną odzież, która ułatwi odsłonięcie miejsca badania. Przed badaniem należy zdjąć biżuterię w obrębie biustu. Warto również zabrać ze sobą wyniki poprzednich badań.

USG piersi a laktacja. USG podczas karmienia piersią

Wiele kobiet uważa, że laktacja stanowi przeciwwskazanie do wykonania badania USG piersi. Jak podkreślają specjaliści – nie ma przeciwwskazań do wykonywania badania USG piersi w czasie ciąży, jak i laktacji.

Ultrasonografia to bezpieczna metoda, która nie wpływa negatywnie na proces produkcji mleka i samo karmienie piersią. Łączny okres ciąży i laktacji może być liczony w latach, dlatego tak ważne jest kontrolowanie i profilaktyka raka piersi w tym czasie. Kobieta, która nie wykonuje badania USG piersi w czasie ciąży i laktacji, jest wyłączona z kontroli na naprawdę długi czas.

Mammografia a karmienie piersią

Czy karmienie piersią jest przeciwwskazaniem do mammografii? Istnieją sytuacje, w których pojawiają się wskazania do wykonania mammografii w czasie karmienia piersią. Wskazaniem do wykonania mammografii podczas laktacji może być zaobserwowanie w trakcie USG podejrzanej onkologicznie zmiany. Mammografia często daje szansę na poszerzenie diagnostyki i czasami jest badaniem niezbędnym do oceny danej zmiany. Badanie mammograficzne gruczołu piersiowego nie wpływa negatywnie na laktację i skład mleka, co sprawia, że można po tym badaniu kontynuować karmienie piersią.

Jak przebiega USG piersi?

Badanie USG jest wykonywane przez lekarza – najczęściej radiologa bądź ginekologa. Przed badaniem USG piersi lekarz zbierze wywiad lekarski uwzględniający między innymi datę ostatniej miesiączki, przebyte ciąże, choroby przewlekłe i inne obciążenia rodzinne.

Sonomammografię przeprowadza się w specjalnie przygotowanym do tego celu pomieszczeniu. Pacjentka rozbiera się od połowy w górę i kładzie się na leżance. Rękę, w zależności, która strona jest badana, należy umieścić pod głową, powodując maksymalne spłaszczenie gruczołu piersiowego. Następnie badający nakłada specjalny żel ułatwiający poślizg głowicy po piersi oraz przewodzenie fal ultradźwiękowych. Badający przesuwa po gruczole piersiowym sondę, oglądając na monitorze każdy fragment piersi.

Lekarz przesuwa głowicę ultrasonografu zgodnie z ruchem wskazówek zegara wzdłuż długiej osi płata gruczołowego piersi. Zapewnia to dobrą ocenę wszystkich struktur anatomicznych w obrębie gruczołu piersiowego, łącznie z przewodami mlekowymi. Badanie USG umożliwia również ocenę unaczynienia tkanek sutka i zmian patologicznych za pomocą dopplera.

Badanie powinno obejmować także doły pachowe oraz doły nad- i podobojczykowe w celu oceny węzłów chłonnych.

Wynik w postaci opisu oraz zdjęć pacjentka otrzymuje w formie papierowej lub na płycie CD. Badanie trwa zwykle 10–15 minut.

Jak interpretować wyniki badania USG piersi?

Interpretacji wyników badania USG powinien dokonać lekarz na podstawie obrazu z wykonanego badania oraz jego opisu.

Opis badania powinien zawierać informacje o wszelkich nieprawidłowościach uwidocznionych w badaniu. W przypadku wykrycia zmian ogniskowych powinien również zostać uzupełniony o szczegółową charakterystykę tej zmiany, uwzględniając jej:

• kształt,
• orientację w przestrzeni,
• granice,
• wzór echa,
• obecność ewentualnych mikrozwapnień, zaburzeń architektury gruczołu oraz innych charakterystycznych cech.

Istnieje szereg właściwości, które mogą sugerować złośliwość zmiany – nie umożliwiają one pewnej diagnozy raka piersi, jednak stanowią wskazanie do poszerzenia diagnostyki i konsultacji ze specjalistą.

Te cechy to:

• hipoechogeniczna struktura zmiany,
• słabe odgraniczenie zmiany od otoczenia,
• architektoniczne odkształcenia otaczających tkanek miękkich,
• cień akustyczny,
• zmiana o wysokości większej niż szerokość,
• obecność mikrozwapnień.

Zmiany w obrębie piersi powinny być również zakwalifikowane do odpowiedniej kategorii w skali BI-RADS – dotyczy ona zarówno opisów USG piersi, jak i mammografii czy rezonansu magnetycznego.

Skala BI-RADS do oceny zmian w piersi

Skala BI-RADS jest sześciostopniową skalą, w której uwzględnia się charakter zmiany i prawdopodobieństwo, że jest ona złośliwa. Poszczególne stopnie prezentują się następująco:

• 0 – ocena niekompletna – konieczne jest wykonanie badań dodatkowych;
• 1 – prawidłowy obraz piersi w badaniu USG;
• 2 – zmiana łagodna;
• 3 – zmiana prawdopodobnie łagodna – prawdopodobieństwo, że zmiana jest złośliwa, nie przekracza 2% – należy wykonać badanie kontrolne za 6 miesięcy;
• 4 – zmiana podejrzana, ryzyko złośliwości od 2% do 95%, zalecane jest wykonanie biopsji gruboigłowej. 4A – prawdopodobieństwo zmiany złośliwej 2-10%. 4B – prawdopodobieństwo, że zmiana jest złośliwa wynosi 10-50%. 4C – prawdopodobieństwo zmiany złośliwej pomiędzy 50 a 95%;
• 5 – prawdopodobieństwo, że zmiana jest złośliwa, przekracza 95%. Konieczna jest weryfikacja histopatologiczna zmiany;
• 6 – rak piersi rozpoznany na podstawie wcześniej wykonanej biopsji piersi.

Badanie USG piersi – przeciwwskazania do badania

Jako że badanie ultrasonograficzne piersi jest badaniem wyjątkowo bezpiecznym – istnieje niewiele przeciwwskazań do jego wykonania. Przeciwwskazaniem do USG piersi jest uszkodzenie lub zakażenie skóry w planowanym miejscu badania. Co więcej, tak jak w przypadku wszystkich badań – przeciwwskazaniem jest również brak zgody pacjentki.

współpraca: lek. Kamil Kowal, lek. Katarzyna Banaszczyk