Zapalenie sutka – przyczyny i objawy

Zapalenie sutka a karmienie piersią

Ponad 90% wszystkich stwierdzonych przypadków zapalenia tkanek gruczołu piersiowego jest związana z karmieniem piersią. Zapalenie sutka pojawia się w 2–3 tygodniu po porodzie u kobiet karmiących naturalnie, przystawiających dziecko do piersi. Nieco częściej zapalenie sutka dotyczy kobiet, które urodziły pierwsze dziecko i nie opanowały jeszcze prawidłowej metody przystawiania dziecka do piersi. Otarcia, pęknięcia brodawki sutkowej, wynikające z ssania piersi przez noworodka, są źródłem nie tylko bólu, ale też możliwą drogą wniknięcia bakterii.

Najczęstszą etiologią połogowego zapalenia sutka jest gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). Na drodze wstępującej kolonizuje on brodawkę, przewody mleczne; powodując uogólniony stan zapalny piersi. Zapalenie sutka, połączone z wyciekiem ropy i krwi z brodawki, jest czasowym przeciwwskazaniem do karmienia piersią, zajętą procesem zapalnym. Można oczywiście nadal karmić piersią zdrową, a po ustaniu zapalenia piersi – powrócić do karmienia obiema piersiami.

Zapalenie sutka zastoinowe

Innym mechanizmem połogowego zapalenia piersi jest zastój pokarmu i jego zapalenie. Najczęściej dochodzi do niego w pierwszych tygodniach karmienia, w momencie, kiedy pokarm zaczyna być produkowany w dużych ilościach (tzw. nawał).

Niedostateczne opróżnianie piersi podczas karmienia lub rzadkie karmienie piersią, nieodciąganie pokarmu sprzyja jego zastoju i zapaleniu, rozprzestrzeniającemu się na przewody mleczne. Czynnikiem sprawczym może być też przemęczenie, ucisk piersi przez źle dobrany biustonosz lub pozycję spania. Profilaktyką tego rodzaju zapalenia jest regularne, częste karmienie piersią, a w przypadku niemożliwości karmienia dziecka – odciąganie mleka specjalnymi urządzeniami (laktatorami).

Zapalenie sutka a laktacja i zastój pokarmu

Jakie jest postępowanie w przypadku zapalenia sutka związanego z laktacją? W przypadku zastoju pokarmu, kiedy jeszcze nie pojawiły się uogólnione objawy zapalenia sutka, może spróbować działać zachowawczo. Celem jest opróżnienie przewodów mlecznych. Pomocne bywają „babcine” metody, np. okłady z liści kapusty. Liście kapusty należy włożyć do lodówki i rozbić tłuczkiem, by puściły soki. Tak przygotowane, przykładać do obolałej piersi. Zarówno substancje zawarte w kapuście, jak i same ich właściwości chłodzące, zmniejszają ból piersi, przynoszą ulgę, mają niewielkie działanie hamujące laktację. Inne metody postępowania:

• pierś przed karmieniem, jak i w jego trakcie należy masować, co stymuluje usuwanie pokarmu;
• przed karmieniem stosować ciepłe okłady lub wziąć ciepły prysznic, co ma na celu rozszerzyć kanaliki wyprowadzające pokarm i ułatwić ewakuację mleka;
• w razie bólu zażyć standardowy, niesteroidowy lek przeciwzapalny, np. ibuprofen, który działa zarówno przeciwbólowo, jak i przeciwzapalnie;
• przystawiać dziecko do piersi z zastojem, a po ustaniu zastoju zawsze na zmianę by opróżniać piersi symetrycznie; jedynie ropa lub krew w mleku jest przeciwwskazaniem do karmienia z tej piersi;
• pić dużo płynów – wody mineralnej, herbaty ziołowej, np. z szałwii, która delikatnie hamuje laktację.

Objawy zapalenia sutka

Objawy zapalenia piersi zależne są od tego, czy proces zapalny jest miejscowy, czy rozszerzył się już na okoliczne tkanki, wywołując uogólnioną reakcję zapalną organizmu. W związku z tym przebieg zapalenia sutka i obraz kliniczny może być różny:

• ból jednej piersi – bolesność piersi, najczęściej asymetryczna, dotycząca jednej piersi;
• wyciek ropnej treści z brodawki, czasem podbarwionej krwią;
• obrzęk piersi;
• zaczerwieniona skóra nad zmianą zapalną;
• pęknięcia, otarcia wokół brodawki;
• powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, zwykle pachowych;
• wysoka temperatura ciała, czasem z dreszczami;
• uogólnione złe samopoczucie.

Inne przyczyny zapalenia sutka

Do rzadkości należy zapalenie piersi, które pojawia się u kobiet poza okresem karmienia piersią. Stanowi ono około 5% wszystkich przypadków zapalenia. Wykazano silny związek zapalenia sutka z paleniem papierosów, chociaż nie wyjaśniono, w jaki sposób dym tytoniowy czy też substancje smoliste mogą go powodować. Szczyt występowania tego rodzaju zapalenie to wiek około 30 lat i między 50. a 60. rokiem życia. Pozapołogowe zapalenie piersi ma charakter zapalenia okołoprzewodowego, rozpoczynającym się w okolicy otoczki i rozprzestrzeniającym się w głąb sutka. Objawia się bolesnością niezwiązaną z cyklem miesięcznym, wciągnięciem brodawki, wyciekiem z brodawki. Inne przyczyny zapalenia pozapołogowego:

• hiperprolaktynemia i związany z nią mlekotok;
• stan po wszczepieniu implantów silikonowych piersi;
• piercing brodawek;
• urazy piersi;
• zapalenie okolicznych gruczołów łojowych i potowych;
• działanie niepożądane niektórych leków przeciwnadciśnieniowych, wywołujących hiperprolaktynemię.

Stan zapalny sutka a ropień piersi

W przypadku, kiedy zapalenie sutka zorganizowało się w ograniczony ropień piersi, niezbędna będzie antybiotykoterapia oraz drenaż ropnia. Początkowo należy spróbować ewakuować zbierającą się ropę, nacinając lub nakłuwając ropień. W przypadku jego głębokiego położenia, nakłucie odbywa się pod kontrolą ultrasonograficzną.

Treść ropną poddaje się posiewowi i wykonuje się antybiogram, celem oceny jakie patogeny są przyczyną zapalenie piersi. Następnie rozpoczyna się celowaną antybiotykoterapię o odpowiednim spektrum działania. Po kilku dniach może być konieczne ponowne nakłucie i opróżnienie ropnia, aż do jego całkowitego opróżnienia. Szczególnym typem ropnia piersi jest ropień Montgomery’ego, powstający z zapalenia gruczołów Montgomery’ego, obecnych na brodawce sutkowej. Ropień tego typu również wymaga nacięcia i drenażu treści zapalnej.

Zapalenie piersi a rak piersi – rak Pageta

Wyjątkowo rak Pageta może imitować zapalenie sutka. Jest to postać rzadkiego nowotworu, który obejmuje brodawkę sutkową, zwykle jednostronnie Jest to podtyp raka piersi przewodowego; który może współistnieć z inwazyjnym rakiem piersi.

Do objawów zapalenia piersi w przebiegu raka sutka należy:

• zaczerwienie brodawki,
• złuszczanie naskórka wokół brodawki,
• wyciek z brodawki,
• świąd brodawki,
• trudno gojące się owrzodzenie.

Do postawienia diagnozy konieczne jest badanie USG piersi, mammografia, biopsja zmiany, a rokowanie zależy od tego, czy z rakiem Pageta współistnieje inwazyjny rak piersi. Sam rak Pageta, po amputacji piersi, jest w 100% wyleczalny.

Wypowiedź neonatologa na temat zapalenia sutków