Badanie densytometryczne (osteodensytometria) – wskazania, przebieg, powikłania densytometrii kości

Co to jest badanie densytometryczne kości?

Badanie densytometryczne kości, określane też jako osteodensytometria, jest podstawowym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce osteoporozy. Osteodensytometria jest badaniem bezpiecznym i bezbolesnym. Jest to badanie polegające na ocenie gęstości mineralnej kości.

Metody pomiaru gęstości kości

Istnieją dwie metody wykonania pomiaru gęstości kości:

• metoda z użyciem promieniowania jonizującego;
• metoda z wykorzystaniem fali ultradźwiękowej.

Badanie z użyciem promieniowania jonizującego

Badanie na osteoporozę z użyciem promieniowania jonizującego wykonuje się za pomocą specjalnego urządzenia – densytometru, który działa w oparciu o promieniowanie rentgenowskie. Dawka promieniowania jest niewielka i niższa od dawki emitowanej podczas zdjęcia RTG. Informacje przesyłane są do komputera, który wykonuje pomiary.

Jedną z metod, którą wykonywane jest badanie osteodensytometryczne, jest metoda DEXA. Metoda ta pozwala na pomiar gęstości kości pozbawiony błędu, który mógłby być spowodowany obecnością innych tkanek otaczających badaną kość.

Do najczęściej stosowanych jednostek pomiarowych gęstości kości należą:

• BMD – jest to gęstość składników mineralnych kości wyrażona w g/cm² lub g/cm;
• BMC – jest to zawartość składników mineralnych kości wyrażona w g/cm³ lub mg/ml.

Wartości te mogą różnić się między sobą nawet u zdrowych ludzi.

Badanie metodą ultradźwiękową

Badanie densytometryczne może też być wykonana metodą ultradźwiękową. Aparaty mierzą tłumienie fali ultradźwiękowej przez kość. Nie jest ona zalecana do rozpoznawania osteoporozy.

Wartościami uzyskiwanymi w metodzie ultradźwiękowej są:

• SOS – prędkość fali ultradźwiękowej w m/s – ocenia gęstość i elastyczność kości;
• BUA – tłumienie fali ultradźwiękowej wyrażone w dB/MHz – ocenia pochłanianie i rozpraszanie fali;
• STIFFNESS – procentowy wskaźnik wytrzymałości, uzyskany z porównania powyższych pomiarów z pomiarami osób młodych i zdrowych.

Jakie są wskazania do wykonania densytometrii kości?

Badanie densytometrii kości wykonuje się:

• w celu diagnostyki osteoporozy:
  • u kobiet po menopauzie;
  • u mężczyzn po andropauzie;
  • gdy na zdjęciach RTG stwierdzono objawy osteoporozy;
  • w przypadku przedłużające się unieruchomienia kości;
  • w złamaniach, które powstały na skutek urazu o małym nasileniu;
• w chorobach metabolicznych kości;
• przy długoletnim reumatoidalnym zapaleniu stawów lub zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa;
• w niewydolności nerek;
• w przypadku długoletniego przyjmowanie leków: sterydowych, hormonów tarczycy, przeciwpadaczkowych.

Osteoporoza jest chorobą układową szkieletu. Jej charakterystyczną cechą jest zwiększona podatność kości na złamania, co jest skutkiem małej masy i obniżonej jakości tkanki kostnej. Złamania takie mogą występować nawet po niewielkim urazie.

Wyróżnia się tzw. osteoporozę pierwotną, która zwykle rozwija się u kobiet po menopauzie i u mężczyzn w podeszłym wieku, oraz osteoporozę wtórną, która jest powikłaniem stanów patologicznych i efektem przyjmowania niektórych leków.

Do czasu wystąpienia pierwszych złamań osteoporotycznych choroba ta przebiega bezobjawowo.

Wartościami stwierdzanymi dla osteoporozy w badaniu densytometrycznym są:

• wskaźnik T od -1,0 do -2,5 – osteopenia – jest stanem uważanym za początek osteoporozy;
• wskaźnik T < -2,5 – osteoporoza;
• wskaźnik T <-2,5 i towarzyszące złamania – osteoporoza zaawansowana.

Badanie densytometrii kości wykonuje się również w przebiegu monitorowania leczenia osteoporozy.

Jak przebiega badanie gęstości kości?

Wielu pacjentów zastanawia się, czy do badania densytometrycznego należy się przygotować. Badanie gęstości kości nie wymaga specjalnego przygotowania.
Kobiety w ciąży i kobiety w drugiej połowie cyklu miesiączkowego nie mogą być poddane badaniu z użyciem promieniowania jonizującego.

Densytometria z użyciem promieniowania jonizującego

W przypadku badania densytometrycznego metodą promieniowania jonizującego pacjent leży na stole (bądź siedzi – jeśli badane jest przedramię). Do badania należy zdjąć wszystkie metalowe przedmioty. Gdy lampa zapala się i wysyła promieniowanie, pacjent wstrzymuje oddech. Badanie trwa kilka minut.

Wyniki prawidłowe w badaniu osteoporozy:

• Wskaźnik T (tzw. odchylenie od normy u zdrowych kobiet w wieku 20-29lat) od +1,0 do -1,0,
• Wskaźnik Z (odchylenie od normy dla wieku i tej samej płci) >0.

Densytometria metodą ultradźwiękową

W przypadku osteodensytometrii metodą ultradźwiękową badana jest kość piętowa. Pacjent ściąga ubranie z nogi do wysokości kolana, następnie wkłada nogę do specjalnego zagłębienia wypełnionego płynem w aparacie badającym, opiera nogę i nie wykonuje żadnych ruchów. Po badaniu osusza nogę.

Powikłania po badaniu osteodensytometrii

Densytometria kości nie powoduje żadnych powikłań. Jest to całkowicie bezpiecznie badanie.