Cykl miesiączkowy, jak sama nazwa wskazuje, jest to powtarzający się proces przemian w organizmie kobiety, którego głównym celem jest comiesięczne przygotowanie go na potencjalne zapłodnienie. Cykl miesiączkowy regulowany jest przez hormony, których stężenie zmienia się w poszczególnych fazach cyklu.
Miesiączka – etapy i fazy miesiączki
Spis treści
Co to jest cykl miesiączkowy?
Mechanizm cyklu miesiączkowego jest bardzo skomplikowany. Zależy on ściśle od precyzyjnej regulacji hormonalnej. Głównymi hormonami regulującymi cykl miesięczny są: estrogeny, progesteron, folitropina (FSH) oraz lutropina (LH). Każdy z nich odpowiedzialny jest za specyficzne dla siebie przemiany, natomiast ich wzajemna współpraca jest nieodzownym elementem prawidłowego przebiegu cyklu. Dla ułatwienia opisu i zrozumienia skomplikowanego przebiegu cyklu miesięcznego, zwykle dzieli się go na trzy elementy składowe:
- cykl jajnikowy,
- cykl endometrialny (opisujący zmiany w błonie śluzowej macicy),
- oraz cykl szyjkowy.
Cykl miesiączkowy kobiety rozpoczyna się pierwszego dnia miesiączki, a kończy pierwszego dnia następnego krwawienia. Zwykle, u zdrowych kobiet, długość cyklu trwa 28 dni. Jest ona jednak zmienna osobniczo i zależna od wielu różnych czynników. Na długość cyklu wpływ mają: stres, dieta, higiena snu, zmiana klimatu, czy przyjmowane leki. Również po przebytych porodach kobiety często mogą zaobserwować zmianę długości cyklu w porównaniu do stanu sprzed ciąży. Najważniejszym jednak elementem wpływającym na prawidłową długość i przebieg cyklu miesiączkowego są hormony.
W przypadku regularnych miesiączek, przebieg swojego cyklu w nadchodzących miesiącach obliczysz w naszym kalkulatorze miesiączkowym
Przeczytaj: Niski progesteron – co oznacza?
Miesiączka – pierwszy etap cyklu
Miesiączka jest pierwszym etapem w cyklu miesiączkowym. Średnia długość trwania miesiączki to 4-5 dni. Podczas miesiączki dochodzi do złuszczania nadmiaru błony śluzowej macicy (endometrium), która nie została wykorzystana do zagnieżdżenia zarodka w poprzednim cyklu.W tej fazie cyklu w jajnikach obecnych jest dużo tzw. pęcherzyków pierwotnych, czyli takich, które jeszcze nie są pobudzone do dalszego wzrostu. Szyjka macicy nie produkuje jeszcze śluzu.Stężenia hormonów takich jak estrogeny i progesteron w tym czasie cyklu miesiączkowego są bardzo niskie.
Kobiety podczas miesiączki mogą odczuwać dolegliwości bólowe w okolicy podbrzusza, czy gorsze samopoczucie. Jednak bardzo silny ból, szczególnie taki, który powoduje zakłócenie codziennej aktywności lub wręcz ją uniemożliwia, zawsze powinien wzbudzić niepokój i być powodem konsultacji z lekarzem.
Czytaj również: Krwawienie owulacyjne – plamienie podczas owulacji
Faza przedowulacyjna cyklu miesiączkowego
Faza przedowulacyjna określana jest także jako faza folikularna lub jako faza wzrostowa. W tej fazie cyklu miesięcznego dominującymi hormonami są FSH oraz estradiol. FSH wydzielany jest w sposób pulsacyjny przez przysadkę mózgową. Dzięki temu hormonowi spośród licznych pęcherzyków pierwotnych jajnika, zostaje wybranych kilka, a ostatecznie jeden – tzw. pęcherzyk dominujący. To właśnie on w tym cyklu uwolni gotową do zapłodnienia komórkę jajową. Zanim się to stanie, FSH pobudza pęcherzyki do wydzielania dużych ilości estrogenów.
Hormony te, w fazie folikularnej cyklu miesięcznego, odpowiadają nie tylko za dalszy rozwój pęcherzyka, tak aby stał się gotowy do owulacji. Mają one również za zadanie pobudzić do odbudowy złuszczoną w czasie miesiączki błonę śluzową macicy. Tylko prawidłowo wykształcone endometrium umożliwi bowiem zagnieżdżenie zarodka w jamie macicy. Estrogeny powodują także zwiększone wydzielanie śluzu szyjkowego. Jego ilość narasta, osiągając szczyt podczas owulacji. Śluz estrogenozależny jest przezroczysty, rzadki, ciągnący. Te cechy są niezwykle ważne, gdyż umożliwiają plemnikowi ruch oraz przeżycie. Faza przedowulacyjna jest zmienna pod względem długości. Jeśli kobieta poddana jest działaniu czynników mających wpływ na przebieg cyklu (stres, zła dieta, używki, zmiana klimatu, leki), to właśnie w tym okresie dochodzi do skrócenia lub wydłużenia całego cyklu miesięcznego. W tej fazie cyklu kobieta nie powinna odczuwać żadnych dolegliwości.
Owulacja – uwolnienie komórki jajowej
Owulacja jest kluczowym momentem w cyklu miesiączkowym. Podczas owulacji dochodzi do uwolnienia komórki jajowej z pęcherzyka dominującego. Jest to możliwe na skutek tzw. piku FSH i LH – czyli szczytowych stężeń tych hormonów przysadkowych. Stężenia te osiągane są ok. 24 h przed owulacją. Mechanizm powstawania piku jest bardzo skomplikowany i działa na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego pomiędzy estrogenami a FSH i LH. Uwalnianie komórki jajowej może dawać objawy kliniczne pod postacią bólu podbrzusza, nudności, bólu głowy, uczucia wzdęcia. U niektórych kobiet występuje plamienie owulacyjne. Błona śluzowa macicy pod wpływem bardzo dużych stężeń estrogenów osiąga znaczną grubość. Śluz szyjkowy jest najbardziej obfity, rozciągliwy i całkowicie przezroczysty. Daje on plemnikowi możliwość szybkiego dotarcia do komórki jajowej.
Faza poowulacyjna (lutealna, sekrecyjna)
Nazwa tej fazy cyklu miesięcznego wywodzi się od łacińskiej nazwy ciałka żółtego (corpus luteum). Komórki pęcherzyka dominującego, które przed owulacją otaczały komórkę jajową, po owulacji przekształcają się w ciałko żółte. Jego główną rolą jest produkcja dużych ilości progesteronu. To właśnie progesteron jest głównym hormonem fazy poowulacyjnej cyklu miesięcznego. Jeśli dojdzie do zapłodnienia, to ciałko żółte do czasu wytworzenia łożyska będzie odżywiać zarodek i odpowiadać za prawidłowe utrzymanie ciąży. Znaczne ilości progesteronu oraz niskie stężenia FSH i LH w tej część cyklu miesiączkowego chronią również przed możliwością wystąpienia kolejnej owulacji w tym cyklu. Jest to bardzo ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa i prawidłowego rozwoju potencjalnego zarodka.Progesteron odpowiada także za istotne zmiany w błonie śluzowej macicy. To on sprawia, że gruczoły endometrium wchodzą w fazę sekrecji, czyli wydzielania. Stają się one grube, faliste, gromadzą znaczne ilości glikogenu, tłuszczu i białka. Te zmiany mają jeszcze lepiej przygotować błonę śluzową na zagnieżdżenie zarodka.
Progesteron w tej fazie cyklu miesięcznego odpowiada również za zmiany w śluzie szyjkowym. Staje się on gęsty, lepki, nieprzezierny, co oznacza, że plemniki nie będą mogły się przez niego przedostać do jamy macicy. Niektóre kobiety po owulacji nie obserwują u siebie żadnego śluzu. Wszystkie te mechanizmy zabezpieczają przed możliwością kolejnego zapłodnienia. Faza poowulacyjna cyklu miesięcznego u zdrowej kobiety jest stała i trwa ok. 13-14 dni. Jeśli dochodzi do jej nadmiernego skrócenia zwiększa się ryzyko niepowodzeń położniczych.
To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn
Pod koniec cyklu miesiączkowego, jeśli nie doszło do zapłodnienia, dochodzi do dość gwałtownego spadku stężenia hormonów. W tym czasie część kobiet odczuwa rozdrażnienie, zmęczenie, ogólne rozbicie, złe samopoczucie, obniżenie nastroju, bóle głowy, bóle piersi. Mogą pojawiać się również problemy z cerą czy bladość bladość powłok. Te objawy określane są mianem zespołu napięcia przedmiesiączkowego i zwykle ustępują po wystąpieniu krwawienia.
Czytaj również: Faza lutealna – co to? Objawy, kiedy występuje, ile trwa?
Cykl menstruacyjny – video
Zdaniem eksperta
Cykl płciowy trwa średnio 28 dni i składa się z dwóch faz – folikularnej i lutealnej. W fazie folikularnej następuje wzrastanie i dojrzewanie, aż w końcu przygotowanie do owulacji pęcherzyka dokonującego. Faza ta trwa 10-14 dni. W jej początkowym stadium stężenie gonadotropin i estradiolu jest niskie. Zanika ciałko żółte z poprzedniego cyklu i następuje krwawienie miesiączkowe, na skutek złuszczania się błony śluzowej macicy i pochwy. Następnie stężenie FSH wzrasta i rozpoczyna się tzw. rekrutacja pęcherzyków wzrastających – polega ona na wyodrębnieniu pewnej liczby pęcherzyków w jajnikach oraz ich stymulacji do dalszego rozwoju. Każdy z pęcherzyków wydziela estrogeny, których stężenie stopniowo rośnie. Następnie jeden z pęcherzyków zostaje wyselekcjonowany do owulacji i utworzenia ciałka żółtego – nazywany jest on pęcherzykiem wiodącym (dominującym). Działanie wydzielnicze wzrastającego pęcherzyka przygotowuje przemiany w macicy i w jajowodach niezbędne do owulacji, zapłodnienia i zagnieżdżenia jaja. Rosnące stężenie estrogenów hamuje, na zasadzie sprzężenia zwrotnego, wydzielanie FSH przez przysadkę. Natomiast stężenie LH początkowo także maleje, ale następnie gwałtownie wzrasta, co jest bezpośrednią przyczyną owulacji (jajeczkowania). Owulacja następuje około 14. dnia cyklu.
W fazie lutealnej, po pęknięciu pęcherzyka jego komórki ziarniste przekształcają się w ciałko żółte, wytwarzające progesteron i inhibinę A. Stężenie estrogenów początkowo jest niskie, a stężenie progesteronu bardzo gwałtownie wzrasta. W późniejszym etapie stopniowo wzrasta też stężenie estradiolu wytwarzanego przez ciałko żółte. Progesteron, estradiol i inhibina A działają centralnie, hamują wydzielanie gonadotropin i wzrost nowych pęcherzyków. Ciałko żółte zanika, co powoduje obniżenie stężeń wszystkich hormonów i następuje kolejna faza złuszczania endometrium, czyli krwawienie miesiączkowe (kobiety zgłaszają się czasem do ginekologa z problemem białych upławów zamiast okresu, co może świadczyć o zakażeniu pochwy).
Opublikowano: 23.01.2014; aktualizacja: 16.03.2015
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Michalina Masłoń-Wach
Lekarz
Absolwentka kierunku lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Jej zainteresowania dotyczą w głównej mierze neurologii oraz chorób wewnętrznych. Była członkiem Neurologicznego Koła Naukowego działającego przy Warszawskim Uniwersytecie Medycznym.
442
Komentarze i opinie (0)