Andropauza – objawy, w jakim wieku, jak długo trwa, leki i leczenie

Andropauza – co to jest? Kiedy się pojawia?

Andropauza jest odpowiednikiem menopauzy, czyli przemian hormonalnych zachodzących wraz z wiekiem u kobiet. O ile u kobiet termin ten zgodny jest ze swoim znaczeniem, gdyż określa zatrzymanie cyklu miesięcznego (meno – miesiąc, pausis – przerwa), to u mężczyzn jest niezbyt trafny, ponieważ dosłownie oznacza „zatrzymanie mężczyzny” (andros – mężczyzna).

Niemniej jednak określenie to jest powszechnie przyjęte do nazywania całego szeregu zmian zachodzących w organizmie mężczyzny podczas starzenia się organizmu.

Andropauza to okres w życiu mężczyzny, zazwyczaj po 50. roku życia, w którym dochodzi do obniżenia stężenia męskich hormonów płciowych (androgenów), co warunkuje pojawienie się objawów ze strony wielu narządów. Andropauza nie jest jednak zjawiskiem przebiegającym w sposób tak wyrazisty, jak menopauza u kobiet. Objawy pojawiają się zdecydowanie rzadziej i nie stanowią aż tak dużego zagrożenia dla zdrowia mężczyzny.

Przeczytaj też: Budzenie się w nocy – przyczyny, jak leczyć?

Jakie są przyczyny andropauzy?

U podłoża andropauzy leżą zmiany zachodzące w układzie hormonalnym mężczyzny. Wraz z wiekiem (już od około 30–35. roku życia) obserwuje się stopniowe obniżanie się kluczowych dla mężczyzn hormonów: testosteronu oraz dehydroepiandrosteronu (DHEA-S), a także hormonu wzrostu i czynnika wzrostowego IGF-1, melatoniny, tyroksyny (hormon tarczycy). Stopień spadku tych hormonów nie jest jednak identyczny u wszystkich mężczyzn, a pojawiające się objawy nie zależą tylko i wyłącznie od ich stężenia. Na nasilenie andropauzy mają wpływ:

• predyspozycje genetyczne,
• czynniki psychospołeczne i socjoekonomiczne (posiadanie pracy, rodziny, przyjaciół),
• tryb życia – dieta, aktywność fizyczna, nałogi (palenie papierosów, nadużywanie alkoholu),
• choroby przewlekłe i stosowanie leków.

Nie można jednoznacznie stwierdzić, jakie objawy wywołuje spadek konkretnego hormonu – zazwyczaj nie zauważa się spadku stężenia pojedynczej substancji, a raczej wszystkich wymienionych hormonów jednocześnie. Nic więc dziwnego, że obecnie andropauzę nazywa się polihormonalnym zespołem psychoendokrynologicznym wieku średniego. Przekwitanie u mężczyzn określa się także jako zespół niedoboru androgenów.

Przeczytaj też: Infekcje intymne u mężczyzn

Jakie są objawy przekwitania u mężczyzn?

Objawy andropauzy można podzielić na trzy grupy (wg Heinemanna i współpracowników):

• objawy dotyczących psychiki,
• objawy somatowegetatywne (narządowe i czynnościowe),
• objawy ze strony sfery seksualnej.

Objawy przekwitania u mężczyzn mogą być niecharakterystyczne, ale jeśli występują w połączeniu ze sobą, dają charakterystyczny obraz mężczyzny przechodzącego andropauzę.

Objawy psychiczne i zachowanie

W wyniku przemian hormonalnych u mężczyzn wieku średniego mogą ujawniać się:

• nerwowość – większa drażliwość, wybuchowość, wewnętrzny niepokój i poczucie ciągłego stresu z niemożnością zrelaksowania się,
• pogorszenie pamięci i koncentracji, a co za tym idzie gorsze wykonywanie obowiązków w pracy, zapominanie o ważnych sprawach,
• nastroje depresyjne – zniechęcenie do życia, smutek, brak energii do wykonywania obowiązków.

Mężczyźni przechodzący andropauzę mogą wykazywać zmienność nastrojów, tak często przypisywaną kobietom w okresie menopauzalnym. Podobieństwa istnieją także w objawach somatowegetatywnych.

Objawy somatowegetatywne

Objawy somatowegetatywne są niczym innym jak objawami związanymi bezpośrednio z ciałem i samopoczuciem (np. uczucie bólu). Do objawów andropauzy z tej grupy należą:

• bóle stawów i mięśni,
• potliwość – wrażenie zbyt intensywnego pocenia się przy niezbyt dużym wysiłku, zlewne poty, uderzenia gorąca,
• trudności ze snem – budzenie się w nocy, senność w ciągu dnia, problemy z zaśnięciem,
• bóle i zawroty głowy,
• kołatanie serca,
• zmniejszenie siły, a także masy mięśniowej,
• otyłość brzuszna i miażdżyca,
• zaburzenia w gospodarce węglowodanami (insulinooporność) z możliwym rozwojem cukrzycy,
• osteoporoza – jest domeną kobiet, ale zmiany hormonalne u mężczyzn też mogą ją powodować; przebiega podstępnie, gdyż bezobjawowo, a pierwszym objawem może być złamanie patologiczne,
• bóle jąder związane z nieprawidłową funkcją mięśnia dźwigacza jąder.

Spadek stężenia męskich hormonów płciowych jest skorelowany z takimi stanami chorobowymi, jak zaburzenia erekcji, zespół metaboliczny i choroby sercowo-naczyniowe.

Bardzo często zmiany przebiegające w tym okresie są niezauważalne. Funkcja jąder jest w większym stopniu zachowana. Pogorszeniu ulega funkcja osi podwzgórze-przysadka-gonady.

Do jakiego lekarza się udać? Problem andropauzy zajmuje się lekarz androlog, pomocna może być konsultacja urologa, seksuologa, kardiologa.

Objawy ze sfery seksualnej

Mężczyźni często dostrzegają, że wraz z wiekiem ich możliwości seksualne czy zainteresowanie tą sferą są mniejsze niż w młodości. Obniżona potencja, zmniejszona ochota na seks, a także zmiany w wyglądzie (mniejszy zarost na twarzy, zmiana wyglądu zewnętrznych narządów płciowych) – to wszystko może wynikać z andropauzy.

Badania i test na andropauzę u mężczyzny

W diagnostyce andropauzy wykorzystuje się badania stężeń określonych hormonów androgenowych, a także kwestionariusze oceniające stan ogólny mężczyzny.

Złotym standardem w diagnostyce niedoboru androgenów jest pomiar wolnego testosteronu w surowicy krwi i DHEA-S. Ponadto istnieje szereg kwestionariuszy umożliwiających pomiar tak zwanej jakości życia (Quality of life questionaire – QoL). Jedną z nich jest skala AMS – Aging Male Symptoms Scale, która ocenia objawy związane ze starzeniem się ciała i psychiki mężczyzny. Jest to łatwy i szybki do wykonania test, a także bardzo przydatne i porównywalne w skali międzynarodowej narzędzie dla lekarza diagnozującego pacjenta z objawami andropauzy.

Znane są kwestionariusze (testy):

1. ADAM (Androgen Deficiency in Aging Male questionnaire) – kwestionariusz niedomogi androgennej starzejących się mężczyzn,
2. AMS (Aging Males’ Symptoms Scale) – skala objawów starzejącego się mężczyzny,
3. Test samooceny.

Ważne jest wykonywanie badań dodatkowych, sprawdzających poziom cukru we krwi oraz lipidogram (w kierunku kontroli czynników ryzyka miażdżycy), densytometrii kości w celu wykluczenia osteoporozy, EKG przy kołataniach serca i inne.

Leczenie andropauzy

Leczenie objawów andropauzy jest problemem złożonym, a często bywa nieskuteczne. Mężczyznom skarżącym się na wyżej wymienione objawy i z potwierdzonymi zaburzeniami hormonalnymi można podawać preparaty hormonalne (np. zawierające testosteron), ale i te nie u wszystkich mężczyzn przynoszą oczekiwane rezultaty. Testosteron nadal jest produkowany w organizmie i zwiększenie jego stężenia może nie przełożyć się na spektakularną poprawę stanu zdrowia. Zaburzenia sfery seksualnej można niwelować za pomocą środków poprawiających potencję. Większość mężczyzn pozostaje płodnych do późnej starości.

Leki bez recepty

Celowe może okazać się przyjmowanie preparatów zawierających dehydroepiandrosteron – hormon, z którego w drodze przemian powstaje testosteron. Leki takie dostępne są bez recepty. Z kolei wśród leków na potencję i poprawiających erekcję bez recepty wyróżnić należy preparaty zawierające L-argininę.

Kolejną istotną formą terapii andropauzy jest leczenie objawowe tych dolegliwości, które pogarszają jakość życia mężczyzn. W tym celu stosowane są najczęściej środki wspomagające erekcję, zwiększające libido oraz różnorodne formy terapii mające na celu spowolnienie łysienia. W wielu przypadkach korzyści przynosi również psychoterapia oraz regularne ćwiczenia fizyczne.

Ważne jest, by mężczyzna dbał o swoją ogólną kondycję, zerwał z nałogami, prawidłowo się odżywiał. Dbanie o swoje ciało, regularna aktywność fizyczna mogą bowiem poprawić samopoczucie dużo skuteczniej niż jakiekolwiek tabletki.

Wypowiedź seksuologa na temat andropauzy