Tomografia komputerowa – wskazania, przebieg badania, przeciwwskazania

Co to jest tomografia komputerowa?

Tomografia komputerowa jest rodzajem nieinwazyjnego badania obrazowego. Na zleceniach lekarskich i w terminologii funkcjonuje często jako skrót TK lub CT (od ang. Computed Tomography). Jest powszechnie stosowaną techniką używaną w radiologii. Pozwala na szczegółowe i bardzo dokładne obrazowanie struktur wewnątrz ciała, a także struktur kostnych.

Tomografia komputerowa a rezonans magnetyczny

Choć tomograf pozwala na stworzenie bardzo dokładnego obrazu, to w przypadku niektórych narządów i tkanek miękkich jest on mniej szczegółowy niż w przypadku badania rezonansem magnetycznym. Tomografia doskonale sprawdza się natomiast w obrazowaniu tkanki kostnej. Wykorzystuje promienie rentgenowskie (w przeciwieństwie do rezonansu magnetycznego, gdzie stosowane są fale radiowe) i jest badaniem radiologicznym.

Przeczytaj również: Tomografia czy rezonans – które badanie wybrać?

Jak działa tomograf komputerowy?

W urządzeniach do tomografii komputerowej, lampa rentgenowska porusza się ruchem okrężnym wokół badanego obiektu. Po przejściu przez ciało pacjenta, zmiany natężenia promieniowania zapisywane są za pomocą detektorów. Zapis nie odbywa się na błonie fotograficznej, lecz jest elektronicznie przetwarzany. Uzyskane wartości pomiarowe i rekonstrukcja obrazu widoczna jest na monitorze.

Tomograf komputerowy składa się z:

• statywu, w którym mieści się lampa rentgenowska,
• stołu na którym układa się pacjent,
• konsoli do sterowania urządzeniem.

Wskazania do wykonania tomografii komputerowej

Tomograf komputerowy wykorzystywany jest do oceny struktur anatomicznych i ewentualnych ich nieprawidłowości w płaszczyźnie poprzecznej, a także w innych płaszczyznach poprzez stosowanie odpowiednich rekonstrukcji obrazu.

Tomografia stosowana jest w stanach nagłych, ze względu na krótki czas badania i możliwość obserwowania różnych struktur, a także w badaniach interwencyjnych, np. w czasie biopsji, nakłucia czy drenażu ropnia. Służy badaniu wszystkich jam ciała, pozwala wykrywać zmiany nowotworowe i pourazowe.

Wskazaniami do przeprowadzenia badania tomografii komputerowej są m.in.:

• podejrzenie udaru niedokrwiennego lub krwotocznego i ich różnicowanie,
• stany po urazie głowy,
• podejrzenie chorób nowotworowych, przerzutów,
• ocena naczyń mózgowych, procesów zwyrodnieniowych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego,
• ocena wodogłowia, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
• ocena zmian w obrębie przysadki mózgowej,
• ocena stanu twarzoczaszki,
• ocena oczodołów,
• diagnostyka chorób zatok bocznych nosa,
• diagnostyka zmian w obrębie szyi, w tym ocena układu chłonnego, tarczycy, krtani i ślinianek,
• ocena kanału kręgowego,
• ocena kości i stawów,
• diagnostyka klatki piersiowej i śródpiersia, w tym w kierunku zatorowości płucnej, zmian w węzłach chłonnych, przerzutów nowotworowych w śródpiersiu,
• wykrycie i diagnostyka chorób płuc (sarkoidoza, rozedma, pylica, mukowiscydoza),
• ocena narządów jamy brzusznej (wątroby, śledziony, trzustki, nerek),
• ocena narządów miednicy mniejszej,
• ocena pęcherza moczowego,
• diagnostyka schorzeń gruczołu krokowego.

Jak wygląda badanie tomografem komputerowym?

Badanie przy użyciu tomografu komputerowego odbywa się w bardzo komfortowych dla pacjenta warunkach. Badanie nie naraża chorego na wysiłek ani jakiekolwiek ryzyko. Stół, na którym leży pacjent przesuwa się wraz z nim automatycznie. Ma to na celu uwidocznienie kolejnych, wybranych przez operatora przekroje ciała. Upraszczając, aparat „tnie” pacjenta na plastry, przekazując obraz technikowi.

Tomograf komputerowy zrewolucjonizował radiologię. Pozwala na uwidocznienie przekrojów ciała ludzkiego z dokładnością, jaką oferuje atlas anatomiczny. Ukazuje niedostępne dotychczas badaniu narządy, jak mózg, wątrobę, trzustkę.

Samo badanie trwa od kilku, kilkunastu do nawet kilkudziesięciu minut, zależnie od wskazań, obszaru obrazowania. W wielu przypadkach, szczególnie gdy badane są tkanki miękkie, istnieje konieczność podania pacjentowi dożylnie środka cieniującego. Jednym z takich badań, jest tomografia głowy, jamy brzusznej czy klatki piersiowej.

Tomografia komputerowa w ciąży

Tomografii komputerowej nie wykonuje się u kobiet w ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze. Promieniowanie jonizujące wykorzystywane w przypadku tomografii, może niekorzystnie wpływać na rozwój płodu. W drugim i trzecim trymestrze ciąży, w niektórych nagłych przypadkach zagrożenia życia, dopuszcza się wykonanie tomografii komputerowej. Również w przypadku kobiet w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, tomografia komputerowa nie jest zalecana, ze względu na istniejące ryzyko, że doszło do zapłodnienia, mimo, że ciąża jeszcze nie została potwierdzona.

Przeciwwskazania do wykonania tomografii komputerowej

Przeciwwskazania do przeprowadzenia badania tomograficznego:

• pierwszy trymestr ciąży (bezwzględne przeciwwskazanie),
• drugi i trzeci trymestr ciąży (względne przeciwwskazanie),
• wielokrotnie wcześniej wykonywane badania obrazowe z użyciem dużych dawek promieniowania rentgenowskiego,
• bywa, że badanie jest niemożliwe do wykonania u pacjentów bardzo pobudzonych.

W przeciwieństwie do badań rezonansu magnetycznego, budowa urządzenia do tomografii komputerowej nie wywołuje stanów lękowych u pacjentów cierpiących na klaustrofobię.

Przeciwwskazania do tomografii komputerowej z wykorzystaniem środka cieniującego

W czasie trwania badań planowych, niewykonywanych w trybie pilnym, bardzo często podawane są dożylnie środki cieniujące, które pozwalają np. na lepsze obrazowanie stanu naczyń. Istnieje wiele przeciwwskazań do podania właśnie tych środków. A są to m.in.:

• choroby tarczycy,
• ciąża,
• nadwrażliwość na jodowe środki cieniujące,
• niewydolność krążenia,
• astma.