Promieniowanie rentgenowskie – właściwości, zastosowanie, szkodliwość

Co to jest promieniowanie rentgenowskie?

Promieniowanie rentgenowskie, nazywane również promieniowaniem X, należy do promieniowania elektromagnetycznego, które definiujemy jako zaburzenie pola magnetycznego w przestrzeni.

Każdy rodzaj promieniowania ma swoje widmo, a więc pewien zakres. Promieniowanie rentgenowskie plasuje się w tym zakresie między promieniowaniem ultrafioletowym (UV), a promieniowaniem gamma. Omawiane w tym artykule promieniowanie zostało odkryte przez Wilhelma Conrada Roentgena w 1895 roku.

Jakie właściwości ma promieniowanie rentgenowskie?

Promieniowanie rentgenowskie ma w pewnym sensie podobne właściwości do światła widzialnego, które także zaliczane jest to grupy promieniowania elektromagnetycznego. Oba te rodzaje promieniowania przemieszczają się po liniach prostych i mogą zaciemniać emulsję fotograficzną, co wykorzystywane jest do uzyskiwania zdjęć na kliszach. Promieniowanie rentgenowskie, w przeciwieństwie do światła widzialnego, nie jest jednak rejestrowane przez zmysły człowieka. Sprawia to, że trudniej jest zapewnić sobie odpowiednią ochronę radiologiczną, co jest szczególnie ważne w placówkach medycznych, gdzie wykonywane są badania obrazowe. Promieniowanie rentgenowskie ma również w porównaniu do światła widzialnego wyższą energię, co sprawia, że może mieć niekorzystny wpływ na organizm człowieka.

Należy także wspomnieć, że promieniowanie rentgenowskie przechodzi przez materię, której nie przepuszcza światło. Promieniowanie rentgenowskie przechodzi przez poszczególne elementy i jego wiązka ulega osłabieniu. Promieniowanie, które już przeszło przez ciało nazywane jest tak zwanym promieniowaniem resztkowym. Jego wzór pozwala na uzyskanie obrazu prześwietlonej struktury.

Gdzie występuje promieniowanie rentgenowskie?

Promieniowanie rentgenowskie jest w klasycznych warunkach generowane przez lampę rentgenowską. Taka lampa zbudowana jest z bańki próżniowej, w której znajduje się katoda i anoda. Procesy fizyczne zachodzące między tymi dwoma elektrodami pozwalają na uzyskanie wiązek promieniowanie rentgenowskiego.

Czy promieniowanie rentgenowskie jest szkodliwe?

Promieniowanie rentgenowskie może wchodzić w reakcje z atomami i komórkami, składającymi się na nasz organizm. Promieniowanie opisywane w tym artykule może być przyczyną pojawienia się mutacji genetycznych w obrębie naszego materiału genetycznego, którym jest DNA (kwas deoksyrybonukleinowy). Należy mieć jednak świadomość, że komórki organizmu człowieka zdolne są do uruchomienia procesów naprawczych, mających na celu eliminację niekorzystnych następstw działania promieniowania X. Jednak nadmierne narażenie na promieniowanie rentgenowskie może nieść ze sobą niekorzystne skutki.

Promieniowanie rentgenowskie w medycynie – zastosowanie

Poniżej przedstawiono najważniejsze zastosowania i wykorzystanie promieniowania X w medycynie.

Promieniowanie rentgenowskie – zdjęcia RTG

Jakie zastosowanie w medycynie znajduje wykonywanie zdjęć rentgenowskich? Należy tutaj wymienić przede wszystkim:

• RTG kości i stawów – pozwala na wykrycie urazów, czy też zwyrodnień;
• RTG klatki piersiowej – pozwala na zobrazowanie stanów zapalnych płuc, a także stanów takich jak rozedma, czy podejrzenie guzów;
• RTG przewodu pokarmowego – wykorzystywane w diagnostyce niedrożności przewodu pokarmowego, czy perforacja przewodu pokarmowego;
• podejrzenie kolki nerkowej.

Tomografia komputerowa – wskazania

Promieniowanie rentgenowskie znajduje także zastosowanie w obrazowaniu za pomocą tomografii komputerowej. Tomografię komputerową (TK) można wykonywać z wykorzystaniem kontrastu, co pozwala na uwidocznienie dodatkowych struktur organizmu.

Tomografię wykorzystuje się w diagnostyce wielu stanów chorobowych, poniżej wymieniono tylko niektóre z przykładowych sytuacji, do których należy:

• nieprawidłowości w obrębie ośrodkowego układu nerwowego – na przykład guzy mózgu, udar mózgu, czy też tętniaki;
• schorzenia nowotworowe – tomografia pozwala na dokładniejsze, niż RTG określenie obszaru zajętego przez nowotwór i pozwala ocenić jego zaawansowanie;
• podejrzenie zatorowości płucnej;
• kontrola pooperacyjna narządów.

Promieniowanie rentgenowskie a leczenie nowotworów

Promieniowanie X znalazło także zastosowanie w medycynie w terapii schorzeń nowotworowych. Mowa tutaj o radioterapii . Mówiąc w dużym uproszczeniu, radioterapia skupia się na wykorzystaniu promieniowania X do niszczenia komórek nowotworowych. Radioterapię realizuje się typowo w serii naświetlań, co pozwala na zmniejszenie masy guza.

Oprócz zastosowania czysto medycznego, należy mieć świadomość, że promieniowanie rentgenowskie wykorzystuje się także w innych dziedzinach. Trzeba tutaj wymienić chemię i krystalografię, gdzie promieniowanie X wykorzystuje się między innymi do określenia odległości cząsteczek względem siebie w sieci krystalicznej. Ponadto, promieniowanie to znajduje zastosowanie w określaniu składu chemicznego materiałów (procedura ta to fluorescencja rentgenowska).

Podsumowując, trudno jest wyobrazić sobie dzisiejszą medycynę bez wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego. Każdy szpital i oddział szpitalny ma możliwość wykonania zdjęcia RTG i wstępną ocenę obrazową wybranej struktury. Promieniowanie RTG znacznie ułatwia diagnostykę schorzeń wielu układów organizmu, co daje szansę na szybsze wdrożenie leczenia. Należy jednak bezwzględnie pamiętać o odpowiedniej ochronie radiologicznej, ponieważ nadmierne narażenie na to promieniowanie może nieść ze sobą również niekorzystne dla zdrowia skutki.