Limfografia - wskazania, przebieg, przeciwwskazania

Czym jest układ limfatyczny?

Układu limfatyczny pełni wiele funkcji w organizmie:

• transportuje płyn tkankowy,
• transportuje tłuszcze,
• usuwa drobnoustroje oraz martwe komórki.

Jak działa układ limfatyczny?

Najdrobniejsze naczynia chłonne (limfatyczne) są otwarte do przestrzeni, skąd zbierają płyn. Następnie chłonka transportowana jest do większych naczyń, które tak jak żyły łączą się w coraz większe przewody. Transport jest możliwy dzięki zastawkom i skurczom naczyń.

Naczynia dopływają do węzłów chłonnych, które są rodzajem stacji przekaźnikowej. Odpowiadają też za odporność, ponieważ właśnie tam rozpoznawane są obce dla organizmu białka, dzięki czemu możliwa jest odpowiedź immunologiczna.

Z węzłów, naczyniami odprowadzającymi, chłonka z dolnej części ciała prowadzona jest do przewodu piersiowego, a ten wpada do lewego kąta żylnego (połączenia lewej żyły podobojczykowej z żyłą szyjną wewnętrzną).

Rola układu limfatycznego

Układ limfatyczny odpowiada za:

• obronę organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi,
• tworzenie się obrzęków,

ale stanowi też łatwą drogę rozprzestrzeniania się nowotworów.

Co to jest limfografia?

Limfografia jest badaniem radiologicznym układu limfatycznego. Limfografia jest to badanie z użyciem środka kontrastowego, który wypełniając naczynia limfatyczne i węzły chłonne, odzwierciedla ich stan. Środek kontrastowy silnie pochłania promieniowanie, dlatego na zdjęciach układ limfatyczny jest bardzo dobrze widoczny.

Na podstawie badania można zobaczyć:

• liczbę węzłów chłonnych,
• ewentualne powiększenie węzłów chłonnych,
• strukturę naczyń limfatycznych.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Na czym polega limfografia?

Limfografię przeprowadza się, wprowadzając do stopy środek kontrastowy.

Istnieją dwie techniki wprowadzania kontrastu:

• bezpośrednia, gdzie nakłuwa się węzeł chłonny lub naczynie,
• pośrednia, w której środek aplikuje się do tkanki podskórnej, a organizm sam transportuje go do układu chłonnego.

Kontrast wędruje w górę układu limfatycznego, zostawiając po sobie ślad.

Wskazania do limfografii

Wskazaniami do limfografii są m.in.:

• diagnostyka pierwotnych nowotworów układu chłonnego oraz nowotworów przerzutowych,
• określenie zasięgu rozprzestrzeniania się nowotworu,
• ocena skuteczności leczenie przeciwnowotworowego,
• diagnostyka obrzęku limfatycznego.

Limfografia a wykrywanie przerzutów

Limfografia umożliwia wykrycie przerzutów w węzłach chłonnych, które są wówczas powiększone, określa też zasięg nowotworu. Rozsiew przez układ chłonny jest charakterystyczny dla raków, nowotworów pochodzenia nabłonkowego. Komórki nowotworowe przechodzą przez naczynia limfatyczne zbierające chłonkę z obszaru, na którym występuje dany nowotwór. Przechodzą do okolicznych węzłów chłonnych, powiększając je odczynowo.

Limfografia pomocna w wykrywaniu stopnia złośliwości nowotworów

Każdy nowotwór ma inną drogę i daje powiększenie innych węzłów, dlatego na tej podstawie możliwe jest stopniowanie jego złośliwości. Na przykład w raku błony śluzowej macicy, zajęcie węzłów miednicznych lub okołoaortalnych to stopień IIIC, ale powiększenie węzłów pachwinowych to już stopień IVB, znacznie gorzej rokujący.

Kiedy najczęściej wykonuje się limfografię?

Limfografia jest używana w przypadku raka szyjki macicy i innych nowotworów układu rozrodczego. Jest uzupełnieniem innych badań obrazowych, w przypadku ich niejednoznaczności.

Limfografia to badanie przedoperacyjne. Ułatwia rozpoznanie dróg szerzenia się nowotworu, wykrycie pakietów węzłów wskazanych do usunięcia, wybranie sposobu operacji.

Limfografia w wykrywaniu nowotworów układu chłonnego

Inną zaletą limfografii jest możliwość wykrycia pierwotnych nowotworów układu chłonnego, jak chłoniaki ziarnicze i nieziarnicze. Istotą tych chorób jest rozrost limfocytów, a powiększeniu ulegają nie tylko węzły chłonne, ale także śledziona i wątroba. Zmienione chorobowo węzły mogą wywoływać pośrednie objawy, jak:

• ból brzucha,
• wodobrzusze ,
• obrzęk kończyn dolnych powstające przez ucisk węzłów na żyłę główną dolną.

Te i wiele innych objawów wskazują na możliwość rozrostu nowotworowego i poszukiwanie ognisk choroby. O ile łatwo zbadać węzły chłonne położone nad skórą na szyi, czy wykonać zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, o tyle poszukiwanie ich wewnątrz jamy brzusznej i miednicy może być trudnym zadaniem.

Limfografia może wykazać powiększone węzły chłonne, ich ilość, miejsce występowania. Podczas limfografii możliwe jest dolimfatyczne podanie chemioterapii w przypadku nowotworów układu chłonnego. Jest to celowana terapia – leki penetrują do ogniska choroby.

Limfografia a obrzęk chłonny

Limfografia jest ważnym badaniem w potwierdzaniu obrzęku chłonnego, kiedy zastój chłonki w poszerzonych naczyniach powoduje gigantyczne nieraz obrzmienie kończyny.

Obrzęk limfatyczny może być spowodowany przez wiele chorób. Postaci wrodzone zdarzają się rzadko, wlicza się do nich obrzęk:

• sporadyczny,
• rodzinny (choroba Milroya),
• skojarzony z innymi zaburzeniami ( zespół Turnera , zespół Proteusza i distichiasis-lymphedema, w której występuje obrzęk limfatyczny i dodatkowy rząd rzęs).

Przyczyny obrzęku limfatycznego

W krajach tropikalnych obrzęk limfatyczny często spowodowany jest filariozą – chorobą pasożytniczą, w której larwy zajmują obrzęk chłonny.

W naszej szerokości geograficznej najpopularniejsze przyczyny to przewlekła niewydolność żylna i powikłanie po operacjach onkologicznych.

Często obserwuje się go na kończynie górnej po mastektomii, a na kończynach dolnych po operacji narządów rodnych.

Inne, rzadkie przyczyny obrzęku limfatycznego to:

• obrzęk po zapaleniu naczyń i węzłów chłonnych,
• twardzina układowa,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• obrzęk pourazowy,
• obrzęk idiopatyczny, o nieznanym pochodzeniu.

Jak objawia się obrzęk limfatyczny?

Obrzęk zajmuje skórę i tkankę podskórną. Stopniowo powiększając się, doprowadza do znacznego powiększenia kończyny, co nosi nazwę słoniowacizny. Utrudnia on normalne funkcjonowanie, prowadzi do ograniczenia aktywności życiowej i depresji.

Jak wygląda badanie limfografii?

Przed badaniem limfografii lekarz przeprowadza dokładny wywiad oraz badanie. Często zlecane są inne badanie obrazowe, bez użycia kontrastu jak USG czy tomografia komputerowa.

Przed badaniem, stopa musi zostać dokładnie umyta i odkażona. W miejsce pomiędzy I i II palcem stopy, uprzednio znieczulone, wprowadza się środek cieniujący.

Za pomocą tego manewru ujawniają się pod powierzchnią skóry zabarwione naczynia chłonne. Nacina się skórę i je odsłania. Do naczynia (najczęściej w okolicy I kości śródstopia) wprowadza się cienki cewnik. Przez ten cewnik wprowadza się pozostałą ilość kontrastu. Należy zabezpieczyć plastrem miejsce wejścia cewnika do naczynia, bo jest on bardzo delikatny. Środek kontrastowy podaje się powoli, gdyż duże ciśnienie mogłoby zniszczyć naczynie limfatyczne. Po iniekcji, należy zaopatrzyć szwami nacięcie na skórze.

Cała procedura trwa 1-2 godziny. Pacjent jest następnie przewożony do sali, gdzie przez 24 godziny musi płasko leżeć. Po tym czasie wykonywane są zdjęcia rentgenowskie.

Przeciwwskazania do limfografii

Przeciwwskazaniem do przeprowadzenia limfografii są:

• uczulenie na środek kontrastowy,
• ciąża i II faza cyklu miesiączkowego (możliwość zapłodnienia),
• choroby serca i płuc, szczególnie niewydolność oddechowa oraz choroby serca z prawo – lewym przeciekiem,
• niewydolność nerek lub wątroby,
• skaza krwotoczna .