RTG przełyku i RTG żołądka – rentgen przewodu pokarmowego

Rentgen górnego odcinka przewodu pokarmowego?

Badanie radiologiczne przełyku i żołądka wykorzystuje zjawisko pochłaniania promieniowania rentgenowskiego przez tkanki. Różnią się one od siebie ilością zaabsorbowanych promieni, w zależności od budowy, i ta właściwości pozwala na odwzorowanie wnętrza ludzkiego ciała na kliszy lub ekranie.

Tkanki zawierające dużo wapnia silniej pochłaniają energię fal i na zdjęciu będą bardzo wyraźne. Im mniej wapnia, tym słabiej dana struktura się uwidoczni. Środek kontrastowy, w przypadku badania przewodu pokarmowego – baryt, również mocno wchłania promieniowanie i wypełniając przełyk, żołądek i jelita, oddaje ich kształt.

RTG żołądka i przełyku (radiogram przeglądowy) wykonuje się w nagłych stanach, w przypadku perforacji przewodu pokarmowego lub jego niedrożności. Dotyczy to zwłaszcza perforacji w przebiegu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy – na zdjęciu będzie widoczny wolny gaz pod kopułami przepony. Perforacja przełyku spowoduje analogiczne zmiany w klatce piersiowej, czyli odmę. Przy podejrzeniu perforacji nie wolno podawać środka barytowego. Gdyby wydostał się poza przewód pokarmowy, spowodowałby wiele powikłań.

RTG z kontrastem wykorzystywane jest w diagnostyce chorób przewlekłych. Używane są dwie techniki – pojedynczego (tylko zawiesina barytowa) i podwójnego kontrastu (zawiesina barytowa i gaz). Rozdęcie fałdów błony śluzowej przewodu pokarmowego gazem pozwala właściwemu środkowi kontrastowemu na dokładne pokrycie wszystkich zagłębień, a tym samym wykrycie potencjalnych ubytków.

Fluoroskopia polega na wykonaniu serii zdjęć, które złożone w całość, dają rodzaj filmu, na którym można zobaczyć czynność przewodu pokarmowego w ruchu.

Kiedy wykonać RTG przełyku i żołądka?

Wskazaniami do wykonania badania radiologicznego przełyku i żołądka są:

• zaburzenia motoryki przełyku – achalazja cechuje się upośledzeniem rozkurczu dolnego zwieracza przełyku i brakiem perystaltyki trzonu przełyku. Na zdjęciu rentgenowskim daje to obraz „ptasiego dzioba” – środek kontrastowy jest zablokowany tuż przed wejściem do żołądka, a dno szerokiego zbiornika zwęża się ostro ku dołowi. Rozlany skurcz przełyku na radiogramie z kontrastem wygląda jak korkociąg. Na wielu poziomach przełyku powstają skurcze, a pasaż środka kontrastowego jest upośledzony;
• choroba refluksowa przełyku – po podaniu środka kontrastowego można wykazać cofanie się pokarmu z żołądka do przełyku we fluoroskopii (co stanowi istotę choroby), a także powikłania takie jak nadżerki, owrzodzenia, zwężenia przełyku;
• Podejrzenie raka przełyku – badanie radiologiczne wykonuje się pierwszoplanowo, by potwierdzić istnienie zmian. Może wykazać owrzodzenie lub zwężenie przełyku.
• uchyłki przełyku – są to uwypuklenia ściany przełyku poza jego światło. Badanie kontrastowe przełyku wydaje się być idealną metodą diagnostyki – kontrast wpływa do uchyłka, co na ekranie widoczne jest jako okrągły lub owalny twór poza głównym pasażem środka kontrastowego;
• perforacja przełyku, żołądka, dwunastnicy – w celu potwierdzenia wykonuje się RTG przeglądowe jamy brzusznej lub klatki piersiowej. Na kliszy uwidacznia się wolny gaz, wydostający się z nieszczelnego przewodu pokarmowego.

RTG żołądka i przełyku z kontrastem

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – na radiogramie obrazem wrzodu jest nisza wrzodowa. Jeżeli w ścianie żołądka lub dwunastnicy znajduje się owrzodzenie, to jest ono ubytkiem tej ściany. Łatwo wypełnia je kontrast, na zdjęciu więc jest to okrągły twór, mocniej wysycający się na tle otoczenia. Najczęściej umiejscawia się na krzywiźnie mniejszej żołądka, w części przedodźwiernikowej, na opuszce dwunastnicy. Jeżeli wrzód krwawił i ubytek wypełnia skrzep, kontrast nie ma możliwości wypełnienia go, i wtedy nie będzie widoczny. Wokół zagojonego wrzodu układają się promieniście fałdy. Blizny powodują zniekształcanie żołądka i dwunastnicy – zwężanie światła, a nawet niedrożność. Środek kontrastowy będzie wtedy zalegał i przechodził przez przewód pokarmowy ze znacznym opóźnieniem.

Nowotwory żołądka – guzy żołądka mogą przybierać różne typy morfologiczne. Jeśli nowotwór przyjmie kształt polipa, kontrast obmyje jego ściany, a na zdjęciu będzie widoczny jak ubytek zakontrastowania. Postać wrzodziejąca jest podobna do niszy w chorobie wrzodowej. Cechą odróżniająca jest wałowate zgrubienie brzegów nowotworu oraz nieregularny kształt owrzodzenia. Rzadka postać naciekająca, szerzy się w ścianie żołądka. Cechami pośrednimi na zdjęciu RTG może być usztywnienie ścian żołądka, brak fal perystaltycznych, wygładzenie fałdów żołądka.

Kiedy jeszcze wykonuje się rentgen przełyku i żołądka?

• ocena pooperacyjna – wykazanie się rozejścia się zespolenia z przetoką i niedrożność to wskazania do nagłego wykonania zdjęcia rentgenowskiego. W takim przypadku, środkiem kontrastowym będzie wodny jodowy środek cieniujący, a nie baryt. Planowa kontrola pooperacyjna wykonywana jest w celu oceny kikuta żołądka i połączenia go z pętlami jelita.
• choroba Ménétriera – to rozrost fałdów błony śluzowej żołądka, o nieznanej przyczynie, któremu towarzyszą ból, nudności, wymioty, biegunka, zmniejszenie masy ciała i krwawienie z przewodu pokarmowego. W radiogramie można uwidocznić bardzo grube fałdy, mające ponad 1 cm grubości, głównie w trzonie i dnie żołądka.
• uchyłki dwunastnicy – uwypuklenia ściany dwunastnicy, podobnie jak uchyłki przełyki, wypełniają się kontrastem, a na zdjęciu widoczne są jako okrągłe struktury dookoła dwunastnicy.
• bezoar, czyli skupisko włosów, resztek pokarmu, leków, włókien roślinnych i ciał obcych, zalegające w żołądku. Czasem do jego uwidocznienia wystarczy rentgen przeglądowy, bez kontrastu, gdyż bezoary potrafią przybrać ogromne rozmiary. Często występują u osób chorych psychicznie.
• wady rozwojowe: uchyłki żołądka, nieprawidłowe położenie żołądka, zdwojenie żołądka.

Jak wygląda badanie radiologiczne przełyku i żołądka?

Do badania przeglądowego jamy brzusznej i klatki piersiowej nie obowiązuje specjalne przygotowania, gdyż jest to badanie z reguły wykonywane w stanach nagłych. Należy poinformować o ciąży lub jej podejrzeniu. Przy podejrzeniu perforacji zdjęcie wykonuje się w pozycji stojącej. Należy zdjąć ubranie z podlegającej badaniu części ciała i wszystkie metalowe przedmioty, mogące utrudniać interpretację. Badanie trwa kilka minut, dokładnych wskazówek, co do pozycji udziela personel przeprowadzający badanie.

W dniu poprzedzającym badanie kontrastowe pacjent nie może zjeść kolacji, a w dniu badania musi być na czczo. Nie wolno palić tytoniu w dniu badania. Badanie jednokontrastowe polega na podaniu 30-50 ml zawiesiny barytowej pod kontrolą obrazu na ekranie aparatu rentgenowskiego. Chory leżąc, obraca się wokół swojej długiej osi, by kontrast obmył wszystkie ściany przewodu pokarmowego.

Następnie, w pozycji stojącej pacjent przyjmuje kolejne 200 ml kontrastu, i wtedy wykonuje się serię zdjęć. W badaniu dwukontrastowym oprócz zawiesiny barytowej podaje się preparat uwalniający w przewodzie pokarmowym dwutlenek węgla, pozostałe etapy badania są takie same. Po badaniu pacjent może udać się do domu, nie istnieją żadne wskazania do ograniczenia aktywności.

Zarówno w przypadku RTG żołądka i przełyku przeciwwskazaniem jest ciąża oraz jej podejrzenie. Natomiast w przypadku badania kontrastowego dodatkowo jest to brak współpracy pacjenta.