Uchyłki przełyku - przyczyny, objawy, leczenie

Budowa i funkcja przełyku

Przełyk jest to narząd układu pokarmowego, który łączy gardło z żołądkiem. Ściana przełyku zbudowana jest z czterech warstw. Najbardziej wewnętrzną stanowi błona śluzowa, następnie błona podśluzowa, mięśniówka i błona zewnętrzna. Przełyk znajduje się w dwóch najważniejszych częściach ciała: przechodzi przez klatkę piersiową i wchodzi do jamy brzusznej przez otwór znajdujący się w przeponie, tzw. rozwór przełykowy.

Przepona jest mięśniem całkowicie oddzielającym jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Wyróżniamy trzy części przełyku, od góry: część szyjną, następnie piersiową i na końcu brzuszną. Przełyk kończy się częścią wpustową żołądka, która leży poniżej przepony.

Najważniejszą funkcją przełyku jest przeprowadzanie treści pokarmowej z jamy ustnej do żołądka. W jamie ustnej zachodzi proces rozdrabniana pokarmu i jego początkowe trawienie. Przełyk tylko pośredniczy w transporcie, ponieważ nie powoduje jego trawienia ani nie wchłania substancji odżywczych zawartych w pożywieniu.

Co to są uchyłki?

Uchyłek jest to uwypuklenie się ściany przełyku poza jego światło, czyli na zewnątrz – do klatki piersiowej bądź do jamy brzusznej. Powoduje on poszerzenie przełyku i zaleganie treści pokarmowej, która jest transportowana do żołądka. Może mieć różną wielkość i występować w każdej części przełyku. Jest to stosunkowo rzadkie schorzenie, szacuje się, że cierpią na nie 2 osoby na 100 tysięcy.

Najczęściej występującym uchyłkiem jest uchyłek Zenkera. Jest to uchyłek znajdujący się na granicy gardła i przełyku. Spowodowany jest on osłabieniem mięśni tylnej ściany gardła i przełyku oraz uwypukleniem się jego ściany na zewnątrz. Czynnikiem zwiększającym ryzyko jego powstania jest wiek powyżej 70 roku życia.

Uchyłki powstają w wyniku osłabienia włókien mięśniowych ściany przełyku, co powoduje rozciągnięcie jego ściany i tworzenie się zagłębień. Czasami mogą być one wynikiem nieprawidłowej pracy układu pokarmowego, która powoduje zwiększenie ciśnienia podczas połykania pokarmu lub schorzeniami przełyku utrudniającymi przejście treści pokarmowej do żołądka.

Jakie są objawy uchyłków?

Wśród objawów należy wyróżnić:

• odbijanie,
• nieświeży zapach z ust (głównie wskutek zalegania pokarmu w uchyłku),
• cofanie się treści pokarmowej do gardła,
• wymioty niestrawionym pokarmem,
• wzdęcia,
• utrudnione połykanie,
• chrypkę i kaszel.

Przy wystąpieniu objawów alarmowych należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza i poinformować o swoich objawach, takich jak:

• ból podczas połykania,
• ostry ból w klatce piersiowej,
• wymioty z obecnością krwi,
• nadmierne chudnięcie.

Zalegający pokarm, który gnije w uchyłku, podrażnia błonę śluzową przełyku i głębsze warstwy jego ściany, powodując stan zapalny. W konsekwencji może dojść do przedziurawienia ściany przełyku i rozlania się zawartości uchyłka do wnętrza klatki piersiowej lub jamy brzusznej, co jest bardzo niebezpiecznym stanem dla życia i wymaga pilnego leczenia operacyjnego.

Podczas cofania się nadtrawionego pokarmu do krtani (narządu głosu) może dojść do jej zapalenia i objawów w postaci chrypki, ciągłego odkrztuszania i bólu.

Innym powikłaniem może być przypadkowe przejście treści pokarmowej do układu oddechowego przez tchawicę i rozwinięcie się zachłystowego zapalenia płuc.

Bardzo rzadkim powikłaniem jest rak przełyku.

Diagnostyka i leczenie uchyłków przełyku

Większość uchyłków wykrywanych jest przypadkowo podczas badań obrazowych, wykonywanych z powodu dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Do diagnostyki służy badanie RTG, które wykonuje się po podaniu środka cieniującego. Wykonuje się dwa zdjęcia rentgenowskie, które dokładnie umożliwiają stwierdzenie położenia i wielkości uchyłka bądź uchyłków.

Innym badaniem obrazowym jest gastroskopia, czyli wprowadzenie elastycznego przewodu do światła żołądka. Przewód zakończony światłem z kamerą wprowadza się przez jamę ustną po wcześniejszym znieczuleniu miejscowym. Badanie jest nieprzyjemne dla pacjenta, ale trwa dość krótko, tzn. 3 do 5 min. Po badaniu może wystąpić krótkotrwały ból gardła spowodowany podrażnieniem. W przypadku uchyłków zastosowanie gastroskopu może być ograniczone, ponieważ lekarz zawsze musi się zastanowić, jakie jest ryzyko wystąpienia powikłania w postaci przedziurawienia ściany uchyłku.

Metodą leczenia uchyłków jest zabieg operacyjny. W pierwszej kolejności należy usunąć przyczynę, która wywołała powstanie uchyłka. Jedną z metod jest ezofagomiotomia, czyli zabieg polegający na nacięciu mięśni przełyku i wycięciu podłużnej warstwy mięśni w okolicy wpustu żołądka, powodujące jego poszerzenie. Duże uchyłki są wycinane całkowicie.

Wskazania do leczenia operacyjnego:

• bardzo duże rozmiary uchyłków,
• zaleganie pokarmu w uchyłkach i trudne ich opróżnianie,
• tworzące się groźne zmiany zapalne i przednowotworowe.