Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny choroby wrzodowej

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób przewodu pokarmowego – dotyczy około 5–10% osób dorosłych. Mężczyźni chorują dwa razy częściej, a w przypadku wrzodu dwunastnicy nawet cztery razy częściej niż kobiety.

W żołądku i dwunastnicy odbywają się najważniejsze procesy trawienia pokarmów z udziałem kwasu solnego, pepsyny i żółci. Są to czynniki niezbędne, a jednocześnie agresywne, drażniące śluzówkę żołądka. Na szczęście organizm wytwarza również mechanizmy obronne, takie jak wydzielanie śluzu i wodorowęglanów czy zdolność do szybkiej regeneracji nabłonka. Jeżeli jednak dojdzie do zachwiania równowagi pomiędzy czynnikami agresywnymi a ochronnymi, rozwija się stan zapalny, powstają nadżerki lub owrzodzenia.

Przełomem okazało się wykrycie bytującej w żołądku bakterii Helicobacter pylori . Jej obecność stwierdza się u 95% osób z chorobą wrzodową dwunastnicy i u około 75% cierpiących na chorobę wrzodową żołądka. Samo wykrycie bakterii nie świadczy jeszcze o chorobie, bowiem stwierdza się ją u około 50% zdrowych osób po 50. roku życia (i częstość ta wzrasta wraz z wiekiem). Szacuje się, że w Polsce zakażonych jest około 87% osób dorosłych. Do zakażenia dochodzi drogą pokarmową, zwykle już w dzieciństwie. Rola Helicobacter pylori w powstawaniu wrzodów polega na wywoływaniu zwiększonego wydzielania gastryny, a w następstwie kwasu solnego.

Czy stres powoduje wrzody?

Na rozwój choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy wpływa także szereg innych czynników, takich jak:

• predyspozycja genetyczna, np. wrzód dwunastnicy częściej rozwija się u osób z grupą krwi 0;
• palenie papierosów;
• ostry lub przewlekły stres;
• liczne urazy, oparzenia;
• udar mózgu;
• zażywanie dużych ilości leków przeciwbólowych, szczególnie z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, kortykosteroidów lub leków zmniejszających krzepnięcie krwi, podawanych w chorobach układu krążenia.

Do rzadszych przyczyn choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy należą: zespół Zollingera-Ellisona, choroba Leśniowskiego-Crohna, nadczynność przytarczyc, sarkoidoza, zakażenie wirusami HSV (wirus opryszczki pospolitej) i CMV (wirus cytomegalii).

Wrzody powodują ból brzucha, pieczenie i ból za mostkiem

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy może ujawnić się jako nagłe, ostre owrzodzenie (np. w reakcji na stres) lub jako choroba przewlekła, nawracająca. Dotyczy to szczególnie owrzodzeń dwunastnicy.

• Podstawowym objawem jest ucisk lub ból w nadbrzuszu, pojawiający się po upływie 1–3 godzin od posiłku.
• Bóle, zależne od przyjmowanego pokarmu i pojawiające się w trakcie jedzenia, mogą sugerować obecność wrzodu żołądka.
• Dla wrzodu dwunastnicy bardziej charakterystyczne są bóle „głodowe” na czczo, czy bóle nocne, ale na tej podstawie nie można postawić ostatecznego rozpoznania.

Dieta w chorobie wrzodowej

Do pokarmów nasilających dolegliwości w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy należą surowe owoce, pokarmy ostre, kwaśne, smażone i pieczone. Bóle zmniejszają się po wypiciu mleka lub po lekach zobojętniających. Czasem ból może promieniować do pleców (np. przy wrzodach drążących do trzustki). Chorzy mogą odczuwać mdłości, wzdęcia, zgagę. Obserwuje się też sezonowość choroby z zaostrzeniami na wiosnę i jesienią. Czasem wrzód nie daje żadnych objawów, a w skrajnych przypadkach jego pierwszym objawem jest krwotok z przewodu pokarmowego.

Wieloletnia choroba wrzodowa na przemian z czynnymi i gojącymi się wrzodami może powodować zwężenie odźwiernika, znacznie utrudniające przechodzenie treści żołądkowej. Chorzy często obficie wymiotują, następuje stopniowy spadek masy ciała, wyniszczenie organizmu, pojawia się niedokrwistość. Do powikłań należy również krwawienie z przewodu pokarmowego i perforacja, czyli przedziurawienie wrzodu.

Badanie na helicobacter pylori

Rozpoznanie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy następuje najczęściej na podstawie gastrofiberoskopii, podczas której można wykonać test na obecność Helicobacter pylori oraz pobrać próbki do badania histopatologicznego. Wynik testu jest dodatni, jeżeli nastąpi zmiana zabarwienia odczynnika pod wpływem dodanego do niego wycinka błony śluzowej żołądka. Badanie histopatologiczne z kolei ma istotne znaczenie dla zróżnicowania wrzodu trawiennego i raka żołądka, który również może przybierać formę wrzodu.

Praktycznie nie wykonuje się już badania radiologicznego, które jest mniej dokładne, nie daje powyższych możliwości diagnostycznych, a ponadto naraża chorego na działanie promieniowania.

Przeczytaj też: Pylera – lek na Helicobacter pylori

Leczenie choroby wrzodowej

Wykrycie Helicobacter pylori istotnie zmieniło również sposoby leczenia choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Praktycznie zarzucono metody leczenia operacyjnego. Polegały one na resekcji 2/3 żołądka, były więc bardzo okaleczające, a ponadto dawały szereg tzw. objawów poresekcyjnych. W przypadku wrzodów dwunastnicy stosowano przecięcie nerwów w dnie i trzonie żołądka, co zmniejszało wydzielanie kwasu solnego. Obecnie leczenie ma głównie charakter zachowawczy, a operuje się tylko przy całkowitej nieskuteczności leczenia farmakologicznego i w przypadku powikłań krwotocznych, perforacji, zwężeniu odźwiernika lub podejrzeniu nowotworu.

Leczenie ma charakter wielopoziomowy i polega na:

• prowadzeniu uregulowanego trybu życia;
• zmniejszeniu stresów;
• spożywaniu potraw lekkostrawnych, często w niewielkich porcjach (5–6 razy na dobę), dobrym ich rozdrabnianiu i przeżuwaniu;
• zmniejszeniu ilości spożywanych węglowodanów i potraw tłustych;
• zaprzestaniu palenia papierosów;
• ograniczeniu alkoholu, kawy i ostrych przypraw;
• w miarę możliwości na odstawieniu leków wrzodotwórczych, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne, kwas acetylosalicylowy, sterydy, leki cholinergiczne.

W chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy dość charakterystyczna jest skłonność do samowyleczeń, dlatego czasem samo zastosowanie się do powyższych wskazówek może spowodować zagojenie owrzodzenia.

W przypadku utrzymywania się objawów najczęściej wdrażane są:

• leki zobojętniające kwas solny i absorbujące kwasy żółciowe,
• leki antycholinergiczne i preparaty blokujące receptory H2, hamujące wydzielanie kwasu solnego,
• tzw. inhibitory pompy protonowej.

„Główną przyczyną choroby wrzodowej jest infekcja bakterią o nazwie Helicobacter pylori”