Angiografia mózgowa

Co to jest angiografia mózgowa?

Angiografia jest to badanie, w czasie którego do naczynia. W przypadku angiografii mózgowej do tętnicy (wtedy badanie określane jest jako arteriografia, łac. arteria – tętnica) podaje się środek kontrastowy. Środek ten wyraźnie odznacza się od otoczenia, odwzorowuje więc naczynie w którym się znajduje. Przepływ krwi rejestruje się następnie na serii zdjęć rentgenowskich lub w układzie pamięciowym komputera (mówimy wtedy o tzw. cyfrowej angiografii subtrakcyjnej – CAS) często używanej w przypadku angiografii mózgowej. CAS jest narzędziem o wiele bardziej dokładnym niż klasyczna angiografia rentgenowska, ponieważ eliminuje całe otoczenie, które może zakłócać obraz – widzimy wyłącznie naczynia.

Jak to wykonuje się angiografię mózgową?

Na początku w angiografii mózgu do tętnicy, najczęściej udowej lub ramiennej wprowadzany jest cewnik. Cewnik również cieniuje na obrazie widzianym na ekranie aparatu rentgenowskiego lub komputera, dlatego diagnosta pod kontrolą tego obrazu wprowadza cewnik do pożądanej tętnicy. Gdy cewnik znajdzie się w określonym miejscu, podaje się do niego środek kontrastowy. Kontrast wypełnia tętnice, stanowi ich niejako „odlew”. Odwzorowywane są wszystkie nieprawidłowości:

• poszerzenia tętnic, czyli bardzo groźne tętniaki,
• zwężenia prowadzące do niedokrwienia mózgu,
• wady naczyń, takie jak malformacja tętniczo-żylna – bezładne zgrupowanie naczyń tętniczych i żylnych.

Arteriografia nazywana jest złotym standardem w badaniu zwężeń tętnic prowadzących krew do mózgu – tętnic szyjnych wewnętrznych i tętnic kręgowych.

Za zwężenia w ponad 90% przypadków odpowiedzialna jest miażdżyca. Blaszki miażdżycowe w tętnicach szyjnych najczęściej ulokowane są w jej początkowych odcinkach oraz miejscu zwanym zatoką tętnicy szyjnej wewnętrznej. Przez zwężone naczynie dociera mniej niż krwi niż normalnie, dlatego występują objawy niedokrwienia mózgu. Są to:

• niedowłady i porażenia kończyn,
• zaburzenia mowy, czucia, pamięci, widzenia, równowagi,
• bóle i zawroty głowy.

Około 20% udarów mózgu jest spowodowanych zwężeniem tętnic szyjnych. Arteriografia ma większą przydatność w udarach mózgu o niewielkim nasileniu bądź przemijających (tzw. TIA), gdyż wtedy wykazanie istotnego zwężenia może być wskazaniem do operacji usunięcia blaszek miażdżycowych. Arteriografia ma również znaczenie diagnostyczne w przypadku podejrzenia, że udar mózgu po urazie szyi ma swoje przyczyny w rozwarstwieniu tętnicy szyjnej i kręgowej.

Tętniaki tętnic mózgowych najczęściej wykrywane są przypadkowo, podczas innych badań diagnostycznych. Objawami mogącymi sugerować obecność tętniaka, aczkolwiek bardzo niecharakterystycznymi są: zaburzenia endokrynologiczne, porażenia niektórych nerwów czaszkowych, miejscowe bóle głowy i wiele innych. Częstymi miejscami ich występowania są okolica syfonu tętnicy szyjnej wewnętrznej oraz koło tętnicze Willisa na podstawie mózgu.

Ściana tętniaka jest bardzo krucha i często pęka. Powstaje w ten sposób krwotok do przestrzeni między oponą pajęczą i miękką – tzw. krwotok podpajęczynówkowy. Stanowi on bezpośrednie zagrożenie życia, i niestety często jest śmiertelny. W diagnostyce zarówno tętniaków, jak i krwotoku podpajęczynówkowego angiografia jest decydującym badaniem.

Malformacja tętniczo-żylna mózgu to zaburzenie rozwojowe naczyń mózgowych, w których duże tętnice i żyły są ze sobą chaotycznie połączone, w bezpośredni sposób. W delikatne zwykle ściany żył krew z tętnic wpływa pod dużym ciśnieniem krew, co grozi takimi samymi konsekwencjami jak pęknięcie tętniaka – krwotokiem podpajęczynówkowym i śmiercią.

W czasie angiografii możliwe są też działania lecznicze, wyłączające tętniak lub malformację z krążenia przez zaklipsowanie lub zablokowanie przepływu krwi. W przypadku zwężenia możliwe jest także poszerzenie naczynia.

Wskazania do badania angiografii mózgu

Wśród wskazań do przeprowadzenia angiografii mózgowej najważniejsze są:

• podejrzenie obecności tętniaka, malformacji tętniczo – żylnej oraz zamknięcie ich światła,
• ustalenie źródła krwawienia do mózgu (lokalizacja pękniętego naczynia, działania mające na celu zablokowaniu wypływu krwi),
• przedoperacyjna ocena unaczynienia guza mózgu, układu naczyń w malformacji tętniczo – żylnej, która nie może być zaopatrzona przy angiografii,
• podejrzenie zmian miażdżycowych, owrzodzeń, skurczu naczyń prowadzących do zwężenia naczynia i niedokrwienia wybranego obszaru mózgu oraz poszerzenie tego zwężenia,
• wykrycie zatoru, blokującego przepływ krwi oraz jego ewentualne rozpuszczenie lekami podawanymi przez cewnik lub mechaniczne usunięcie materiału zatorowego.

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Jak wygląda badanie angiografii mózgu?

Przed badaniem angiografii mózgowej pacjent musi zgłosić lekarzowi wszystkie choroby, obecne dolegliwości oraz przyjmowane leki. Szczególnie ważne jest poinformowanie na kilka dni przed badaniem o lekach przeciwkrzepliwych, jak popularny kwas acetylosalicylowy, doustne antykoagulanty i heparyny. Lekarz może wtedy zmienić preparat lub dawkę.

Do angiografii należy pacjenta odpowiednio przygotować, w celu uniknięcia działań niepożądanych środka kontrastowego. Pacjent musi przyjąć dożylnie (w kroplówce) około 1 litra płynu przed i po badaniu. U pacjentów z niewydolnością nerek należy unikać niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofenu) oraz podać N-acetylocysteinę.

W przypadku krwotoku podpajęczynówkowego, angiografię można wykonać w ciągu 96 godzin od zdarzenia. Po tym czasie ryzyko skurczu naczyń mózgowych w odpowiedzi na środek kontrastowy jest już za duże i badanie można wykonać dopiero po 14 dniach od incydentu. Do badania pacjent powinien zgłosić się na czczo.

Arteriografię wykonuje się na leżąco. Pacjent jest znieczulany miejscowo, w okolicy pachwiny. W przypadku dzieci lub osób, które nie współpracują lub odczuwają duży poziom lęku związany z badaniem, możliwe jest krótkotrwałe znieczulenie ogólne bądź podanie leków uspokajających. Po znieczuleniu, nakłuwa się przez skórę tętnicę udową, wprowadza cewnik, a po dojściu cewnika do wybranego naczynia w mózgu, wprowadza się kontrast przez strzykawkę dołączoną do końcówki cewnika.

Gdy kontrast dotrze do mózgu, pacjent może odczuć zawroty głowy lub uderzenie gorąca. Zawsze należy zgłaszać takie objawy przeprowadzającemu badanie. Następnie wykonywana jest seria zdjęć rentgenowskich. Bardzo ważne jest, aby nie ruszać się, zachowanie tej samej pozycji umożliwia dokładne wykonanie zdjęcia. Badanie może trwać do dwóch godzin, w zależności od potencjalnych działań leczniczych wykonywanych przez lekarza. Po badaniu należy leżeć w łóżku około doby.

Czytaj również: Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Przeciwwskazania do badania angiografii mózgowej

Przeciwwskazaniami do angiografii mózgu są:

• nadwrażliwość (uczulenie) na środek kontrastowy,
• zaburzenia krzepnięcia,
• inne alergie,
• niewydolność nerek (względne przeciwwskazanie),
• ciąża,
• wole toksyczne,
• szpiczak mnogi,
• ciężkie uszkodzenie wątroby.

Angiografia naczyń mózgowych – wypowiedź neurologa