Zapalenie płuc – objawy i leczenie antybiotykiem i domowymi sposobami

Rodzaje zapalenia płuc

Zapalenie płuc jest to stan zapalny dolnych dróg oddechowych. Według definicji charakteryzuje się objawami ostrego zapalenia dolnych dróg oddechowych oraz zacienieniem w obrazie rentgenowskim klatki piersiowej, które nie występowało we wcześniejszych badaniach oraz którego nie można wytłumaczyć innym stanem chorobowym, takim jak np. obrzęk płuc.

Dla ułatwienia przyjęto kilka podziałów zapaleń płuc. W ostatnich latach wprowadzono podział zapaleń płuc ze względu na wywołujący je patogen na pozaszpitalne i szpitalne (występujące u pacjentów hospitalizowanych i wywoływane patogenami szpitalnymi, które są często oporne na antybiotyki).

Podział anatomiczny dzieli zapalenie płuc ze względu na umiejscowienie i rozległość zajęcia stanem zapalnym miąższu płucnego na: odoskrzelowe, śródmiąższowe, płatowe.

Inny podział uwzględnia przyczynę schorzenia (bakterię, wirusa, grzyba lub inny czynnik). Wyróżnia się zapalenie płuc:

• bakteryjne – wyłoywane przez bakterie Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae i Legionella pneumophila,
• wirusowe (zdarzają się rzadko – stanowią od 20 do 30 proc przyczyn pozaszpitalnych zapaleń płuc, najczęściej czynnikiem sprawczym jest wirus RSV (Respiratory Syncytial Virus, RS) oraz rinowirusy;
• grypowe jest wywoływane przez wirus grypy typu A lub B;
• grzybicze (np. wywołane przez Aspergillus sp., Pneumocystis jiroveci) i pierwotniakowe (np. Toxoplasma gondii);
• atypowe (wywołują bakterie niż te, które prowadzą zazwyczaj do stanu zapalnego);
• chemiczne (np. aspiracyjne zapalenie płuc);
• alergiczne.

Najczęściej choroba wywoływana jest przez bakterię Streptococcus pneumoniae (około 70 proc. pozaszpitalnych zapaleń płuc). W terminologii medycznej określa się je jako pneumokokowe zapalenie płuc.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Czynniki ryzyka zapalenia płuc

Najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia zapalenia płuc jest wiek. Szczególnie narażone są niemowlęta oraz osoby powyżej 65 roku życia. Alkoholizm, palenie tytoniu czy niedożywienie również mogą mieć wpływ na rozwój choroby.

Bardziej narażone mogą być osoby z obniżoną odpornością (chore na cukrzycę, zakażone wirusem HIV, leczone glikokortykosteroidami czy cytostatykami oraz w trakcie radioterapii) czy ze współistniejącymi chorobami płuc, takimi jak POChP, rozstrzenie oskrzeli, nerek, schorzeniami układu krążenia lub neurologicznymi.

Objawy i przebieg zapalenia płuc

Objawy zapalenia płuc najczęściej zaczynają się nagle. Występuje:

• osłabienie,
• bóle mięśni,
• przyspieszony oddech, czasami duszność i uczucie braku tchu,
• gorączka z dreszczami i poceniem się, która spada po kilku dniach,
• w niektórych przypadkach może pojawić się krwioplucie (grypowe zapalenie płuc).

Kaszel zwykle na początku jest suchy, a następnie chory odkrztusza wydzielinę, czasem o charakterze ropnym. Może wystąpić ból w klatce piersiowej przy oddychaniu oraz duszność (u części pacjentów). U osób starszych objawy mogą nie być tak oczywiste. Na przykład rzadziej występuje gorączka.

W badaniu lekarz stwierdza zmiany osłuchowe czy stłumienie odgłosu opukowego. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się:

• badania krwi (w nich podwyższone mogą być parametry stanu zapalnego, np. białko CRP, prokalcytonina oraz zwiększona ilość białych krwinek),
• RTG klatki piersiowej, na którym można zobaczyć charakterystyczne dla zapalenia płuc zmiany.

We krwi oznacza się również stężenie mocznika, elektrolitów, aktywność AST i ALT. Za pomocą pulsoksymetru ocenia się utlenowanie krwi (saturację). Wykonuje się również posiewy plwociny lub, w przypadku cięższego przebiegu choroby, posiewy krwi i moczu.

Przeczytaj również: Co może oznaczać uczucie ciężkości w klatce piersiowej?

Leczenie zapalenia płuc w szpitalu

Niektóre z objawów mogących wystąpić w przebiegu zapalenia płuc są określane jako tzw. niekorzystne czynniki rokownicze. W celu określenia stanu chorego i konieczności ewentualnej hospitalizacji lekarz ocenia pacjenta według skali CURB-65. Sprawdza się, czy występuje splątanie, podwyższone stężenie mocznika w surowicy, zwiększona częstość oddechów (powyżej 30 na minutę) oraz czy ciśnienie krwi chorego nie jest obniżone (skurczowe poniżej 90 mm Hg, a rozkurczowe poniżej 60 mm Hg) i czy chory ma więcej niż 65 lat.

Jeśli występują 3 lub więcej czynników, mówi się o ciężkim pozaszpitalnym zapaleniu płuc, gdzie ryzyko zgonu jest duże (15–40 proc.) i chorego należy leczyć w szpitalu, nawet na oddziale intensywnej terapii. W przypadku występowania 2 czynników mówimy o umiarkowanej ciężkości pozaszpitalnego zapalenia płuc i średnim ryzyku zgonu (9 proc.), ale chorego takiego również należałoby hospitalizować. Na szczęście w większości przypadków pozaszpitalnego zapalenia płuc mamy do czynienia z zapaleniem lekkim (występuje najwyżej 1 czynnik ze skali CURB-65) i leczenie jest zazwyczaj ambulatoryjne, a ryzyko zgonu niewielkie.

Leczenie szpitalne zapalenia płuc, zwłaszcza u osób starszych, polega na tlenoterapii pod kontrolą saturacji oraz wyników gazometrii krwi tętniczej, przetaczaniu dożylnie płynów, podawaniu antybiotyku według wyników posiewu, zazwyczaj drogą dożylną. Antybiotykoterapia trwa 7–14 dni, ale w niektórych przypadkach nawet 3 tygodnie. Czas przebywania w szpitalu zależy od stanu pacjenta, od tego jaki to rodzaj zapalenia płuc i jaki czynnik wywołał zakażenie. Istotnie jest także to czy wystąpiły powikłania.

Antybiotyk na zapalenie płuc – kiedy i jaki?

Jeśli zapalenie płuc ma etiologię bakteryjną, stosuje się doustnie antybiotykoterapię. W większości przypadków trwa ona 7 dni. Należy przyjmować antybiotyk ściśle według zaleceń lekarza, a w przypadku wystąpienia uczulenia czy działań niepożądanych na antybiotyk niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. W warunkach domowych możliwe jest także podawanie antybiotyku domięśniowo. By zapewnić preparatowi prawidłowe wchłanianie, należy sprawdzić czy antybiotyk przyjmować na czczo, przed posiłkiem czy tuż po nim. Lekarze najczęściej przepisują: amoksycyklinę, penicyliny, tetracyklinę, kotrimoksazol i makrolidy.

Bardzo ważne w trakcie antybiotykoterapii jest przyjmowanie leków osłonowych, zawierających kultury bakterii, by nie spowodować wyjałowienia przewodu pokarmowego. Jednak nie powinno się stosować leków osłonowych w tym samym czasie co antybiotyków, gdyż nie zadziałają (należy zachować około 2-godzinny odstęp między nimi). Można dodatkowo spożywać produkty bogate w żywe kultury bakterii, takie jak kefiry i jogurty. Podstawą leczenia ambulatoryjnego jest zaprzestanie palenia tytoniu, odpoczynek, picie dużej ilości płynów.

Domowe sposoby, takie jak np. bańki, naturalne i zioła nie przyniosą poprawy. Jednocześnie należy stosować leczenie objawowe przy pomocy leków dostępnych bez recepty. Przeciwbólowo i przeciwgorączkowo zaleca się stosowanie paracetamolu. Może okazać się konieczne usuwanie i upłynnienie wydzieliny obecnej w płucach. Flegmy można się pozbyć przy pomocy preparatów wykrztuśnych, czyli mukolitycznych. Jeżeli występuje uporczywy suchy kaszel, pomogą preparaty z kodeiną.

Zapalenie płuc – monitorowanie leczenia

Pierwszą kontrolę skuteczności leczenia zapalenia płuc u chorych leczonych ambulatoryjnie zaleca się około 2 dni po rozpoczęciu antybiotykoterapii (wcześniej, jeśli wystąpią niepokojące objawy). Jeśli antybiotyk jest trafnie dobrany, polepszenie powinno nastąpić po 2 dniach leczenia. Nie zawsze u pacjentów leczonych ambulatoryjnie istnieje konieczność kontrolnego zdjęcia rentgenowskiego. Należy pamiętać, że zmiany w obrazie RTG cofają się znacznie dłużej niż objawy kliniczne.

U pacjentów leczonych w szpitalu monitoruje się saturację i wyniki gazometrii krwi tętniczej. Temperaturę ciała, częstotliwość oddechów, tętno i ciśnienie tętnicze krwi sprawdza się 2 razy na dobę, a nawet częściej. Jeśli nie następuje poprawa, wykonuje się kontrolne RTG klatki piersiowej. Jeśli objawy mijają, badanie kontrolne można wykonać podczas wizyty kontrolnej około 6 tygodni od wypisu ze szpitala.

Jakie mogą być skutki nieleczonego zapalenia płuc?

Konsekwencje nieleczonego lub źle leczone zapalenia płuc mogą być bardzo poważne. Szczególnie niebezpieczne są wszystkie przypadki u bardzo małych dzieci, noworodków, pacjentów z osłabiona odpornością i osób starszych.

Wśród najczęstszych skutków powikłanego zapalenia płuc należy wyróżnić ropień płuca (zbiorniki ropy pojawiają się najczęściej przy zakażeniu wywołanym gronkowcem). Niezbędne jest drożenie dodatkowej antybiotykoterapii i drenaż. Leczenie może trwać bardzo długo, nawet kilka tygodni. Jeżeli jest niewłaściwie prowadzone może dojść pęknięcia ropnia i powstaje wówczas ropniak opłucnej.

Problemem terapeutycznym jest też tak zwane wysiękowe zapalenie płuc. Powstaje jako powikłanie zakażenia bakteryjnego. Płyn w płucach zazwyczaj nie zawiera bakterii, jeżeli takie si,e pojawią, powstaje wspomniany już ropniak opłucnej.

Jednym z a typowego jest chlamydiowe zapalenie płuc. To ciężka postać, która może być przyczyną zwężenia oskrzeli. Po jej wystąpieniu, następczo zdarzają: zapalenie gardła i zatok, astma, uporczywy katar.

U osób starszych zagrożeniem jest bakteria Legionella pneumophila. Jeżeli to ona jest przyczyną zapalanie płuc, można spodziewać się ciężkiego, w tym niewydolności oddechowej i wstrząsu, a nawet zgonu. Ta postać daje szereg powikłań w postaci zapalenia mięśnia serca, opłucnej, nerek i stawów.