Łuszczycowe zapalenie stawów – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie łuszczycy stawów

Czym jest łuszczycowe zapalenie stawów?

Łuszczycowe zapalenie stawów (ang. Psoriatic arthritis) to choroba o przewlekłym przebiegu, należąca do artropatii seronegatywnych. Nie jest to choroba zakaźna. ŁZS jest chorobą autoimmunologiczną , czyli taką, w której układ immunologiczny atakuje własne komórki. I jak w wielu przypadkach tego typu chorób dokładna przyczyna choroby nie jest do tej pory znana.

Łuszczycowe zapalenie stawów występuje u osób obu płci, w różnym przedziale wiekowym. Szczyt zachorowań przypada na 35–45 lat u dorosłych oraz 9–10 lat u dzieci – choć nie jest to regułą.

Epidemiologia i czynniki ryzyka w Europie i Polsce

Według danych europejskich, częstość występowania łuszczycowego zapalenia stawów (ŁZS) u dorosłych osób z łuszczycą skóry szacowana jest na około 20–30 % w populacji UE, choć w poszczególnych krajach wartość ta może sięgać nawet 40 %. W Polsce nie istnieje powszechny rejestr reumatologiczny dla ŁZS, jednak badania kliniczne wskazują, że ok. 1–2 % populacji krajowej może być dotknięte tą chorobą, a w grupie pacjentów z łuszczycą skóry – nawet co piąta osoba rozwija ŁZS w ciągu 10 lat. Ponadto wiek zachorowania najczęściej przypada na lata 30-45, a choroba rozwija się u obu płci w podobnym stopniu.
W badaniu przeprowadzonym w ramach programu reumatologicznego w Polsce stwierdzono, iż opóźnienie rozpoznania ŁZS o więcej niż 6 miesięcy znacząco zwiększa ryzyko trwałego uszkodzenia stawów oraz ograniczenia sprawności fizycznej o około 25%.

Przeczytaj również:

Łuszczyca plackowata – jak wygląda? Przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Rodzaje ŁZS

Wyróżnia się 5 rodzajów łuszczycowego zapalenia stawów. Omawiana choroba może przyjąć postać:

• Symetryczną – inaczej wielostawową – dotyczy ok. 15–20% chorych. Zmiany pojawiają się po obu stronach ciała i obejmują w szczególności okolice: stawów skokowych, stawów rąk i stóp oraz nadgarstków. Ta postać ŁZS daje podobne objawy do RZS.
• Asymetryczną kilkustawową – rozwija się aż u 70% chorych. Na początku jednostronne zmiany chorobowe pojawiają się w stawach rąk i stóp, a następnie rozszerzają się na inne części ciała.
• Osiową – dotyczy ok. 5% chorych. Zaatakowanymi obszarami przy tej postaci ŁZS są kręgosłup (stawy kręgosłupa) i stawy krzyżowo-biodrowe.
• Okaleczającą – dotyczy mniej więcej 5% najcięższych przypadków, w których dochodzi do trwałego zniszczenia stawów.
• Dotyczącą zapalenia dystalnych stawów międzypaliczkowych i pojawiającą się u ok. 5% chorych.

Przeczytaj również:

Choroby autoimmunologiczne – co to? Rodzaje, przyczyny, rozpoznanie, leczenie

Jak szybko postępuje choroba ŁZS?

Tempo rozwoju choroby zależy od indywidualnego przypadku, choć uważa się, że ŁZS postępuje raczej wolno. Bardzo ważne jest, żeby jak najszybciej rozpoznać chorobę i wdrożyć odpowiednie leczenie mające na celu jej zatrzymanie.

Diagnostyka ŁZS

Rozpoznanie łuszczycy stawów nie jest oczywiste, ponieważ różnicuje się je z kilkoma chorobami, a w szczególności z reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS).

Z tego względu lekarz reumatolog powinien przeprowadzić dokładny wywiad medyczny, podczas którego zapozna się z objawami pacjenta i jego predyspozycjami genetycznymi do wystąpienia chorób autoimmunologicznych.

Łuszczycowe zapalenie stawów a reumatoidalne zapalenie stawów – różnicowanie jednostek chorobowych

Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS) – a szczególnie postać wielostawowa tej choroby – jest czasami mylone z RZS, czyli reumatoidalnym zapaleniem stawów. Łuszczycowe zapalenie wielostawowe można odróżnić od RZS, m.in. po: zajęciu stawów międzypaliczkowych dalszych, zapaleniu palców i względnej asymetrii w zajętych stawach. Poza tym wyniki badań laboratoryjnych w przypadku ŁZS nie wykazują obecności czynnika reumatoidalnego. Inny objaw charakterystyczny wyłącznie dla ŁZS to zniekształcenia palców typu lornetkowanego, inaczej teleskopowego.

Przeczytaj również:

Łuszczyca stawowa – przyczyny, objawy, leczenie łuszczycy stawów

Przyczyny łuszczycowego zapalenia stawów

Przyczyny choroby łuszczycowego zapalenia stawów pozostają nieznane. Wiadomo, że schorzenie występuje u osób z predyspozycjami genetycznymi do chorób autoagresywnych. Obecność antygenu HLA-B27 zwiększa ryzyko wystąpienia chorób autoimmunologicznych. Szacuje się występowanie tego antygenu nawet u 70% chorych na ŁZS.

W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się osoby chorujące na łuszczycę. Omawiana choroba występuje u ok. 6–41% osób dotkniętych łuszczycą. Szacuje się, że aż u 70–80% chorych zmiany skórne w przebiegu łuszczycy o około 10 lat poprzedzają rozwój choroby łuszczycowego zapalenia stawów. Jednak w ok. 15–20% przypadków ŁZS pojawia się przed łuszczycą. W przypadku dzieci statystyki wyglądają nieco inaczej. Aż w 50% przypadków łuszczyca stawów pojawia się jako pierwsza, przed łuszczycą.

Łuszczycowe zapalenie stawów – objawy choroby

Objawy łuszczycowego zapalenia stawów zależą od stopnia nasilenia choroby oraz czasu jej trwania. ŁZS może zająć pojedyncze stawy lub dotyczyć wielu z nich. Zdarza się, że choroba nie daje żadnych widocznych objawów, choć pojawiają się już zmiany w stawach widoczne po wykonaniu badań obrazowych. Do charakterystycznych objawów ŁZS należą, m.in.:

• obrzęk stawów, zesztywnienie, przedłużające się sztywności poranne (ograniczenie ruchomości stawów), dyskomfort oraz bolesność stawów;
• zaczerwienie skóry w obrębie zaatakowanych stawów;
• zniekształcenie palców (tzw. palce lornetkowane) i deformacje stawów;
• zmiany w obrębie paznokci, takie jak wgłębienia i pęknięcia;
• ból w rejonach połączenia mostka z żebrami;
• tkliwość w miejscu przyczepu ścięgna Achillesa oraz powięzi podeszwy;
• współwystępujące zapalenie spojówek.

Przeczytaj również:

Łuszczyca odwrócona – przyczyny, objawy, leczenie

Powikłania po nieleczonym łuszczycowym zapaleniu stawów. Czy łuszczycowe zapalenie stawów jest groźną chorobą skracającą życie?

ŁZS jest poważną chorobą, która może skracać życie oraz znacznie obniżać jego jakość. Stawy odpowiadają za mobilność ludzkiego ciała. W konsekwencji nieleczonej łuszczycy stawów dochodzi do zwyrodnień stawowych, a co za tym idzie – do trudności w poruszaniu się.

Leczenie łuszczycowego zapalenia stawów

Całkowite wyleczenie łuszczycowego zapalenia stawów nie jest obecnie możliwe. Zalecenia dotyczące leczenia ŁZS obejmują kompleksowe działanie oraz oparcie terapii na wytycznych EULAR oraz GRAPPA.

W leczeniu łuszczycy stawów podstawową rolę odgrywają dieta i farmakoterapia. Właściwy sposób odżywiania dostarcza organizmowi wszystkich niezbędnych substancji odżywczych, nie zaśmieca go oraz ogranicza stan zapalny. Farmakoterapia ma za zadanie złagodzić nieprzyjemne dolegliwości bólowe oraz zatrzymać rozwój choroby poprzez zahamowanie stanów zapalnych oraz zwyrodnień w stawach.

Poza farmakoterapią przeprowadza się też leczenie miejscowe konkretnego stawu lub kilku stawów.

Wspomagająco w terapii łuszczycowego zapalenia stawów wykorzystuje się także fizykoterapię oraz ćwiczenia fizyczne. W przypadku zniszczonych stawów konieczna może być interwencja chirurgiczna.

Przeczytaj również:

Łuszczyca paznokci - przyczyny, objawy, leczenie

ŁZS – rehabilitacja, aktywność fizyczna, monitorowanie postępu choroby

Pacjenci z ŁZS powinni być objęci nie tylko leczeniem farmakologicznym, ale również programem rehabilitacji, indywidualnie dobranym przez fizjoterapeutę.

Monitorowanie aktywności choroby powinno obejmować:

• regularne wizyty u reumatologa co 3-6 miesięcy,
• ocenę objawów zapalenia (np. liczba zaognionych stawów, twardość poranna > 30 min),
• badania obrazowe (USG Doppler stawów, rezonans magnetyczny),
• badania laboratoryjne (CRP, OB, anty-CCP, czynnik reumatoidalny, HLA-B27).

Warto również uwzględnić w planie współpracę z psychologiem lub grupami wsparcia – przewlekłe zapalenie stawów może znacząco obniżyć jakość życia i prowadzić do zmian nastroju lub lęku. Również telemedycyna i aplikacje mobilne (monitorujące objawy, leków, ćwiczeń) są coraz częściej wykorzystywane w zarządzaniu chorobą.

Dieta przy ŁZS – co wolno, a czego nie wolno jeść?

Chorzy na łuszczycowe zapalenie stawów powinni przestrzegać diety przeciwzapalnej podobnej w dużym stopniu do diety śródziemnomorskiej. To sposób żywienia przeznaczony dla osób, u których występuje przewlekły stan zapalny. Dobrze dobrane składniki odżywcze mają istotny wpływ na ograniczenie stanu zapalnego w organizmie. Poza tym zdrowe odżywianie sprzyja utrzymaniu prawidłowej wagi ciała. Ze względu na to, że ŁZS to choroba stawów, ważne, aby nie obciążać ich bardziej niż to konieczne. Z wyżej wymienionych powodów dieta odgrywa ogromną rolę w leczeniu łuszczycowego zapalenia stawów.

Przeczytaj również:

Dieta przeciwzapalna – jak wybrać produkty o właściwościach przeciwzapalnych?

Przy łuszczycy stawów zaleca się spożywanie:

• Jedno- i wielonasyconych kwasów tłuszczowych – głównie omega-3, zawartych m.in. w: orzechach, nasionach roślin strączkowych, pestkach, tłustych rybach morskich, oleju i siemieniu lnianym.
• Produktów o niskim indeksie glikemicznym i wysokiej zawartości błonnika – np. warzyw i produktów pełnoziarnistych.
• Witamin, składników mineralnych oraz flawonoidów zawartych m.in. w sezonowych lub mrożonych owocach i warzywach.
• Fermentowanych produktów mlecznych, np. kefirów i jogurtów naturalnych.
• Jajek.
• Białek pochodzenia roślinnego zawartych w: ciecierzycy, soczewicy i fasoli.

Osoby chorujące na ŁZS nie powinny spożywać:

• przetworzonej żywności, np. fast foodów;
• czerwonego mięsa;
• węglowodanów prostych;
• nasyconych kwasów tłuszczowych;
• słodyczy i dosładzanych napojów;
• słonych przekąsek;
• alkoholu.

Przeczytaj również:

Kwasy omega-3 – czym są? Właściwości, działanie, źródła, jakie wybrać?

Nowe leki na łuszczycowe zapalenie stawów

Do stosunkowo nowych leków stosowanych w farmakoterapii łuszczycowego zapalenia stawów i szczegółowo opisywanych w literaturze medycznej należą Sekukinumab oraz Skyrizi.

Sekukinumab to lek biologiczny nowej generacji przeznaczony m.in. do leczenia łuszczycowego zapalenia stawów. Omawiana substancja chemiczna budową przypomina ludzkie monoklonalne przeciwciała klasy G1, które działają przeciwko IL-17A, czyli interleukinie 17 odpowiedzialnej za regulację odpowiedzi odpornościowej.

Skyrizi to lek w formie zastrzyków podskórnych stosowany w leczeniu umiarkowanych i ciężkich postaci łuszczycowego zapalenia stawów, a także łuszczycy plackowatej. Jego działanie opiera się na blokowaniu białka IL-23, odpowiedzialnego za wywoływanie stanów zapalnych w organizmie.

W wytycznych European League Against Rheumatism (EULAR) i Group for Research and Assessment of Psoriasis and Psoriatic Arthritis (GRAPPA) coraz częściej podkreśla się konieczność leczenia „okna terapeutycznego”, czyli wdrożenia terapii w ciągu pierwszych 6 miesięcy od wystąpienia objawów, co znacząco poprawia rokowanie.
W nadchodzących latach istotnym kierunkiem będzie terapia spersonalizowana, oparta na biomarkerach genetycznych i immunologicznych oraz rozszerzenie wykorzystania danych z rzeczywistej praktyki klinicznej w celu lepszego doboru leków i ograniczenia kosztów.

Wypowiedź fizjoterapeuty na temat łuszczycowego zapalenia stawów