Ból łokcia – przyczyny bólu łokcia i jego chorób. Objawy, leczenie bólu i rehabilitacja

Staw łokciowy – skąd się bierze ból w łokciu?

W okolicach stawu łokciowego przebiega wiele mięśni i ścięgien oraz występuje kilka – istotnych dla funkcji kończyny górnej – nerwów. Tworzą go trzy kości: ramienna, promieniowa i łokciowa.

Ruchy zachodzące w stawie łokciowym to zgięcie i wyprost oraz (w połączeniu z pracą nadgarstka) odwracanie i nawracanie ręki, co umożliwia wykonywanie specyficznych i dokładnych czynności. Łokieć jest środkową częścią łańcucha kinematycznego kończyny górnej.

Przy całkowicie wyprostowanym łokciu zazwyczaj tworzy się linia prosta. Kąt między ramieniem a przedramieniem może być mniejszy głównie u mężczyzn, świadczy to o zbyt dużym napięciu mięśni zginających staw łokciowy. Zdarza się też, że występuje tzw. przeprost łokcia, który wynika ze zbyt dużej wiotkości więzadeł stabilizujących staw.

Przeczytaj również:

Urazy stawu łokciowego – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny bólu łokcia

Przyczyny bólu łokcia i ograniczenia ruchu łokcia dzieli się na 3 grupy:

1. Zaburzenia stawowe – zmiany w strukturze chrzęstnej lub kostnej na poziomie stawu łokciowego (złamania, odłamki chrzęstno-kostne, chondromalacja chrząstki).
2. Zaburzenia okołostawowe – stan zapalny tkanek otaczających staw (kaletek, ścięgien, mięśni), entezopatie – zmiany chorobowe przyczepów ścięgnistych mięśni do kości, zwiększone napięcie mięśniowe, wiotkość więzadłowa.
3. Ból rzutowany – dysfunkcje na poziome kręgosłupa szyjnego i barku.

Aby dokładnie trafić w przyczynę bólu łokcia, należy wykonać testy oraz badania diagnostyczne (RTG, USG, MRI – rezonans magnetyczny, badania laboratoryjne w kierunku zdiagnozowania choroby reumatycznej lub uogólnionego procesu zapalnego). Dopiero to pozwoli lekarzowi i fizjoterepaucie na rozsądne prowadzenie terapii.

Kogo i kiedy boli łokieć?

Bóle łokcia pojawiają się u osób: pracujących fizycznie, używających nadmiernie ręki dominującej (np. u majsterkowiczów, stolarzy), wielokrotnie wykonujących powtarzalne ruchy ręki (stomatolodzy, masażyści), gdzie często dochodzi do przeciążenia mięśni przedramienia przyczepiających się w okolicy nadkłykci.

Oczywiście powyższe objawy bólowe często dotyczą sportowców grających w: tenisa, golfa, badmintona czy squasha. W trakcie gry się o tym nie myśli, ale przecież wykonują oni wciąż te same ruchy przez cały trening czy mecz. Po prostu przeciążają ścięgna zginaczy nadgarstka.

Staw łokciowy jest częścią pewnej całości, czyli kończyny górnej.

Dysfunkcje kręgów, więzadeł lub mięśni na poziome kręgosłupa szyjnego także często dają tzw. ból rzutowany do łokcia. Nie zawsze więc dyskomfort w stawie łokciowym musi być spowodowany jego uszkodzeniem lub zapaleniem.

Jeżeli pojawia się opuchlizna łokcia świadczyć to może o zmianach zapalnych spowodowanych postępującą chorobą reumatyczną lub chorobą zwyrodnieniową stawu, najczęściej dotyczy to osób po 40. roku życia i niestety im jest się starszym, tym tendencja ta wzrasta.

Przeczytaj również:

Rwa barkowa (ramienna) – przyczyny, objawy, badania, leczenie, ćwiczenia, powikłania brachialgii

Choroby łokcia

Mimo iż łokieć nie jest dużym stawem, potrafi sprawiać wiele kłopotu. Głównie dlatego, że wykorzystujemy jego funkcję przy każdej czynności wykonywanej kończyną górną, więc nieświadomie pracujemy nim przez większość dnia. Oto najpopularniejsze źródła bólu występujące w obrębie łokcia (stawu łokciowego).

Łokieć tenisisty – występuje w następstwie przeciążenia mięśni prostowników nadgarstka i palców. W miejscu przyczepu tych mięśni może dochodzić do powstawania tzw. entezofitów, czyli narośli kostnych. Łokieć tenisisty objawia się silnym bólem w bocznej okolicy łokcia – szczególnie w momencie uciśnięcia źródła bólu lub wykonaniu testu z oporowanym wyprostem pięści

Łokieć golfisty – towarzyszy przeciążeniu mięśni zginających nadgarstek i mięśnia nawrotnego obłego. Pojawia się u osób wielokrotnie wykonujących ruch zgięcia nadgarstka przeciwko oporowi. Objawem łokcia golfisty jest ból łokcia po przyśrodkowej (wewnętrznej) stronie stawu.

Zapalenie kaletki łokciowej – często związane z opuchlizną po tylnej stronie łokcia. Jest to stan zapalny tkanki znajdującej się pod ścięgnami mięśni prostujących staw łokciowy. Przyczyną zapalenia mogą być: przeciążenie, upadek ze stłuczeniem tylnej strony łokcia, a nawet niezdezynfekowane otarcie skóry.

Złamanie wyrostka łokciowego – bardzo częste powikłanie upadku z podparciem na łokciu. Ponieważ wyrostek łokciowy jest najbardziej wystającym fragmentem kostnym w stawie, a dodatkowo nie jest otoczony grupą mięśni, uderzenie może spowodować jego pęknięcie lub złamanie. Powiązane to będzie z: dużym bólem, opuchlizną i ograniczeniem ruchomości. Wymaga interwencji lekarskiej.

Zespół rowka nerwu łokciowego – zbiór objawów neurologicznych spowodowanych uciśnięciem nerwu łokciowego. Nieleczony może prowadzić do poważnych zaburzeń czuciowo-ruchowych kończyny górnej.

Zmiany zwyrodnieniowe – postępująca chondromalacja i powolne niszczenie chrząstki stawowej powoduje wysuszanie stawu łokciowego, a przez to ograniczenie jego ruchomości.

Dyskopatia – dysfunkcja krążka międzykręgowego na poziomie kręgosłupa szyjnego. Ból zazwyczaj jest promieniujący, po dłuższym czasie może powodować zaniki mięśniowe.

Aktywne punkty spustowe – promieniowanie bólu z mięśni okolicy łopatki i ramienia. Po uciśnięciu wrażliwego punktu spustowego, można wywoływać bolesność w różnych rejonach kończyny górnej.

Podrażnienie więzadeł kręgosłupa – wskutek ściskania bądź rozciąganie tkanki łącznej w okolicy kręgosłupa piersiowego, podrażnienie może dawać rzutowany ból do łokcia, podobny do bólu w łokciu tenisisty.

Przyczyną bólu nadgarstka może też być – jak ju z wcześniej wspomniano – reumatoidalne zapalenie stawów.

Przeczytaj również:

Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy

Leczenie bólu łokcia i rehabilitacja

Uwolnienie się od bólu łokcia wymaga postawienia prawidłowej diagnozy. O dalszym leczeniu decyduje lekarz ortopeda lub neurolog.

1. W leczeniu bólu łokcia na pewno pomocny jest odpoczynek od czynności wywołującej przeciążenie lub unieruchomienie stawu łokciowego (w szynie gipsowej, stabilizatorze), połączone z masażem kostkami lodu, przynosi ulgę. Nie zawsze jest to jednak skuteczna metoda leczenia. Często po przejściu do normalnego funkcjonowania, ból w łokciu powraca.
2. Blokada, czyli zastrzyk sterydowy, ma na celu wyciszenie stanu zapalnego, a co za tym idzie – zmniejszenie bólu. Stosowany w ostrych stanach podrażnienia zapalnego tkanki łącznej i w entezopatiach.
3. Fizykoterapia, np.: jonoforeza z podaniem leku za pomocą prądu stałego, laser, ultradźwięki i ostatnio bardzo popularna fala uderzeniowa stosowana bezpośrednio w miejscu bólu oraz na napiętych mięśniach. Terapia ta zalecana jest przy łokciu tenisisty i golfisty. Niestety jest dla pacjenta bardzo bolesna.
4. Masaż napiętych tkanek ramienia i przedramienia rozluźnia, przynosi ulgę i często uśmierza ból łokcia. Bardziej bolesną metodą jest masaż poprzeczny wykonywany na okolice więzadeł czy przyczepu ścięgnistego mięśnia do kości. Z masażem można połączyć uwolnienie punktów spustowych, czyli terapię, której celem jest zmniejszenie tkliwości niewielkich, nadwrażliwych obszarów brzuśća mięśniowego lub powięzi dających promieniujący lub rzutowany ból do łokcia.
5. Kinesiologytaping – przez naklejenie plastrów można odciążyć staw. Tejpy działają na skórę i powięź przez cały czas, poruszając się razem z nią, więc poprawa może być odczuwalna od razu albo np. po kilku godzinach od nalepienia.
   
   

   Plastrowanie jest jednak dodatkową formą terapii i nie może stanowić podstawy leczenia.

6. Terapia manualna wykonana zarówno w obrębie szyjnego bądź piersiowego odcinka kręgosłupa, ale też na barku czy samym łokciu. Wykwalifikowany fizjoterapeuta może posługiwać się metodami: Mulligana, Cyriax czy Kaltenborn, stosując techniki manipulacji i mobilizacji stawu łokciowego.

Do całkowitego wyleczenia bólu łokcia czasami dochodzi się metodą prób i błędów, gdyż często ból jest wynikiem nałożenia się wielu czynników. Dlatego istotna jest współpraca pacjenta z lekarzem i fizjoterapeutą, a szczególnie informowanie ich o zmniejszeniu lub pogorszeniu bólu po zastosowaniu danej terapii.

Przeczytaj również:

Taping (kinesiotaping) – co to jest? Na czym polega plastrowanie dynamiczne?

Najbardziej aktualne informacje o bólu łokcia

W ostatnich latach rośnie liczba badań ukierunkowanych na bardziej precyzyjne rozpoznanie przyczyn i skuteczne leczenie bólu łokcia. W krajach europejskich zwraca się szczególną uwagę na: re­habilitację, terapię ruchem oraz metody regeneracyjne, a nie tylko standardowe leczenie objawowe.

Nowe podejścia w diagnostyce i rehabilitacji

W analizie opublikowanej w czasopiśmie „Journal of Shoulder and Elbow Surgery” podkreślono, że w rehabilitacji bólu łokcia szczególnie ważne są: ćwiczenia terapeutyczne, wsparcie ortezami czy opaskami, manualna terapia oraz metody fizykalne (takie jak np. fototerapia, ultradźwięki).

Przeczytaj również:

Ultradźwięki w fizykoterapii

W praktyce oznacza to, że przy dolegliwościach w obrębie stawu łokciowego nie wystarczy jedynie odpoczynek – kluczowe jest prowadzenie indywidualnego programu ruchowego i terapia wspomagająca.
Ponadto najnowsza metaanaliza sieciowa obejmująca leczenie bocznego bólu łokcia (lateral elbow tendinopathy) wykazała, że różne interwencje mają zróżnicowaną skuteczność – co sugeruje konieczność dobierania terapii do konkretnego przypadku.

Przeczytaj również:

Kataplazma – rodzaje. Na co stosować, jak zrobić?

Nowoczesne metody leczenia

Wśród innowacyjnych metod leczenia bólu łokcia znajdują się procedury minimalnie inwazyjne takie jak artroskopia łokcia wykorzystywana w przypadku trudnych schorzeń stawu, łącznie z kompresją nerwów czy zaawansowaną tendinopatią.

Choć dowody na skuteczność wciąż nie są jednoznaczne, rośnie liczba ośrodków proponujących takie rozwiązania jako uzupełnienie leczenia. Warto zaznaczyć, że zalecenia europejskie mówią o ostrożności w stosowaniu silnych opioidów w bólu przewlekłym stawów – co także wpływa na podejście do leczenia bólu łokcia.

Kluczowe w leczeniu pozostają więc: właściwy dobór metody (konserwatywnej lub interwencyjnej), jak najwcześniejsze rozpoczęcie rehabilitacji oraz indywidualne podejście.

Przeczytaj również:

Terapia osoczem bogatopłytkowym

Co to oznacza dla pacjenta?

Jeśli odczuwasz bóle łokcia, warto pamiętać, że ie zawsze będzie potrzebna operacja – jako pierwsze kroki poleca się: ograniczenie przeciążeń (np. w pracy lub sporcie), zastosowanie chłodzenia lub ciepła w zależności od fazy bólu oraz konsultację z fizjoterapeutą w celu dobrania odpowiednich ćwiczeń.
Jeśli objawy nie ustępują po kilku tygodniach standardowej terapii, wówczas można rozważyć konsultację ortopedyczną – w niektórych przypadkach możliwe są procedury minimalnie inwazyjne lub leczenie regeneracyjne (jak PRP) zgodnie z nowoczesnymi europejskimi strategiami.

Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi

P: Czy zawsze przy bólu łokcia konieczna jest operacja?
O: Nie. W większości przypadków ból łokcia można leczyć zachowawczo – poprzez: ćwiczenia, fizjoterapię, zmianę trybu ruchu i obciążenia. Operacja lub inwazyjne leczenie to zwykle ostateczność.
P: Jak długo trwa rehabilitacja łokcia po urazie lub zapaleniu ścięgna?
O: Czas zależy od przyczyny (np.: tendinopatia, entezopatia, uszkodzenie więzadła). Badania pokazują, że skuteczne programy mogą trwać kilka tygodni do kilku miesięcy, a kluczowe jest regularne wykonywanie ćwiczeń i unikanie powracających przeciążeń.
P: Czy osocze bogatopłytkowe (PRP) działa przy bólu łokcia?
O: W niektórych przypadkach tak – metoda ta jest coraz częściej stosowana w Europie jako uzupełnienie leczenia schorzeń ścięgien i więzadeł w obrębie łokcia. Niemniej dowody są wciąż ograniczone i metoda może nie być refundowana w każdym przypadku.
P: Kiedy należy skonsultować się z lekarzem specjalistą?
O: Gdy ból jest bardzo silny, utrzymuje się przez dłużej niż kilka tygodni mimo leczenia, gdy pojawią się objawy neurologiczne (np. drętwienie, mrowienie) albo gdy wystąpi uraz z uszkodzeniem (np. złamanie, przemieszczenie).

Współpraca: redakcja Wylecz.to