Które stawy bolą najczęściej?
Najczęściej bolącymi stawami są kolana (staw kolanowy), a zaraz po nich barki i biodra, stawy skokowe, nadgarstki i drobne stawy palców. Przyczyn bólu stawów jest wiele, od zmian zwyrodnieniowych, poprzez reumatyzm i pozostałości po przebytych urazach. Nie należy ich lekceważyć, bo mogą być objawem toczącego się w organizmie procesu zapalnego, infekcji wirusowej lub choroby ogólnoustrojowej. Jeśli ból dotyczy jednego stawu, logiczne jest, że przyczyny można szukać w jego obrębie. Jeżeli natomiast problem obejmuje więcej połączeń stawowych, można przypuszczać, że źródło dolegliwości znajduje się gdzieś indziej.
Ból stawu może być miejscowy. Spowodowany urazem (upadkiem, złamaniem, skręceniem) objawia się zazwyczaj opuchlizną, niekiedy z widocznym krwiakiem. Pierwszym badaniem w takim przypadku jest wykonanie na pogotowiu zdjęcia rentgenowskiego (RTG) w celu wykluczenia złamania lub pęknięcia kości. Następnie, jeśli obrzęk stawu nie jest duży, można wykonać badanie ultrasonograficzne (USG), podczas którego zbadane będą struktury mięśniowe i łącznotkankowe (więzadła, łąkotki, ścięgna).
Dlaczego bolą stawy?
Bóle stawów mogą mieć wiele przyczyn, od prostych uszkodzeń mechanicznych po rzadkie choroby o złożonym przebiegu. Najczęściej wynikają one z przeciążenia, urazów, chorób autoimmunologicznych lub procesów starzenia. Do najważniejszych z nich zaliczamy:
Urazy i przeciążeniowe bóle stawów: przyczyną bólu są najczęściej wszelkiego rodzaju skręcenia, zwichnięcia, przeciążenia stawów związane z ciężką pracą fizyczną lub intensywną aktywnością fizyczną.
Choroby zwyrodnieniowe: choroba zwyrodnieniowa stawów, związana ze zużywaniem się chrząstki stawowej, jest jedną z głównych przyczyn bólu, zwłaszcza u osób starszych. Wraz z wiekiem chrząstka traci elastyczność, co może powodować dolegliwości bólowe.
Zapalenie stawów: wszelkiego rodzaju zapalenia stawów m.in. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), dna moczanowa czy łuszczycowe zapalenie stawów to choroby zapalne, których głównymi objawami są ból, obrzęk i sztywność stawów.
Infekcje: w przebiegu niektórych infekcji wirusowych i bakteryjnych również może dojść do objęcia stawów stanem zapalnym i wystąpienia bólu.
Przyczyny metaboliczne: możemy tu zaliczyć np. dnę moczanową, w której dochodzi do odkładania się w stawach złogów kryształów kwasu moczowego, co powoduje silny ból, najczęściej w dużym palcu stopy.
Czynniki psychiczne: stres czy napięcie mogą nasilać odczuwanie bólu, a w niektórych przypadkach prowadzić do tzw. wędrujących bólów stawów.
W przypadku i dzieci i młodzieży do 16. roku życia może pojawić się schorzenia znane jako młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów. To najczęstsza choroba reumatologiczna u dzieci. Objawy to ból, obrzęk, ucieplenie i sztywność stawów, a u części dzieci dochodzą objawy pozastawowe (np. zapalenie błony naczyniowej oka).
W dzisiejszych czasach bóle stawów są coraz większym problemem zdrowotnym. Niestety często wynikają także z otyłości, braku aktywności fizycznej i siedzącego trybu życia. Dlatego tak ważne jest zadbanie o zdrową dietę, codzienną dawkę ruchu oraz zmianę złych nawyków szkodliwych dla zdrowia. Pozwoli to znacząco zmniejszyć ryzyko problemów ze stawami teraz oraz w przyszłości.
Przeczytaj również:
Co to jest artroza (stawu, kolana, biodra) – objawy i leczenie
Bóle stawowe – objawy
W każdej chorobie ból stawów może prezentować się w nieco inny sposób i mogą mu towarzyszyć inne objawy miejscowe, wśród których znajdują się:
obrzęk – zapalenie stawów często powoduje widoczną gołym okiem opuchliznę wokół stawu;
sztywność – szczególnie rano lub po dłuższym bezruchu. Po rozruszaniu stawów może być obserwowana poprawa;
ograniczenie ruchomości – ból może utrudniać wykonywanie codziennych czynności, takich jak chodzenie, wstawanie, siadanie;
zaczerwienienie i ocieplenie okolicy stawu – są to oznaki toczącego się stanu zapalnego często towarzyszącego bólowi;
osłabienie mięśni.
Bóle stawów – zasada PRICE
W przypadku urazu najbardziej obiektywnym badaniem jest rezonans magnetyczny (MRI), który zbada zarówno struktury kostne, jak i mięśniowe oraz więzadłowe. Pierwszym postępowaniem po przebytym urazie jest zastosowanie zasady PRICE. Jej nazwa jest skrótem od angielskich słów:
protection (zabezpieczenie) – ustabilizowanie stawu, zabezpieczając go przed ewentualnym ponownym uszkodzeniem;
rest (odpoczynek) – unikanie dodatkowych przeciążeń oraz znalezienie pozycji, w której ból stawu jest najmniejszy;
ice (chłodzenie) –przykładanie zimnych kompresów żelowych w formie tzw. coldpacków lub woreczków z pokruszonym lodem na obolały staw, który wcześniej przykryty będzie bandażem lub cienkim ręcznikiem. Lodu nigdy nie wolno kłaść bezpośrednio na skórę, gdyż może to spowodować jej odmrożenie;
compression (ucisk) –delikatne uciśnięcie stawu przez nałożenie bandażu elastycznego (najlepiej od dalszego końca stawu ku górze) zmniejszy powstający obrzęk i stan zapalny, a przez to związany z nim również ból;
elevation (uniesienie) –ustawienie uszkodzonego stawu powyżej poziomu serca wpłynie na zmniejszenie powstającego obrzęku, ułatwiając przepływ limfy i krwi w kierunku większych naczyń chłonnych i krwionośnych.
Przeczytaj również:
Sposoby na ból stawów dłoni – jak leczyć ból stawów rąk?
Leczenie bólu stawów
Co pomaga na ból stawów? Leczenie bólu stawów to złożony proces, który zależy od jego przyczyny. Nie zawsze udaje się w pełni pozbyć bólu, jednak w większości przypadków skuteczne jest połączenie farmakoterapii, fizjoterapii, zmiany stylu życia i wspomaganie się domowymi sposobami.
Zmiana stylu życia
Utrata masy ciała: nadmierna masa ciała obciąża stawy, szczególnie kolana i biodra. Nawet niewielka redukcja masy ciała może znacząco zmniejszyć ból i poprawić ich funkcjonowanie.
Aktywność fizyczna: regularny ruch (kilka razy w tygodniu) np. spacery, jazda na rowerze, basen poprawiają ukrwienie oraz kondycję całego ciała, w tym także mięśni i stawów.
Dieta: wpływ diety na stan zdrowia jest ogromny. Dieta bogata w kwasy omega-3 (zawarte w rybach, orzechach), składniki mineralne i przeciwutleniacze (zawarte w owocach i warzywach) wspiera funkcjonowanie nie tylko stawów, ale i całego ciała.
Farmakoterapia
Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne: paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne takie jak ibuprofen czy ketoprofen łagodzą ból i zmniejszają stan zapalny.
Glikokortykosteroidy: w cięższych zapaleniach stosuje się steroidy, które również działają przeciwzapalnie.
Leki biologiczne: w chorobach autoimmunologicznych, gdy leki standardowe nie przynoszą poprawy, wykorzystuje się leki biologiczne. Są to przeciwciała skierowane przeciwko różnym cząsteczkom zapalnym, które dezaktywują je, hamując proces zapalny.
Suplementy diety: glukozamina i chondroityna mogą wspierać regenerację chrząstki stawowej, choć ich skuteczność bywa dyskusyjna, a efekt niepewny.
Fizjoterapia
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie i poprawiające ruchomość stawów są kluczowe w leczeniu i zapobieganiu dalszemu pogorszeniu zmian. Pozwalają też często zmniejszyć napięcie mięśni, łagodząc ból.
Leczenie inwazyjne
W cięższych przypadkach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, lekarz może zaproponować iniekcje dostawową ze sterydem, kwasem hialuronowym lub ewentualnie zabieg chirurgiczny, np. wszczepienie endoprotezy stawu, jeśli zachodzi taka potrzeba.
W każdym przypadku leczenie powinno być ustalane z lekarzem, który dobierze terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta i oceni jej bezpieczeństwo.
Przeczytaj również:
Maść na stawy – jak wybrać najlepszą maść na ból stawów?
Naturalne sposoby na bóle stawów
Domowe metody mogą być skutecznym wsparciem w łagodzeniu bólu stawów, szczególnie w łagodniejszych przypadkach, jednak nie mogą zastąpić profesjonalnej opieki lekarza czy fizjoterapeuty. Należą do nich:
Zimne i ciepłe okłady: zimne okłady pomagają zmniejszyć obrzęk, stan zapalny i ból. Natomiast ciepłe są skuteczne na sztywność stawów, np. przy chorobie zwyrodnieniowej.
Masaże: delikatny masaż z użyciem olejków (np. z rozmarynu, lawendy czy rumianku) pomoże rozluźnić mięśnie i zmniejszyć ból stawów.
Zioła i przyprawy: kurkuma oraz imbir dzięki zawartości przeciwutleniaczy, mają właściwości przeciwzapalne. Można je dodawać do potraw lub pić w formie naparu.
Ćwiczenia relaksacyjne: joga, tai chi czy ćwiczenia rozciągające poprawiają elastyczność stawów i zmniejszają napięcie mięśniowe.
Kąpiele solne: kąpiel w wodzie z dodatkiem soli Epsom może przynieść ulgę obolałym stawom dzięki zawartości magnezu.
Naturalne metody są zwykle bezpieczne, ale warto upewnić się, że nie mają wpływu na przyjmowane leki. Warto w tym celu skonsultować się z lekarzem.
Wędrujące bóle stawów a nerwica
Wędrujące bóle stawów oznaczają dolegliwości bólowe stawów różnych obszarów ciała. Mogą mieć podłoże psychosomatyczne. Oznacza to, że są wyzwalane pod wpływem stresu, lęku, czy niepokoju. Zaburzenia te zwiększają napięcie mięśniowe, które prowadzi do bólu w okolicach stawów. Osoby zmagające się z nimi mogą też intensywniej odczuwać ból z powodu wzmożonej aktywności układu nerwowego. Istotne jest jednak, aby w pierwszej kolejności wykluczyć organiczne przyczyny bólu stawów. Jeśli badania dodatkowe, w tym obrazowe nie wykazują nieprawidłowych zmian, a ból nadal występuje, warto udać się do psychiatry lub psychoterapeuty. Leczenie w takich przypadkach obejmuje:
psychoterapię –terapia poznawczo-behawioralna pomaga doraźnie i długofalowo radzić sobie ze stresem i lękiem;
techniki relaksacyjne – medytacja, ćwiczenia oddechowe czy mindfulness;
farmakoterapię – jest stosowana, jeśli powyższe metody nie przyniosły efektu i istnieją wskazania do jej włączenia;
regularną aktywność fizyczną.
współpraca: fizjoterapeuta Szymon Delikatny
