Ból biodra – przyczyny, objawy i leczenie bólu w biodrze

Dlaczego w stawie biodrowym pojawia się ból?

Staw biodrowy jest jednym z największych stawów ludzkiego organizmu. Umożliwia on poruszanie się kończyn dolnych oraz przenosi na nie ciężar ciała z tułowia. Niestety, bardzo często zdarza się, że w stawach biodrowych pojawia się ból, który może utrudniać codzienne funkcjonowanie. Najczęstszą przyczyną bólu w biodrach jest zwyrodnienie, szczególnie jeśli pojawia się około 40. roku życia i później.

Ból biodra przy chodzeniu

Biodro składa się z panewki kości miednicznej i głowy kości udowej. Jest stawem o szerokim zakresie ruchomości. Dzięki temu można wykonywać wiele ruchów, począwszy od chodzenia, biegania, kucania, wspinania się, na szpagacie kończąc.

Ból w okolicy biodra jest wyjątkowo dokuczliwy, gdyż znacznie ogranicza codzienną aktywność i obniża jakość życia.

Pojawiający się na co dzień ból powoduje, że nieświadomie zaczynamy unikać obciążenia jednej z kończyn. U niektórych pacjentów wyraźnie widać, że utykają, tym samym mocniej obciążają drugą nogę. Skracając krok, powoli zaburza się prawidłowy wzorzec chodu. To natomiast zaczyna mieć wpływ na całą postawę ciała. Dochodzi do zaburzenia równowagi stawów miednicy i dysbalansu mięśniowego.

Dlatego objawy bólowe wynikające początkowo z dysfunkcji biodra mogą pojawić się w dolnym odcinku pleców, w kończynach dolnych czy na wysokości stawów krzyżowo-biodrowych. Czasami też jest tak, że to dysfunkcja kręgosłupa czy miednicy może po pewnym czasie spowodować ból w biodrze.

Ból biodra – przyczyny bólu w stawie biodrowym

Jakie są przyczyny bólu biodra?

1. Najczęstszą przyczyną bólu biodra jest przeciążenie stawu biodrowego. Może pojawić się w czasie wykonywania aktywności, która nie została dostosowana do możliwości i wytrenowania pacjenta. Przeciążenie rozwija się po długim spacerze lub biegu, szczególnie po twardym podłożu (chodnik lub asfalt). Dolegliwości bólowe w biodrze najczęściej mijają po kilku dniach odpoczynku.
2. Bardzo często przyczyną bólu biodra jest choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego (koksartroza). Dochodzi wówczas do degeneracji chrząstki stawowej panewki stawu biodrowego lub głowy kości udowej. Starcie chrząstki sprawia, że staw wewnątrz zaczyna się wysuszać, co powoduje uczucie sztywności w stawie, ograniczenie ruchu oraz ból w trakcie ruchu, który może promieniować do pachwiny i kolana.
3. Kolejną przyczyną bólu biodra jest tak zwany zespół podrażnionego stawu biodrowego. Często dotyczy on dzieci i powoduje utykanie. Pojawia się dodatkowo ból pachwiny oraz ból z przodu uda. Występuje przy każdym ruchu, dlatego jest przyczyną ograniczenia ruchomości stawu. Ustępuje w trakcie odpoczynku i snu oraz zabiegów fizjoterapeutycznych.
4. Istnieją także przeciążenia psychogenne – szczególnie jeśli problem nadmiernego stresu sięga czasów dzieciństwa. Okolice miednicy mniejszej i obręczy biodrowej są obszarami bardziej podatnymi na napięcia spowodowane sytuacjami stresowymi. Takie przewlekłe, izometryczne i niekontrolowane napięcie powoduje przykurcze mięśni lub torebki stawowej.

Ból biodra – objawy. Jak i gdzie boli biodro?

Ból powstający w następstwie dysfunkcji stawu biodrowego może wywoływać szereg innych dolegliwości. Objawy bezpośrednie to:

• ból i mrowienie bocznej strony biodra i wokół krętarza większego,
• ból w pachwinie,
• ból w okolicy kości krzyżowej,
• ból zlokalizowany w okolicy pośladków (ból w lewym lub prawym biodrze i pośladku).

Specjaliści wymieniają także objawy pośrednie. Choroby stawu biodrowego mogą być przyczyną zaburzeń na wysokości stawów krzyżowo-biodrowych, a to pośrednio może powodować zawroty i migrenowy ból głowy, mdłości i wymioty. Dolegliwości mogą również pojawiać się w nocy (np. ból biodra przy leżeniu na boku) i budzić pacjenta ze snu.

Zanim wystąpią objawy bólowe w biodrze, wspomnianą wcześniej koksartrozę mogą poprzedzać: bóle w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa, ból kolana, ból w pachwinie, ból na tylno-bocznej stronie uda czy ból okolicy krętarza większego.

Choroby biodra to przyczyna bólu

Określenie źródła bólu biodra często jest trudne, choć część przyczyn doświadczony lekarz rozpozna dzięki badaniom obrazowym. Jedną z takich przyczyn jest uraz, który może spowodować złamanie szyjki kości udowej (często jest to jedno ze złamań osteoporotycznych), kości miednicy albo zwichnięcie stawu biodrowego.

Objawami są: obrzęk, krwiak, bardzo silny ból biodra, szczególnie przy próbie jego obciążenia, który uniemożliwia poruszanie się.

Pozostałe przyczyny chorób stawu biodrowego mogące powodować ból w biodrze opisano poniżej.

• Zapalenie stawu biodrowego – może być spowodowane chorobami o podłożu zapalnym, zapaleniem kaletek maziowych oraz postępującym zwyrodnieniem stawu.
• Wrodzone zmiany w budowie panewki, np. dysplazja stawu biodrowego – polega na niepełnym rozwinięciu panewki stawu biodrowego. Objawia się niestabilnością i względnym skróceniem nogi. Ograniczony jest ruch odwiedzenia i rotacji zewnętrznej. Drugą zmianą jest nadmierna głębokość panewki, przez co głowa kości udowej jest w niej prawie „zakleszczona”. Nie ma pożądanego zakresu ruchu, zanika ruch w stawie, zwany ślizgiem stawowym. Dolegliwość ta, jeśli jest nieleczona, doprowadza do koksartrozy.
• Nierównowaga stawowo-mięśniowa – zalicza się do niej m.in. skrętne lub skośne ustawienie miednicy, skrócenie kończyny dolnej, nadmierne napięcie lub przykurcze mięśniowe otaczające staw biodrowy. Zaburzenia te najczęściej objawiają się bólem w biodrze i pachwinie w trakcie wykonywania nadmiernego ruchu.
• Ucisk na nerw – występuje w lędźwiowym lub lędźwiowo-krzyżowym odcinku kręgosłupa. Może powodować bóle okolicy pośladka, wokół krętarza czy wewnątrz biodra.
• Choroba Perthesa (jałowa martwica głowy kości udowej)– choroba ta najczęściej występuje u młodych chłopców, a w przyszłości może znacznie przyspieszyć zmiany zwyrodnieniowe w biodrze. Do objawów pojawiających się u dzieci zalicza się: utykanie (może pojawić się ból biodra promieniujący na nogę), ograniczenie ruchu (przede wszystkim odwodzenia i rotacji), sztywność w biodrze i widoczne spłaszczenie pośladka.

Ból stawu biodrowego – leczenie

Ból bioder może dotyczyć każdego, niezależnie od wieku, wagi czy poziomu aktywności fizycznej. W trakcie wizyty lekarskiej należy zgłosić wszelkie dolegliwości. Lekarz ortopeda wykona badanie funkcjonalne stawu biodrowego i może zlecić wykonanie badań dodatkowych.

Przede wszystkim będzie to zdjęcie rentgenowskie (RTG) obu stawów biodrowych lub tomografia komputerowa. Jeśli podejrzewane są zmiany pozakostne, lekarz może zlecić wykonanie rezonansu magnetycznego, a w przypadku wysięku w stawie – biopsji badającej skład płynu maziowego.

W leczeniu bólu biodra w pierwszej kolejności stosuje się objawowo leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Można zastosować leczenie miejscowe w postaci maści przeciwzapalnych. Niekiedy wprost do stawu podawane są leki przeciwbólowe i przeciwzapalne w postaci zastrzyków z glikokortykosteroidami lub odżywiające staw iniekcje ze stężonym kwasem hialuronowym.

Zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe i poważniejsze uszkodzenia stawu biodrowego są wskazaniem do operacji biodra. W trakcie artroskopii biodra lekarz może oczyścić staw i naprawić uszkodzone struktury. W trudniejszych przypadkach wskazana jest endoprotezoplastyka (alloplastyka) całkowita lub częściowa, czyli wymiana składowych stawu biodrowego na elementy sztuczne (implanty, endoproteza biodra).

Czytaj również: Zwichnięcie rzepki – przyczyny, objawy, badania, leczenie, operacja, rehabilitacja, powikłania

Ból biodra – ćwiczenia i rehabilitacja

Rehabilitacja biodra obejmuje ćwiczenia rozciągające stawy biodrowe, mięśnie obręczy biodrowej oraz mięśnie kończyn dolnych z wykorzystaniem technik stretchingu i poizometrycznej relaksacji (PIR) czy ćwiczenia pogłębiające zakres ruchu w biodrach i wzmacniające mięśnie obręczy biodrowej, tułowia i kończyn dolnych.

Jeżeli chodzi o ból biodra, ćwiczenia i rehabilitacja obejmują ponadto:

• terapię manualną – metody wykonywane przez doświadczonego fizjoterapeutę, mające na celu przywrócenie tzw. gry stawowej w stawie biodrowym;
• masaż i terapię tkanek miękkich oraz punktów spustowych – zabiegi rozluźniające mięśnie i uwalniające zrosty międzytkankowe mogą zwiększyć zakres ruchu oraz zmniejszyć ból;
• pozycje spoczynkowe – nauka przyjmowania takich pozycji, które rozluźniają napięte mięśnie i zmniejszają ból biodra;
• rollowanie – wykonywanie automasażu polegającego na „wałkowaniu” ciała na specjalnym foam rollerze;
• fizykoterapię – dodatkowe zabiegi zmniejszające ból w stawie, takie jak: pole magnetyczne, laser, ultradźwięki, krioterapia, elektroterapia.

Na bolące, chore biodro zalecane jest stosowanie wkładek ortopedycznych – dobór odpowiedniego obuwia oraz wkładek ortopedycznych umożliwia przywrócenie prawidłowej postawy ciała i odciążenie napiętych okolic stawowo-mięśniowych.

Ćwiczenia na bóle w stawie biodrowym

U osób z występującym bólem w stawie biodrowym ważnym elementem terapii są ćwiczenia fizyczne. Przede wszystkim należy wykonywać ćwiczenia rozciągające oraz wzmacniające mięśnie. Osoby ze zmniejszonym zakresem ruchu w stawie powinny również wykonywać ćwiczenia zwiększające ruchomość.

• W celu rozciągnięcia mięśni tylnej grupy uda można ułożyć jedną nogę na krześle (noga powinna być wyprostowana) i pochylić się do niej. Najlepiej, aby palce ręki dotykały do stopy.
• Ćwiczenie rozciągające przednią stronę ud wykonuje się w pozycji stojącej. Należy ugiąć jedną nogę i przyciągnąć ją do pośladka. Druga noga jest wyprostowana.
• Kolejne ćwiczenie wykonuje się w pozycji leżenia na plecach z nogami ugiętymi w kolanach. Należy rozchylać kolana na boki i utrzymać chwilę w takiej pozycji, tak aby czuć rozciąganie od przyśrodkowej strony ud.
• Aby wzmacniać mięśnie można wykonywać ćwiczenie w leżeniu tyłem z ugiętymi nogami, pomiędzy którymi znajduje się mała piłka. Należy ścisnąć piłkę i napiąć mięśnie, przytrzymać 10 sekund i rozluźnić.
• W tej samej pozycji można wykonywać ćwiczenie przechylania na boki ugiętych nóg (stopy znajdują się na ziemi, kolana kierują się do boku w stronę podłogi).

Upadki, silne uderzenia, ale także chodzenie po nierównych powierzchniach doprowadzić mogą do urazów, których leczenie bywa trudne i czasochłonne.

Aby zapobiegać czynnościowym zaburzeniom stawu biodrowego, należy zarówno staw, jak i otaczające go mięśnie odpowiednio rozciągać, aby przywrócić tkankom możliwą elastyczność. Dotyczy to zwłaszcza osób z już stwierdzonymi chorobami układu ruchu.

Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa wymaga ciągłej pracy nad wzmocnieniem gorsetu mięśniowego, który stanowi naturalną ochronę stawów przed nadmiernym przeciążeniem.

Osoby mające skłonność do problemów z biodrami powinny unikać sportów obciążających te stawy, takich jak bieganie, skakanie czy gry zespołowe. Jeśli w trakcie pracy muszą długo stać lub siedzieć, powinny często zmieniać pozycję oraz starać się obciążać obie nogi tak samo.

współpraca: Agnieszka Góźdź, fizjoterapeutka