Gdzie znajdują się stawy u człowieka i ile ich jest?
Stawy to, najprościej mówiąc, połączenia między kośćmi, które umożliwiają ruch. Znajdziemy je w całym ciele – od głowy, przez kręgosłup, aż po palce u dłoni i stóp. Niektóre są maleńkie, inne osiągają spore rozmiary. W zależności od przyjmowanych kryteriów, ich liczba u dorosłego człowieka wynosi nawet 360. Nie jest stała. Dlaczego? Po pierwsze, część stawów zarasta w miarę dorastania. Po drugie, niektórzy badacze wliczają każdy, nawet najdrobniejszy staw, inni skupiają się tylko na tych ruchomych. Jedno jest pewne – są one dosłownie wszędzie.
Rodzaje stawów u człowieka
Stawy człowieka dzielimy ze względu na dwie kategorie. Pierwszą z nich jest liczba kości, które wchodzą w skład stawu. Zgodnie z tym wyróżniamy stawy:
proste – zbudowane tylko z dwóch kości. Możemy tu zaliczyć np. stawy międzypaliczkowe (te pomiędzy poszczególnymi częściami palców);
złożone – zbudowane z więcej niż dwóch kości. Możemy do nich zaliczyć np. staw kolanowy.
Poza liczbą kości istotną kwestią jest, w ilu oraz w jakich osiach (kierunkach) możliwy jest ruch w danym stawie. Jeśli chodzi o to kryterium to dzielimy je następująco:
stawy jednoosiowe – są to najprostsze stawy, umożliwiające ruch w jednej płaszczyźnie. Do tych stawów zaliczamy stawy: zawiasowe (np. międzypaliczkowe), obrotowe (np. promieniowo-łokciowy bliższy) oraz śrubowe (np. staw szczytowo-obrotowy – ten, dzięki któremu możemy skręcać głową w prawo i lewo);
stawy dwuosiowe – umożliwiają ruchy w dwóch płaszczyznach. Możemy do nich zaliczyć stawy elipsoidalne i siodełkowe. Są one obecne głównie w nadgarstku i kciuku;
stawy wieloosiowe – to najbardziej mobilne ze stawów. Zwykle są dużych rozmiarów. Umożliwiają ruch w wielu płaszczyznach. Jako przykład możemy podać stawy kuliste (ramienny, biodrowy), płaskie (krzyżowo-biodrowy) oraz inne o nieregularnym kształcie np. mostkowo-obojczykowy.
Przeczytaj również:
Zwyrodnienie stawu barkowego – jak leczyć zwyrodnienie barku?
Funkcje stawów
Stawy to bardzo ważna część naszego ciała. To dzięki nim możliwe jest poruszanie całym ciałem, jak i poszczególnymi jego częściami. Poza tym, dzięki łączeniu razem kości, utrzymują szkielet w odpowiednim kształcie. Ich złożona budowa zapewnia amortyzację wstrząsów i przenoszenie siły skurczu mięśni podczas chodzenia, biegania i wykonywania innych czynności, w czasie gdy ciało poddawane jest dużym przeciążeniom.
Najmniejsze i największe stawy
Ludzkim stawem o największych rozmiarach jest oczywiście staw kolanowy. Przenosi największe obciążenia i z tego powodu jest jednym z najbardziej podatnych na urazy. Budują go trzy kości – udowa, piszczelowa i rzepka oraz dodatkowo inne mocne struktury, takie jak więzadła krzyżowe przednie i tylne.
Natomiast najmniejszy staw może się okazać niemałym zaskoczeniem. Zlokalizowany jest w bardzo nieoczywistym miejscu. Tą okolicą jest ucho środkowe, w którym znajdują się kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko). To właśnie stawy pomiędzy nimi zaliczamy do najmniejszych. Mają mniej niż 1 mm wielkości.
Dlaczego bolą stawy?
Bóle stawów to bardzo złożona przypadłość. Przyczyn jest niestety bardzo dużo, od bardzo błahych i niegroźnych stanów, po poważne choroby. Poniżej opisujemy najczęstsze powody, przez które mogą boleć stawy.
Urazy mechaniczne i przeciążenia – skręcenia, stłuczenia lub zbyt intensywny wysiłek fizyczny mogą powodować mikrouszkodzenia w obrębie więzadeł, torebki stawowej czy chrząstki. Organizm reaguje bólem, zmuszając do ograniczenia ruchu, co chroni przed dalszymi uszkodzeniami.
Procesy zapalne – mogą być wynikiem reakcji obronnej organizmu, np. w chorobach autoimmunologicznych (reumatoidalne zapalenie stawów) lub po infekcjach. Zapalenie powoduje obrzęk, zaczerwienienie i zwiększoną wrażliwość stawu.
Zwyrodnienie stawów – przez wiele lat życia chrząstki stawowe narażone są na ciągłe obciążenia, siedzący tryb życia i inne czynniki, przez co kości zaczynają się o siebie ocierać. Powoduje to ból, sztywność i ograniczenie ruchomości.
Infekcje – w niektórych przypadkach może dojść do zakażenia stawu przez bakterie lub wirusy (tzw. zapalenie septyczne) lub do nieprawidłowej reakcji organizmu na zakażenie (reaktywne zapalenie stawów). Objawia się to silnym bólem, gorączką i dużym obrzękiem.
Problemy metaboliczne – niektóre zaburzenia, jak zbyt duży poziom kwasu moczowego w dnie moczanowej, powodują odkładanie się kryształków moczanu sodu w stawie, co wywołuje silny, miejscowy ból i stan zapalny.
Zmiany pogody – u niektórych osób wahania ciśnienia atmosferycznego i nagłe zmiany pogody powodują zwiększoną wrażliwość na ból, co może objawiać się tkliwością w obrębie stawów.
Choroby ogólnoustrojowe – takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy twardzina układowa, w których dochodzi do wytworzenia przeciwciał atakujących własne tkanki, mogą także powodować przewlekłe bóle stawów.
Przeczytaj również:
Zapalenie stawu biodrowego – objawy i leczenie
Najczęstsze choroby stawów
Do najczęstszych chorób stawów należą:
Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza) – najczęstsze schorzenie stawów i zarazem przyczyna ich bólu. Częstość choroby zwiększa się wraz z wiekiem. Związana jest ze zużywaniem się chrząstki. Objawia się bólem, sztywnością i stopniowym ograniczeniem ruchomości. Cechą charakterystyczną bólu w tej chorobie jest jego największe nasilenie w początkowym okresie po rozpoczęciu aktywności, np. w ciągu pierwszych kilku minut spaceru. Leczenie polega głównie na łagodzeniu objawów choroby.
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje własne stawy, powodując przewlekły stan zapalny. Do jej objawów należy symetryczny ból, obrzęk i deformacje stawów, w szczególności stawów okolicy dłoni i kończyny górnej oraz poranna sztywność trwająca ponad godzinę.
Dna moczanowa (podagra) – to choroba wynikająca z podwyższonego poziomu kwasu moczowego we krwi i jego odkładania się w stawie, co powoduje nagły, bardzo silny ból, zaczerwienienie i obrzęk. Objawy zwykle dotyczą stawów dużego palca stopy.
Łuszczycowe zapalenie stawów – to przewlekła choroba o podłożu autoimmunologicznym. Występuje u osób chorych na łuszczycę, jednak jego objawy mogą pojawić się przed jej rozpoznaniem. Powoduje ból, sztywność i obrzęk, czasem prowadząc do uszkodzenia stawu. Oprócz tego cechami charakterystycznymi są wgłębienia w płytce paznokciowej i zapalenie ścięgna Achillesa.
Septyczne zapalenie stawu – spowodowane infekcją bakteryjną lub (rzadziej) wirusową. Objawia się nagłym bólem, masywnym obrzękiem, gorączką. Wymaga szybkiego leczenia, czyli antybiotykoterapii oraz nakłucia i drenażu stawu. Zwykle dotyka duże stawy (kolanowy, biodrowy, ramienny).
Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) – przewlekła choroba zapalna, która atakuje głównie stawy kręgosłupa i stawy krzyżowo-biodrowe. Powoduje ból i sztywność pleców, które nasilają się w nocy i rano. Występuje najczęściej u osób młodych, szczególnie mężczyzn. Bez leczenia prowadzi do zmian, które prowadzą do „zesztywnienia” kręgosłupa i utraty jego ruchomości oraz innych powikłań.
Przeczytaj również:
Zapalenie stawu kolanowego (kolana) – objawy, leczenie, przyczyny
Jakich witamin brakuje, gdy bolą stawy?
Gdy nas coś boli, odruchowo mamy ochotę sięgnąć po różne suplementy czy leki. W wielu przypadkach bóle stawów nie są bezpośrednio powiązane z niedoborem konkretnych witamin, lecz czasem tak się zdarza. Najważniejszymi witaminami, mogącymi mieć wpływ na dobrostan stawów i kości, są:
witamina D3 – odgrywa istotną rolę w gospodarce kostnej i wchłanianiu wapnia. Należy ją suplementować w okresie od października do kwietnia w dawce około 1000-2000 j. w przypadku osób dorosłych (nie więcej);
witamina C – jest witaminą niezbędną w syntezie kolagenu – składnika budulcowego stawów. Jednak w obecnych czasach jej niedobór zdarza się rzadko. Nie trzeba jej suplementować. Wystarczy dbać o obecność w codziennej diecie świeżych warzyw i owoców;
kwasy omega-3 – są korzystne nie tylko dla stawów, lecz dla wielu innych narządów. Aby zapewnić ich odpowiedni poziom, należy spożywać ryby morskie przynajmniej raz w tygodniu. Jeśli nie jest to możliwe, wtedy wskazana jest suplementacja;
chondroityna i kolagen – niektóre badania wykazały pozytywny wpływa na stan stawów w chorobie zwyrodnieniowej, jednak wskazania do jej suplementacji wymagają dalszych badań.
W zapobieganiu chorobom stawów najważniejszym krokiem, jaki można podjąć, jest codzienna dawka ruchu. Może to być spacer, bieganie, jazda na rowerze. Wystarczy nawet pół godziny dziennie. Pozwoli to cieszyć się zdrowymi stawami przez długi czas.
