Łuszczyca plackowata – jak wygląda? Przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Czym jest łuszczyca plackowata?

Łuszczyca plackowata to jedna z najczęściej diagnozowanych przez lekarzy odmian łuszczycy zwykłej skóry. W zależności od lokalizacji zmian chorobowych, może mieć ona charakter uogólniony lub ograniczony. Łuszczyca plackowata dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych.

Charakteryzuje się występowaniem plackowatych, rozlanych, czerwonawych i lekko uniesionych wykwitów skórnych. Łuszczyca plackowata jest zaliczana do tzw. stacjonarnych, inaczej stabilnych postaci choroby.

Stopień ciężkości choroby stwierdza się na podstawie obszaru zajęcia ciała.

• Łagodną postać łuszczycy stwierdza się, kiedy zmiany chorobowe pokrywają maksymalnie do 3% ciała.
• Umiarkowana postać łuszczycy to taka, w której chorobowo zmieniona jest powierzchnia od 3 do 10% ciała.
• Ciężką postać łuszczycy plackowatej stwierdza się, kiedy zmiany pokrywają ponad 10% powierzchni ciała.

Co ważne, łuszczycą nie można się zarazić od osoby chorej.

Łuszczyca plackowata – przyczyny

Łuszczyca plackowata ma podłoże genetyczne. Nie bez znaczenia są także czynniki środowiskowe, które w połączeniu z predyspozycjami genetycznymi wyzwalają omawianą chorobę. Dokładne przyczyny pojawienia się łuszczycy nie zostały jeszcze poznane.

W przypadku łuszczycy, w tym także łuszczycy plackowatej, dużą rolę odgrywają nadmierne pobudzone limfocyty T, które nawet przy braku zakażenia dopuszczają się autoagresji w stosunku do komórek własnej skóry. W konsekwencji dochodzi do wyzwolenia zjawisk zapalnych w organizmie. Czerwone zabarwienie zmian zapalnych w przebiegu łuszczycy plackowatej jest spowodowane rozrostem naczyń krwionośnych, które lokalizują się bliżej powierzchni skóry.

Co zaostrza łuszczycę plackowatą?

Do czynników środowiskowych, które mogą zarówno wyzwolić objawy łuszczycy plackowatej, jak i je zaostrzyć, należą:

• przebyte choroby infekcyjne, np. angina czy zapalenie migdałków;
• stres emocjonalny o dużym nasileniu lub stres przewlekły;
• otyłość;
• niektóre leki, np. β-blokery czy związki litu;
• uszkodzenia skóry na skutek oparzeń czy przewlekłych podrażnień;
• operacje chirurgiczne, zabiegi chirurgiczne oraz fizyczne podrażnienie skóry;
• używki, np. papierosy i alkohol.

Jakie są objawy choroby?

Objawami łuszczycy plackowatej są ogniska zapalne oraz tarczki, zlokalizowane na powierzchni skóry, o średnicy od jednego do nawet kilkunastu centymetrów. Aktywne zmiany łuszczycowe nie mają regularnego kształtu, są zaczerwienione, lekko wypukle i pokryte tzw. srebrzystą łuską. To właśnie ona w przypadku nawarstwienia wygląda, jakby była pokryta stearyną. Omawianym zmianom często towarzyszy silne swędzenie skóry.

W przypadku łuszczycy plackowatej zmiany chorobowe zlokalizowane są głównie:

• na łokciach;
• w obszarze krzyżowym;
• na owłosionej skórze głowy, karku i w okolicy zausznej;
• na kolanach.

Tarczki są bardzo wyraźnie odgraniczone od pozostałej powierzchni skóry, która jest niezmieniona. W tej odmianie łuszczycy tarczki mają tendencję do zlewania się w większe zmiany, przyjmując postać plackowatą. Charakterystyczne jest to, że zmianom nie towarzyszy wysięk, są one suche. Stan ogólny osoby chorej na łuszczycę plackowatą jest dobry, nie występują objawy ogólnoustrojowe.

Cechą łuszczycy skóry, w tym także łuszczycy plackowatej, jest skrócony czas odnowy naskórka, tzw. turn over time , podczas którego komórki skóry przechodzą z warstwy podstawnej do warstwy rogowej naskórka. U zdrowych osób trwa on około 28 dni. W przypadku łuszczycy zostaje on skrócony do zaledwie kilku dni. W konsekwencji komórki skóry nie nadążają się od siebie oddzielać i pojawia się charakterystyczna srebrzysta łuska.

Objawami charakterystycznymi dla łuszczycy skóry są:

• objaw Auspitza, który uwidacznia się przy zdrapywaniu grudek zapalnych. Dochodzi wtedy do punktowego krwawienia, będącego wynikiem podrażnienia rozszerzonych i zlokalizowanych płytko pod powierzchnią skóry naczyń krwionośnych;
• objaw świecy stearynowej, który jest widoczny po lekkim zdrapaniu grudki łuszczycowej;
• objaw Köbnera, który uwidacznia się po około 6-12 dniach od zadrapania naskórka. W miejscu linijnego zadrapania pojawiają się zmiany łuszczycowe.

Jak zdiagnozować łuszczycę plackowatą?

Lekarzem, do którego należy udać się w przypadku zauważenia u siebie powyższych objawów skórnych, charakterystycznych dla łuszczycy plackowatej, jest dermatolog. Diagnoza lekarska oparta jest o dokładny wywiad medyczny, obserwację skóry pacjenta oraz w razie potrzeby o badanie histopatologiczne. Polega ono na pobraniu małego wycinka zmian skórnych, w celu przyjrzeniu się im pod mikroskopem.

Czy trzeba leczyć łuszczycę plackowatą? Jakie są skutki nieleczonej łuszczycy?

Łuszczyca plackowata to choroba, której nie można lekceważyć. Choć bezpośrednio nie zagraża ona życiu, znacząco wpływa na jego jakość, zdrowie psychiczne, a pośrednio także na współwystępowanie ciężkich chorób, mogących skracać życie. Badanie Gupta i wsp. wykazało, że u około 60% chorych na łuszczycę występują stany depresyjne. Nieleczony stan zapalny w przebiegu łuszczycy może być też przyczyną poronień oraz przedwczesnych porodów.

Szacuje się, że co u 5 pacjenta, który cierpi na łuszczycę plackowatą, diagnozuje się także taką jednostkę chorobową, jak łuszczyca stawowa. Łuszczycowe zapalenie stawów to ciężka choroba, która może doprowadzić do niepełnosprawności. Ponadto, u osób z umiarkowanymi i ciężkimi postaciami łuszczycy obserwuje się dużo większe ryzyko zapadania na choroby: metaboliczne, nerek oraz schorzenia związane z układem sercowo-naczyniowym (np. choroba niedokrwienna serca).

Leczenie łuszczycy plackowatej

Jak wcześniej wspomniano, łuszczyca plackowata to choroba, którą trzeba leczyć. W zależności od jej przebiegu i indywidualnej sytuacji pacjenta, w terapii stosuje się różne metody, w tym leczenie kombinowane.

W terapii łuszczycy plackowatej wykorzystuje się:

• leki miejscowe, przeznaczone do stosowania zewnętrznego. Należą do nich: środki keratolityczne, np. 5-10% kwas salicylowy, glikokortykosteroidy, pochodne witaminy D3, retinoidy czy środki immunosupresyjne;
• leki ogólnoustrojowe, w tym: glikokortykosteroidy systemowe, acytretynę, metotreksat i cyklosporynę A;
• celowane leki biologiczne, w tym inhibitory czynnika martwicy nowotworu α, takie jak: adalimumab, etanercept i infliksymab, a także ustekinulab, który należy do grupy leków biologicznych o działaniu blokujących na szlak interleukiny 12/23 oraz hamującym dojrzewanie limfocytów Th17;
• fototerapię. Poza sztucznymi źródłami światła, chorym na łuszczycę zaleca się częste przebywanie w naturalnym świetle słonecznym;
• specjalną dietę przeciwzapalną,
• określony sposób pielęgnacji skóry, w którym kluczową rolę odgrywają emolienty, o działaniu silnie: nawilżającym, natłuszczającym, łagodzącym świąd skóry oraz ochronnym.

Jak wyżej wspomniano, jedną z ważnych metod leczenia łuszczycy plackowatej jest fototerapia. Wynika to z jej licznych zalet: wysokiej skuteczności, niewielkiego kosztu leczenia oraz małej liczby działań niepożądanych. Fototerapia jest rekomendowana dla wszystkich chorych, u których nie ma przeciwwskazań do jej zastosowania, oraz u których leczenie miejscowe okazało się nieskuteczne. Przy łuszczycy plackowatej wykorzystuje się fotochemoterapię wraz z zastosowaniem psoralenów (PUVA), podawanych doustnie lub aplikowanych miejscowo, lub fototerapię wąskim spektrum (311nm) UVB.

Łuszczyca plackowata – program lekowy

Od 1 marca 2023 roku w Polsce zaszły ważne zmiany dla pacjentów cierpiących na choroby skóry, w tym także na łuszczycę plackowatą. Zgodnie z nowym programem lekowym B.47 pacjenci otrzymają nieograniczony czasowo dostęp do potrzebnych im najnowszych terapii biologicznych, objętych refundacją. W programie znalazły się też nowe leki, które mogą być stosowane u dzieci od 4. r.ż. Do listy refundowanych leków biologicznych dołączył, m.in. bimekizumab. Warto zaznaczyć, że leki biologiczne wykazują wysoką skuteczność w leczeniu łuszczycy plackowatej. Jednakże są bardzo drogie, przez co wcześniej, przed refundacją, niewiele osób mogło pozwolić sobie na ich zakup.

Rola diety w łuszczycy plackowatej – co wolno, a czego nie wolno jeść?

Liczne badania potwierdzają związek łuszczycy z otyłością. Ze względu na to, że łuszczyca plackowata jest autoimmunologiczną chorobą zapalną, ważną rolę w jej leczeniu odgrywa ubogoenergetyczna dieta przeciwzapalna. Należy unikać produktów, które nasilają stan zapalny w organizmie. Osoby chore na łuszczycę plackowatą powinny zrezygnować, m.in. z: czerwonego mięsa, słodyczy, wysokoprzetworzonej żywności, słodkich napojów, fast-foodów czy alkoholu.

Rekomendowanym sposobem żywienia przy łuszczycy plackowatej jest dieta śródziemnomorska. Zaleca się spożywanie, m.in.:

• świeżych warzyw i owoców;
• nasion roślin strączkowych;
• pełnoziarnistych produktów;
• niewielkiej ilości chudego mięsa;
• orzechów;
• tłustych ryb i owoców morza;
• oliwy z oliwek.

Najważniejszą rolę w żywieniu ludzi wśród kwasów tłuszczowych odgrywają PUFA, czyli związki wielonienasycone. Dzielą się one na dwie grupy: omega-3 i omega-6. Bardzo ważna jest odpowiednia proporcja wspomnianych grup niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Właściwa podaż PUFA umożliwia utrzymanie równowagi przy powstawaniu związków-eikozanoidów, a tym samym reguluje procesy zapalne. Powinno się spożywać niewiele kwasów omega-6, a jak najwięcej kwasów omega-3. W terapii łuszczycy zaleca się, poza spożywaniem produktów bogatych w omawiane kwasy omega-3, także ich suplementację.

Domowe sposoby na łuszczycę

Oprócz systematycznego stosowania leków przepisanych przez lekarza bardzo ważne jest przestrzeganie przez pacjenta kilku wskazówek. Przede wszystkim należy dbać o odpowiednie nawilżenie skóry – często używać emolientów oraz kremów nawilżających.

Rozsądne opalanie się może jednak być korzystne dla skóry łuszczycowej. Ponadto należy zrezygnować z palenia papierosów oraz ograniczyć picie alkoholu. Dobrym rozwiązaniem będzie ponadto noszenie ubrań wykonanych z przewiewnych materiałów. Dobrze jest też zapobiegać wszelkim otarciom, zadrapaniom czy infekcjom, które mogą nasilać zmiany na skórze towarzyszące chorobie.