Wyprysk potnicowy – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny wyprysku potnicowego

Wyprysk potnicowy jest odmianą wyprysku, w którym alergeny mogą być zarówno pochodzenia zewnętrznego, jak i wewnątrzustrojowego. Wyprysk potnicowy to objaw reakcji alergicznej organizmu na kontakt z bakteriami, metalami lub lekami. Nadwrażliwość na metale, głównie nikiel, kobalt i chrom, może wywołać objawy skórne, zwłaszcza gdy te alergeny dostaną się do organizmu drogą oddechową lub pokarmową.

Spośród bakterii, najczęściej przyczyną wyprysku potnicowego są drobnoustroje, wywołujące infekcję górnych dróg oddechowych. W dużej części przypadków nie udaje się wykryć czynników powodujących rozwój choroby. Wiadomo, że wyprysk potnicowy występuje częściej u osób z atopią, a także z grzybicą stóp.

Epidemiologia i grupy ryzyka

Choć dokładna częstość występowania wyprysku potnicowego nie jest w pełni znana, szacuje się, że stanowi on około 5 – 20 % wszystkich przypadków zapalenia skóry dłoni. Typowo choroba występuje u dorosłych i może nawracać wielokrotnie przez całe życie. Występuje częściej u osób z atopią czy z nadmierną potliwością dłoni i stóp.
Do uznanych czynników zaostrzających należą: kontakt z metalami (nikiel, kobalt, chrom), długotrwała ekspozycja na wodę lub detergenty, stres emocjonalny, nadmierna potliwość (hyperhidrosis) oraz nadkażenia bakteryjne lub grzybicze.
Zrozumienie tych czynników pozwala pacjentowi oraz lekarzowi na wczesną identyfikację ryzyka i wdrożenie działań profilaktycznych

Przeczytaj również:

Pęcherze, pęcherzyki i bąble na skórze – co mogą oznaczać?

Swędzące grudki i pęcherzyki – objawy wyprysku potnicowego

Wyprysk potnicowy to ostra, przewlekła lub nawracająca choroba skóry. Do jej objawów i cech charakterystycznych należą:

• grudki i pęcherzyki, mające średnicę do 3 milimetrów, zawierają czasem wydzielinę surowiczą; występują one zwykle na dłoniach, stopach, koniuszkach oraz bocznych częściach palców;
• najbardziej charakterystyczną lokalizacją przezroczystych, głęboko osadzonych pęcherzyków na skórze są boczne powierzchnie palców drugiego i piątego ręki, bez zajęcia skóry kciuka;
• małe pęcherzyki mogą zlewać się ze sobą i formować większe pęcherze;
• wypryski potnicowe mogą być bolesne, swędzące lub w ogóle nieodczuwalne; po kontakcie z mydłem, wodą lub substancjami drażniącymi ich stan zwykle pogarsza się;
• drapanie pęcherzy powoduje ich uszkodzenie, uwalniając płyn surowiczy na zewnątrz, skutkiem czego może być pękanie skóry; popękana skóra jest bolesna, a jej leczenie trwa nawet kilka miesięcy;

Przeczytaj również:

Pękająca skóra na palcach – przyczyny i sposoby na pękanie skóry palców

• w przypadku pojawienia się wyprysków potnicowych w przebiegu grzybicy stóp, zlokalizowane są one na bocznych powierzchniach palców i nie zawierają grzybów; u takich chorych zmiany w obrębie dłoni cofają się po wyleczeniu grzybicy;
• u niektórych chorych zmianom skórnym może towarzyszyć powiększenie węzłów chłonnych pachowych oraz uczucie mrowienia na przedramieniu;
• łagodny przebieg choroby ma charakter poronny i w tych wypadkach jedynym objawem jest złuszczanie naskórka, natomiast w ostrej postaci pojawiają się nadżerki, które mogą ulec wtórnemu nadkażeniu przez bakterie;
• częste nawroty wyprysku potnicowego mogą spowodować zniekształcenie paznokci.

Przeczytaj również:

Krosty na głowie – jakie są przyczyny swędzących, bolących krost we włosach?

Diagnostyka wyprysku potnicowego

Wyprysk potnicowy powoduje nieestetyczne zmiany, nie jest zaraźliwy, jednak w przypadku zaobserwowania grudek lub pęcherzyków na stopach i dłoniach, należy skonsultować się z dermatologiem.

Diagnostyka choroby opiera się głównie na obrazie klinicznym wykwitów skórnych oraz wywiadzie. Często przeprowadza się testy alergiczne, aby ustalić przyczynę wystąpienia zmian na skórze. Wyprysk potnicowy różnicuje się z rumieniem wielopostaciowym, grzybicą dłoni oraz wypryskiem atopowym.

Leczenie wyprysku potnicowego

Ogólne leczenie wyprysku potnicowego przebiega podobnie jak w innych postaciach wyprysku. W leczeniu stosuje się doustne leki antyalergiczne oraz maści steroidowe. Miejscowe leczenie dużych zmian polega na przecinaniu pęcherzy, osuszaniu i odkażaniu nadżerek. Bardzo ważne jest, by nie dopuścić do wtórnego bakteryjnego nadkażenia ran. Aby temu zapobiec stosuje się antybiotyki i kortykosteroidy w postaci aerozolu lub maści. Gdy wyprysk współistnieje z zakażeniem grzybiczym, należy rozpocząć leczenie przeciwgrzybicze.

Przeczytaj również:

Swędząca wysypka na rękach – jakie przyczyny mogą mieć uciążliwe krostki na rękach?

Domowe metody walki z wypryskiem potnicowym

Dla lepszych efektów, leczenie farmakologiczne warto wspomóc domowymi metodami:

• Obcinanie paznokci bardzo krótko oraz oczyszczanie ich codziennie sodą – Pastę z sody należy nakładać na skórę pokrytą wykwitami dwa razy dziennie przez trzy dni.
• Pomocna w zwalczaniu zmian skórnych na dłoniach czy stopach jest odpowiednio skonstruowana dieta bogata w składniki odżywcze. Ponadto przy infekcji grzybiczej należy unikać węglowodanów, gdyż ich zbyt duża ilość w organizmie przyspiesza rozwój drobnoustrojów.
• Wypryski potnicowe ulegają wysuszeniu po zastosowaniu okładów z roztworu nadmanganianu potasu.
• Stosowanie okładów z białego octu, z roztworu soli oraz maści z tlenkiem cynku przyspiesza gojenie wyprysku potnicowego.

Sposoby na wyprysk potnicowy

W trakcie procesu leczenia wyprysku potnicowego na dłoniach pacjenci powinni się stosować do kilku zaleceń.

• Podczas mycia chorobowo zmienionych miejsc na skórze należy unikać gorącej wody, która może spowodować pogorszenie stanu skóry. Wypryski potnicowe należy myć chłodną wodą i zaraz po ich osuszeniu aplikować środek nawilżający.
• Spośród wielu dostępnych środków nawilżających należy wybierać te, które nie zawierają wody, a w czasie aplikacji należy zwrócić uwagę, by nie stosować ich w zbyt dużej ilości.
• W czasie czytania gazet, magazynów i książek ważne jest, aby zapobiec podrażnieniom skóry, które mogą wywołać papier i tusz. W tym celu warto zakładać na ręce lekkie bawełniane rękawiczki, które ochronią skórę przed podrażnieniami.
• W pielęgnacji skóry z wypryskiem potnicowym można stosować sok z aloesu oraz preparaty zawierające jego wyciąg. Aloes ma bowiem właściwości chłodzące i odkażające.
• Należy unikać kontaktu z alergenami, które mogą zarówno wywoływać jak i zaostrzać przebieg choroby. Do alergenów tych zalicza się między innymi nikiel, chrom i kobalt. Dlatego warto zrobić wcześniej testy alergiczne.
• Stres oraz zbyt mała ilość snu stanowią przeszkodę w leczeniu wyprysku potnicowego. Należy zatem nauczyć radzić sobie ze stresem, jak również zadbać o odpowiednią ilość snu.

Przeczytaj również:

Wysypka u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Wyprysk potnicowy – najczęściej zadawane pytania 

Czy wyprysk potnicowy jest zaraźliwy?

Nie. Wyprysk potnicowy nie jest chorobą zakaźną i nie można się nim zarazić przez kontakt z inną osobą. Zmiany skórne wynikają z nadreaktywności układu immunologicznego i czynników środowiskowych, a nie z infekcji wirusowej czy bakteryjnej.

Jak długo trwa wyprysk potnicowy?

Pojedynczy epizod zwykle trwa od dwóch do czterech tygodni, ale w niektórych przypadkach objawy mogą się utrzymywać dłużej lub nawracać. Przewlekły przebieg jest częsty, zwłaszcza gdy nie zostaną wyeliminowane czynniki wyzwalające (np. kontakt z metalami, detergenty, stres, potliwość dłoni i stóp).

Czy wyprysk potnicowy może wracać?

Tak, choroba często ma charakter nawrotowy. Nawroty mogą być sezonowe (np. częstsze wiosną lub latem) lub pojawiać się po ekspozycji na określone czynniki drażniące. Warto prowadzić dziennik objawów i unikać znanych wyzwalaczy.

Jak leczyć wyprysk potnicowy domowymi sposobami?

Domowe leczenie może wspomagać terapię zaleconą przez dermatologa. Zaleca się:

• stosowanie emolientów i maści natłuszczających po każdym myciu rąk,

• kąpiele dłoni/stóp w letniej wodzie z owsem lub nadmanganianem potasu (tylko po konsultacji z lekarzem),

• unikanie detergentów i noszenie bawełnianych rękawiczek pod gumowe rękawice ochronne,

• ograniczenie stresu i zapewnienie odpowiedniej ilości snu.

Należy jednak pamiętać, że domowe sposoby nie zastąpią leczenia specjalistycznego w przypadku ciężkich lub nawracających zmian.

Przeczytaj również:

Wysypka na szyi i dekolcie – jakie są przyczyny i metody leczenia swędzących krostek na szyi i dekolcie?

Kiedy należy zgłosić się do dermatologa?

Do specjalisty warto udać się, gdy:

• zmiany są bolesne, rozległe lub nawracają,

• występują objawy nadkażenia (ropa, silny świąd, gorączka),

• domowe leczenie nie przynosi poprawy po 2–3 tygodniach,

• wyprysk utrudnia pracę lub codzienne czynności.

W takich przypadkach dermatolog może zlecić badania dodatkowe (np. testy alergiczne, badanie mykologiczne) oraz zastosować leczenie farmakologiczne (miejscowe lub ogólne).

Czy dieta ma wpływ na wyprysk potnicowy?

Choć nie istnieje jedna „dieta na wyprysk potnicowy”, u niektórych pacjentów obserwuje się poprawę po ograniczeniu produktów zawierających nikiel i kobalt (np. kakao, orzechy, czekolada, szpinak, rośliny strączkowe). W przypadku podejrzenia alergii pokarmowej warto skonsultować się z dietetykiem lub alergologiem. Badania wykazują, że zdrowa dieta przeciwzapalna – bogata w warzywa, owoce, kwasy omega-3 i białko roślinne – może wspierać regenerację skóry.

Czy wyprysk potnicowy może dotyczyć dzieci?

Tak, choć rzadziej niż dorosłych. U dzieci zwykle przebieg jest łagodniejszy i wiąże się z predyspozycjami atopowymi. Leczenie jest podobne, ale wymaga doboru odpowiednich, delikatnych preparatów i ścisłej kontroli dermatologa lub pediatry.

Jak zapobiegać nawrotom wyprysku potnicowego?

Najważniejsze zasady profilaktyki to:

• unikanie kontaktu z metalami (nikiel, kobalt), detergentami i substancjami drażniącymi,

• utrzymywanie skóry nawilżonej poprzez regularne stosowanie emolientów,

• niewykonywanie prac w wilgotnych warunkach bez rękawic ochronnych,

• redukcja stresu oraz dbałość o dobry sen,

• regularne wizyty kontrolne u dermatologa, jeśli choroba ma tendencję do nawrotów.

współpraca: redakcja Wylecz.to