Srebrzyca – co to za choroba?
Argyria (srebrzyca) to nabyta choroba spowodowana ekspozycją organizmu na źródła związków srebra i gromadzeniem się srebra w organizmie. Mogą to być np. sole srebra (chlorek srebra, bromek srebra czy azotan srebra).
Choroba ta objawia się zmianą zabarwienia błon śluzowych lub skóry na szary lub niebieski kolor. Dzieje się tak, gdy promieniowanie słoneczne oddziałuje na powierzchnię skóry. Na skórze mogą się też pojawiać czarne plamy z metalowym połyskiem. Charakterystycznym objawem srebrzycy jest nie tylko niebieskie zabarwienie skóry, ale także przebarwienia narządów wewnętrznych.
Wyraz „argyria” pochodzi od starożytnego greckiego słowa oznaczającego „srebro” – argyros. Srebrzyca może objawiać się miejscową lub uogólnioną zmianą pigmentacji skóry – w zależności od tego, w jaki sposób doszło do absorpcji srebra przez organizm.
Srebrzyca jest obecnie dość rzadko spotykaną chorobą. Ma to związek ze spadkiem popularności srebra w medycynie, dzięki czemu istnieje znacznie mniejsze ryzyko na niekontrolowane zażycie tego pierwiastka, niż miało to miejsce w ubiegłym wieku.
Srebrzyca może dotyczyć osób wszystkich ras – bez preferencji co do płci i wieku.
Jakie są przyczyny srebrzycy?
Srebrzyca jest chorobą mającą związek z wykonywanym zawodem lub z nieprawidłowym wykorzystaniem preparatów ze srebrem (np. z przewlekłym przyjmowaniem leków czy używaniem wyrobów zawierających pochodne srebra).
Jubilerzy, złotnicy i osoby wywołujące fotografie to zawody najsilniej narażone na kontakt ze związkami zawierającymi srebro. Srebrzyca dotyka także pracowników kopalni srebra (znany przypadek Paula Karsona, zwanego – ze względu na niebieskie zabarwienie skóry – „Papą Smurfem”), którzy mają do czynienia z nadmiarem najczęściej pyłu srebra.
Argyria zawodowa – zwykle o charakterze ograniczonym – ma tendencję do lokalizowania się najczęściej w określonym obszarze ciała, np. na palcach polerującego biżuterię złotnika. U złotników odnotowano także przypadki argyrii ocznej, polegającej na odkładaniu się srebra w rogówkach oczu.
W dzisiejszych czasach srebrzyca będąca skutkiem ubocznym stosowanych leków stała się znacznie mniej powszechna niż kiedyś, ponieważ właściwości przeciwbakteryjne srebra są znacznie mniejsze w porównaniu z dzisiejszymi antybiotykami. Dlatego też znaczenie srebra w medycynie i jego wykorzystanie w lekach znacznie się zmniejszyło do pojedynczych wskazań, takich jak profilaktyka przeciw rzeżączce ocznej u noworodków i przyżeganie błon śluzowych oraz naskórka azotanem srebra, czy jako dodatkowe zabezpieczenie przeciwdrobnoustrojowe przy pielęgnacji ran oparzeniowych sulfadiazyną srebra.
Uogólnione przypadki argyrii we współczesnym społeczeństwie występują w wyniku długotrwałego stosowania związków srebra. Zazwyczaj u osób, które przyjmują srebro koloidalne w ramach medycyny alternatywnej. Nanosrebro jest reklamowane jako środek wspomagający układ odpornościowy i jest łatwo dostępne w Internecie oraz w aptekach stacjonarnych.
Co ciekawe, pojęcie „błękitna krew” – określenie stosowane do arystokracji i innych osób wysoko urodzonych – również związane jest ze srebrzycą. Ludzie z wyższych sfer często jadali ze srebrnej zastawy stołowej. W wyniku czego dochodziło do odkładania się cząstek srebra w ich organizmie. Z tym niezamierzonym wchłanianiem łączył się właśnie fakt niebieskiego odcienia skóry przedstawicieli arystokracji.
Jakie objawy daje srebrzyca?
Organizm człowieka ma zdolność do magazynowania srebra w tkankach, również tego naturalnie występującego w środowisku. Wobec czego pierwsze objawy srebrzycy wywołanej np. piciem srebra koloidalnego najszybciej pojawią się u osób w podeszłym wieku. Promieniowanie UV – reagując ze zgromadzonym w ciele srebrem – spowoduje pojawienie się niebieskawoszarych przebarwień skórnych w miejscach narażonych na to promieniowanie.
Wyróżnia się 3 podtypy tej choroby:
Uogólniona argyria. Jest ona wywołana ogólnoustrojową ekspozycją na srebro, a następnie jego gromadzeniem się w skórze właściwej, co skutkuje szaroniebieskim odcieniem skóry. Zmiana odcieniu koloru skóry staje się widoczna głównie w miejscach narażonych na działanie promieni słonecznych.
Miejscowa argyria. Spowodowana miejscowym odkładaniem się srebra przez nacięcia skóry lub przezskórną absorpcją przez pory gruczołów potowych. Powstałe skupiska plamek mają tendencję do bycia ciemniejszymi – czasami prawie czarnymi. Jeden z podtypów miejscowej srebrzycy to „błękitny półksiężyc”, czyli niebieskawe przebarwienie w kształcie półksiężyca na paznokciach. Drugi z podtypów (częstszy) to tatuaż amalgamatowy. Jego przyczyną jest amalgamat stomatologiczny – wykorzystywany jest jako sztuczne wypełnienie ubytku w zębie (plomba) – zawierający srebro. Jony srebra, wnikając do błony śluzowej jamy ustnej, są przyczyną płaskiej, ciemnoniebieskiej zmiany błony śluzowej dziąsła w pobliżu odtworzonego zęba.
Argyroza oczna. To nagromadzenie srebra w rogówce oka, co powoduje, że zmianie może ulec barwa gałek ocznych. Zmiany pod mikroskopem wyglądają jak małe, ciemniejsze punkty o zielonkawych i brązowawych odcieniach. Argyroza oczna ma miejsce np. wtedy gdy dana osoba przyjmuje krople do oczu zawierające srebro.
Rozpoznanie srebrzycy i diagnostyka różnicowa
Argyria jest uważana za chorobę z wykluczenia. Czyli taką, którą bierze się pod uwagę po upewnieniu się, że pacjent nie choruje z punktu widzenia przeżywalności na ważniejszą chorobę, a która to choroba daje podobne objawy. W tym przypadku mógłby to być chociażby czerniak. Większość pacjentów wstępnie diagnozuje się po dokładnie przeprowadzonym wywiadzie – z naciskiem na pytania mogące sugerować narażenie na kontakt ze srebrem.
Podstawowym badaniem rozstrzygającym rozpoznanie srebrzycy jest biopsja i badanie mikroskopowe skóry bądź nabłonka dotkniętego zmianą koloru. Inna metoda, której lekarze mogą używać do wstępnego diagnozowania srebrzycy, to dermatoskopia. To metoda badania miejscowego skóry pod lupą w dużym powiększeniu przy użyciu dermatoskopu. Z kolei technika biomikroskopii w lampie szczelinowej przydatna jest w diagnostyce argyrozy ocznej.
W diagnostyce różnicowej bierze się pod uwagę:
przebarwienia po lekach, takich jak: leki przeciwmalaryczne, minocyklina, zydowudyna czy fenotiazyna;
narażenie na metale, takie jak: złoto, rtęć, arsen, bizmut lub ołów;
sinicę w przebiegu methemoglobinemii;
choroby układowe, w których przebiegu skóra i błony śluzowe mogą przybierać niebieski kolor, np.: choroba Wilsona, hemochromatoza, choroba Addisona oraz alkaptonuria.
Jak przebiega leczenie srebrzycy?
Srebrzyca to nieuleczalna i nieodwracalna choroba dermatologiczna. Wiele potencjalnych metod leczenia zostało przetestowanych – jednak bez powodzenia. Wśród nich próbowano: chelatacji, dermabrazji i hydrochinonu.
Dość obiecujące okazało się wykorzystanie terapii laserem ND:YAG Q SWITCH. Udokumentowano pomyślne ustąpienie przebarwień po 7 zabiegach. Niestety, regresja zmian jest zwykle tymczasowa, ponieważ osoby poddające się tej terapii zgłaszały przypadki nawrotu srebrzycy po ok. 1 roku od ostatniego zabiegu. Istotnym elementem leczenia objawowego, które zapobiega ciemnieniu skóry, jest sumienne stosowanie fotoprotekcji przed promieniowaniem UV.
Należy pamiętać o tym, że srebrzyca – chociaż nie zagraża zdrowiu i życiu człowieka, a jest to jedynie zewnętrzny objaw przewlekłego narażenia na srebro – to połknięcie dużej ilości związków zawierających jony srebra na raz może być śmiertelne. Dawka mogąca zaszkodzić człowiekowi to 50 mg lub więcej dożylnego srebra koloidalnego.
