Obrzęk błony śluzowej nosa jest jednym z wykładników stanu zapalnego, toczącego się w obrębie błon śluzowych. Obrzęk śluzówki nosa ma najczęściej charakter infekcyjny lub alergiczny, ale zdarza się, że występuje wskutek zmian hormonalnych, po lekach czy wdychaniu pyłów. Jest jednym z objawów nieżytu nosa.
Obrzęk błony śluzowej nosa – jakie są sposoby na obrzęk nosa?
Spis treści
Funkcje nosa
Głównym zadaniem nosa jest udział w procesie oddychania. Zanim jednak powietrze, dostające się do jamy nosowej, mogło dotrzeć przez gardło i krtań do dolnych dróg oddechowych (oskrzeli i płuc) musi zostać oczyszczone i nawilżone. Za te procesy odpowiedzialna jest błona śluzowa jamy nosowej. Charakteryzuje się ona specyficzna budową – wysłana jest nabłonkiem migawkowym, a w jej wnętrzu obecne są gruczoły śluzowe. Struktury te tworzą razem tzw. mechanizm śluzowo-rzęskowy. Gruczoły wytwarzają duże ilości wydzieliny śluzowej, która nawilża nabłonek i unieruchamia cząstki zanieczyszczeń (kurz, wirusy, bakterie, alergeny). Te są następnie usuwane za pomocą ruchu rzęsek nabłonka migawkowego przez otwory nosowe na zewnątrz.
Inną ważną funkcją nosa jest oczywiście możliwość rozróżniania zapachów. Dzieje się to dzięki obecności zakończeń nerwowych komórek węchowych w obrębie śluzówki.
Nos wspólnie z zatokami nosowymi jest rezonatorem głosu, czyli wpływa na jego barwę.
Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie
Przyczyny obrzęku śluzówki nosa
Bezpośrednią przyczyna obrzęku śluzówki nosa jest stan zapalny błony śluzowej nosa (nieżyt nosa). Wyróżniamy trzy jego powody:
- infekcyjny,
- alergiczny,
- inny.
Zapalenie z przyczyn infekcyjnych może mieć charakter ostry lub przewlekły. Ten pierwszy występuje zazwyczaj jesienią lub wiosną i najczęstszym jego powodem są wirusy. Dostają się one drogą kropelkową do jamy nosowej. Na skutek ich obecności, pobudzone zostają komórki układu odpornościowego: komórki tuczne, makrofagi, komórki dendrytyczne.
Uwalniają tzw. mediatory zapalenia, czyli substancje, które powodują pojawienie się oznak zapalenia. Zalicza się do nich:
- zaczerwienienie,
- obrzęk,
- ból,
- ocielenie.
Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?
Obrzęk powstaje na skutek zwiększenia przepływu przez naczynia krwionośne, wzrostu ciśnienia, a następnie przekrwienia śluzówki i przesączania komórek oraz białek z naczyń do podścieliska (błony podśluzowej). Dwa dni później, w miejscu obrzęku gromadzą się komórki, które tworzą naciek zapalny, wtedy też wydzielina gruczołów śluzowych staje się gęstsza. Sprzyja to gromadzeniu się wydzieliny w jamie nosowej i namnażaniu się bakterii, zwykle tych, które fizjologicznie bytują w drogach oddechowych.
To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie
Na skutek tego, formuje się ropa, dodatkowo upośledzająca drożność nosa. Ostry stan zapalny występuje częściej u dzieci. Obrzęk błony śluzowej jest w tym przypadku znaczny i niejednokrotnie obejmuje ujścia zatok. Po tygodniu zwykle jednak śluzówka obkurcza się, gruczoły śluzowe zwalniają produkcję wydzieliny, a po około dwóch tygodniach nabłonek błony śluzowej ulega całkowitej regeneracji.
Sprawdź również: Katar z krwią – jakie są przyczyny krwi w katarze?
Przewlekły stan zapalny występuje u osób, które miały kontakt z chorobotwórczymi wirusami, bakteriami, ale dodatkowo posiadają czynniki sprzyjające zakażeniu, które związane są z brakiem możliwości usunięcia patogenu. Zalicza się do nich:
- skrzywienie przegrody nosa,
- niedobory odporności,
- upośledzenie działania mechanizmu śluzowo rzęskowego (genetyczne zespoły upośledzające ruch rzęsek),
- polipy.
Obrzęk śluzówki w tych sytuacjach jest zdecydowanie mniej nasilony, ale trwa dłużej – nawet kilka tygodni, ma również tendencję do nawracania przy kolejnych kontaktach z patogenem.
To też może Cię zainteresować: Jak rozpoznać i leczyć katar sienny?
Obrzęk alergiczny śluzówki nosa
Alergia jest nieprawidłową, zmienioną reakcją organizmu na pewne substancje. Alergen powoduje produkcję przeciwciał klasy IgE, które wiążą go, co doprowadza do uwolnienia mediatorów stanu zapalnego, tych samych, jakie pojawiają się wskutek infekcji. Alergeny dzieli się na takie, które pojawiają się:
- sezonowo: pyłki drzew, traw;
- całorocznie: roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, grzyby.
Inne przyczyny obrzęku śluzówki nosa
Do innych przyczyn stanów zapalnych nosa, występujących z obrzękiem śluzówki zalicza się wahania hormonalne w ciąży. Podniesiony poziom estrogenów i progesteronu powoduje zwiększony przepływ krwi przez błonę śluzową nosa, co zwiększa ciśnienie w naczyniach krwionośnych i prowadzi do nadmiernego przesączanie płynu do błony podśluzowej. Zwykle ustępuje po porodzie.
Poza tym obrzęk śluzówki nosa może występować u osób starszych w odpowiedzi na inne czynniki drażniące śluzówkę:
- dymy,
- zmiany temperatury,
- stres.
Powodują one zaburzenia odpływu krwi z naczyń żylnych przez zablokowanie receptorów typu alfa układu adrenergicznego i pobudzenie typu beta. Receptory te są częścią autonomicznego układu nerwowego, który nie podlega naszej woli. Nadmiar krwi w naczyniach żylnych również prowadzi do wzrostu w nich ciśnienia i przesączania płynu do podścieliska.
Objawy obrzęku śluzówki nosa
Podstawowym objawem obrzęku błony śluzowej nosa jest jego niedrożność, co wiąże się to z trudnościami w oddychaniu i zaburzeniami węchu. Pacjenci często odczuwają zaleganie w jamie nosowej. Dodatkowo w zakażeniach wirusowych mogą występować objawy dodatkowe, jak:
- zapalenie spojówek,
- biegunka w infekcji adenowirusami,
- pęcherzykowe zmiany w jamie ustnej powodują wirusy Coxackie,
- z kolei wirusy grypy skutkują cięższym przebiegiem i wysoką gorączką.
W przypadku alergii sezonowej pojawia się także kichanie, wyciek wodnistej wydzieliny oraz świąd. W całorocznych alergiach pacjenci oddychają przez usta, uczucie zatkania nosa jest silne, odczuwają ból głowy i duże osłabienie węchu.
Leczenie obrzęku śluzówki nosa
Najlepszymi środkami stosowanymi w farmakoterapii obrzęku błony śluzowej nosa są leki przeciwhistaminowe – hamują działanie histaminy, jednego z mediatorów zapalenia, zwiększającego przepuszczalność naczyń. Wyróżnia się dwie generacje owych preparatów:
- pierwsza (hydroksyzyna, klemastyna – tabletki i syropy lub antazolina w formie kropli do nosa) wiąże się z silnym oddziaływaniem na ośrodkowy układ nerwowy, przez co może wywoływać senność, zmęczenie i obniżenie sprawności umysłowej,
- druga (loratydyna, cetyryzyna – tabletki oraz azelastyna – aerozol do nosa) charakteryzuje się znikomym wpływem na układ nerwowy i dłuższym czasem działania, wciąż jednak jest trudnodostępna i droga.
Środki te mogą być stosowane zarówno u dorosłych jak i dzieci, a większość z nich dostępna jest bez recepty.
Sposoby na obrzęknięty nos
Doskonałe efekty w leczeniu obrzęku błony śluzowej nosa dają preparaty zmniejszające jej przekrwienie. Najpopularniejszym lekiem z tej grupy jest pseudoefedryna, dostępna w aptekach bez recepty. Jej zadaniem jest zmniejszenie wrażenia zatkanego nosa przez pobudzenie wcześniej zablokowanych receptorów alfa adrenergicznych, co zmniejsza skurcz naczyń i wytworzone w nich ciśnienie krwi. Stosowana jest głównie doustnie, należy jednak uważać na działania niepożądane: bezsenność, niepokój, drażliwość i tachykardię (przyspieszenie akcji serca). W takiej formie mogą być przyjmowane przez dłuższy okres czasu.
Preparaty miejscowe, donosowe, są pomocne tylko przez kilka pierwszych dni obrzęku (do 5dni) w związku z tym poleca się tylko doraźne ich stosowanie, podczas ostrych stanów. Później mogą one powodować efekt przeciwny do zamierzonego – dochodzi do tzw. efektu z odbicia, rozszerzenia naczyń i nasilenia obrzęku. Co więcej, długotrwałe używanie preparatów donosowych może być niebezpieczne, gdyż uszkadza śluzówkę, należy więc uważać podczas terapii tego typu środkami.
Dodatkowym sposobem jest użycie wody morskiej w sprayu. Roztwór ten zawiera wiele minerałów oraz pierwiastków śladowych, które łagodzą obrzękniętą śluzówkę nosa przez jejnawilżenie i regenerację. Preparaty z wody morskiej zalecane są również u kobiet w ciąży, dzieci, gdyż nie wywołują objawów niepożądanych i szybko przynoszą poprawę.
W przypadku braku skuteczności wymienionych preparatów, należy wprowadzić leki przeciwzapalne. Zalecany jest kromoglikan sodu – niesteroidowy lek przeciwzapalny stosowany donosowo, dostępny bez recepty. Podaje się go od 4 do 6 razy na dobę, a na ustąpienie objawów często czeka się nawet kilka tygodni. Cięższe postaci obrzęku śluzówki nosa należy zwalczać środkami sterydowymi po zaleceniu lekarza.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- „Otorynolaryngologia dla studentów medycyny i stomatologii” pod red. Bożydara Latkowskiego. Wyd. 2004 r.
- „Wykłady z otolaryngologii” Kazimierz Niemczyk. Wyd. 2012 r.
Opublikowano: 03.03.2014;
aktualizacja: 01.12.2017
Oceń:
4.2
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Sylwia Mróz
Lekarz
Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, obecnie w trakcie stażu podyplomowego. Zawodowo interesuje się specjalnościami zabiegowymi: chirurgią ogólną, chirurgią dziecięcą, otolaryngologią.
98
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 11.11.2018
opublikowany 21.05.2019