Gronkowcowy zespół oparzeniowy skóry – co to za choroba?
Gronkowcowy zespół oparzonej skóry (SSSS – staphylococcal scaled skin syndrome) to ciężka choroba zapalna skóry wywołana toksynami gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus), w przebiegu której pojawiają się rozległe zmiany przypominające wyglądem oparzenia. Skóra staje się zaczerwieniona, bolesna, a naskórek zaczyna się złuszczać dużymi płatami (następuje jego oddzielenie na poziomie warstwy ziarnistej), powodując odsłonięcie głębszych warstw skóry i silny ból. Nieleczony może prowadzić do groźnych powikłań.
Przeczytaj również:
Gronkowiec w gardle – czy jest zaraźliwy, czy można wyleczyć, jakie są objawy, jaki antybiotyk?
Jakie są przyczyny gronkowcowego zespołu oparzonej skóry?
Przyczyną choroby jest zakażenie bakterią – gronkowcem złocistym wytwarzającą toksyny – fachowo zwanymi eksfoliatyną i epidermolizyną. Toksyny te nie uszkadzają bezpośrednio skóry, lecz zakłócają jej prawidłowe funkcjonowanie. Dokładnie rzecz biorąc, prowadzą do tego, że powstaje intensywny rumień. Dochodzi do rozszczepienia połączeń między komórkami naskórka, co skutkuje jego odwarstwianiem się, złuszczaniem oraz tym, że powstają wiotkie pęcherze.
Do zakażenia drobnoustrojem dochodzi na kilka sposobów. Może to mieć miejsce w przebiegu: zapalenia spojówek, błony śluzowej nosa czy infekcji w jamie nosowo-gardłowej.
Bakterie są w stanie wniknąć do organizmu przez drobne rany, otarcia skóry, zadrapania, a u noworodków także przez pępek. Po przedostaniu się do wnętrza organizmu zaczynają produkować toksyny, które następnie rozprzestrzeniają się wraz z krwią do każdego zakątka ciała.
Na zakażenie gronkowcem najbardziej podatne są:
Noworodki i niemowlęta – ich układ odpornościowy nie jest w pełni dojrzały i nie potrafi jeszcze skutecznie bronić się przez bakterią i jej toksynami.
Osoby z osłabioną odpornością – szczególnie pacjenci w trakcie leczenia immunosupresyjnego (np. po przeszczepach narządów, po zabiegach chirurgicznych, chorzy na nowotwory).
Osoby chorujące na przewlekłe choroby nerek – toksyny gronkowcowe są usuwane przez nerki. Gdy nie pracują prawidłowo, może dochodzić do ich akumulacji w organizmie.
Warto dodać, że niektórzy z nas są nosicielami gronkowca złocistego. Nie oznacza to jednak, że wystąpi u nas choroba. Znaczenie w tym przypadku ma właśnie to, czy układ immunologiczny działa prawidłowo. Jeżeli nie cierpimy na inne choroby przewlekle lub nie przyjmujemy leków immunosupresyjnych, to nie ma się czym martwić. Mimo wszystko warto zachować zdroworozsądkową czujność. Warto też wiedzieć, że u pacjentów dorosłych ryzyko choroby wzrasta wraz z wiekiem.
Przeczytaj również:
Gronkowiec skórny – jak można się zarazić, objawy i leczenie antybiotykiem
Objawy gronkowcowego zespołu oparzonej skóry
Objawy schorzenia różnią się w zależności od fazy choroby. W pierwszym etapie mogą przypominać pospolite przeziębienie lub grypę. Dominują: gorączka lub stan podgorączkowy, osłabienie, ból gardła, oczu lub mięśni.
U noworodków i niemowląt jednym z początkowych symptomów choroby może być zmiana zachowania – dziecko dotychczas spokojne może być: rozdrażnione, niespokojne i płaczące lub odwrotnie – dziecko, które wcześniej było: żywotne, aktywne i ruchliwe staje się: ospałe, apatyczne, mniej reagujące na otoczenie i niechętne do zabawy.
Następnie zaczynają się pojawiać zmiany skórne. Najpierw w okolicy ust, nosa oraz fałdów skórnych (pod pachami, w pachwinach, w zgięciach łokciowych). Mają charakter rumienia lub wysypki o drobnych plamkach. Towarzyszy im wrażliwość na dotyk i silny ból. W ciągu kilku dni, a czasem w ciągu kilku–kilkunastu godzin zmiany rumieniowe obejmują coraz większą powierzchnię. Często zajęte są: tułów, klatka piersiowa, czasem nawet całe ciało. Błona śluzowa jamy ustnej oraz owłosiona skóra głowy zazwyczaj pozostaje zdrowa. W następnym etapie choroby dochodzi do uogólnionego złuszczania i spełzania naskórka, nawet przy delikatnym potarciu (dodatni objaw Nikolskiego). Pojawiają się wiotkie, duże pęcherze i bolesne sączące nadżerki, z których może się sączyć płyn. Skóra przybiera wygląd jak przy oparzeniu II stopnia. Po pewnym czasie zmiany wysychają.
Przeczytaj również:
Początki łuszczycy – jak ją rozpoznać po objawach?
Jak leczy się gronkowcowy zespół oparzonej skóry?
Leczenie gronkowcowego zespołu oparzonej skóry trzeba rozpocząć tak szybko jak to możliwe, aby zapobiec powikłaniom. W tym celu należy pilnie zgłosić się do lekarza. Choroba ta jest wywołana przez gronkowca złocistego, więc najważniejszymi lekami stosowanymi w terapii są antybiotyki skuteczne przeciwko tej bakterii. Podawane są zazwyczaj dożylnie w szpitalu.
Skóra człowieka jest naturalną barierą chroniącą przed zakażeniami, czynnikami toksycznymi z zewnątrz, a przede wszystkim przed utratą wody z organizmu. Nieprawidłowa funkcja skóry oraz często towarzysząca gorączka sprzyjają też utracie niezbędnych do życia mikroelementów i składników mineralnych. Dlatego drugi najważniejszy krok w leczeniu stanowi obfite nawodnienie i wyrównywanie zaburzeń elektrolitowych – szczególnie dotyczy to niemowląt, które są na to najbardziej narażone.
Nie można zapominać o odpowiednim odżywieniu – składniki odżywcze są niezbędne w procesie regeneracji naskórka. Przez cały okres choroby stosuje się leki przeciwbólowe, ponieważ uszkodzona skóra jest bardzo bolesna.
Aby zapewnić jej odpowiednie nawilżenie, lekarz może zalecić pielęgnację chorych okolic maściami emolientowymi oraz bardzo delikatne przemywanie. Pozwoli to zmniejszyć dyskomfort i ukoi ból.
Warto wspomnieć, że nie należy usuwać oddzielonego naskórka, gdyż stanowi on naturalną barierę ochronną dla odsłoniętej skóry. Chore dziecko powinno być ubrane w: luźną, przewiewną i nieuciskającą odzież. Niezalecane jest także stosowanie leków sterydowych, gdyż mogą pogorszyć stan pacjenta. W pierwszym okresie choroby nie są też zalecane niesterydowe leki przeciwzapalne.
Przeczytaj również:
Antybiotyki – rodzaje, jak działają, skutki uboczne
Jak długo trwa zespół oparzenia skóry wywołany gronkowcem?
Czas trwania choroby zależy od: wieku pacjenta, ogólnego stanu zdrowia oraz od czasu pojawienia się objawów do wdrożenia leczenia. Jeśli dziecko jest prawidłowo leczone, to poprawa następuje zwykle po kilku dniach. Po ok. 10–14 dniach dochodzi do: regeneracji naskórka, zagojenia nadżerek i pełnego powrotu do zdrowia – bez pozostawienia blizn (choroba dotyka tylko powierzchownych warstw skóry).
Mogą jeszcze występować drobne ślady złuszczania, jednak powinny całkowicie ustąpić w ciągu kolejnych kilku dni.
Rokowanie jest zwykle dobre. Gronkowcowy zespół oparzonej skóry zwykle szybko ustępuje i nie zostawia po sobie trwałych zmian. U dorosłych schorzenie przebiega ciężej niż u dzieci, a śmiertelność jest wyższa. Wynika to głównie z obecności schorzeń towarzyszących – szczególnie niewydolności nerek.
